Rod Vasojevića

PIŠE: Ivan Vukićević

Objavljeno: 7.4.2018.

Kratki opis roda

Vasojevići su rod i istoimeno pleme u Brdima na području današnje Crne Gore čiji je naziv patronistički, odnosno potiče od imena rodonačelnika Vasoja. Rodonačelnik Vasoje je prema predanju unuk Vukana Nemanjića, a u Lijevu Rijeku pod Komovima se sa porodicom doselio iz Hercegovine Vasojev praunuk Vaso Vasojević. Na osnovu istorijskih izvora pouzdano se može tvrditi da Vasojevići još od prve polovine XV veka nastanjuju oblast Lijeve Rijeke u Brdima i da su se doselili kao pravoslavni Srbi. Odatle su se proširili najpre na gornji tok Tare, a zatim i na Gornje Polimlje odakle su istisli albansko pleme Klimente koji su prethodno zaposeli zemlju iseljenih polimskih Srba. Širenjem plemenskih granica Vasojevići su naselili prostrano područje od Lješnice do Brezojevice u Polimlju čime su u sastav njihovog plemena ušla i bratstva drugačijeg porekla, kao i nekada samostalna plemena Šekular i Velika. Plemensko sedište je vremenom premešteno u Andrijevicu, a Vasojevići su ulaskom u sastav Crne Gore u XIX veku postali jedino pleme u po kome je neka nahija nosila ime. Vasojevići se dele na Mijomanoviće, Novakoviće i Rajeviće, a najbrojniji Rajevići se dele na Dabetiće, Kovačeviće i Lopaćane. Iseljenih Vasojevića ima u Gluhom Dolu gde čine većinu stanovništva tog plemena, kao i u Dupilu gde su pojedinačno najbrojniji rod. Vasojevića u većem broju ima i u Gornjoj Morači, Grblju, Nikšićkoj Župi i Poljima. Krsna slava Vasojevića u matici i većine iseljenika je Aranđelovdan.

Vasojevići pripadaju E-V13>Z1057>PH1246>BY14151 grani, a genetski su im srodna i pojedina bratstava iz zapadnih srpskih krajeva i Hercegovine što ide u prilog predanju o poreklu Vasojevića iz te oblasti. Za sve tri osnovne grane Vasojevića je genetski potvrđeno da pripadaju istom rodu, dok je samo za pojedina bratstva utvrđeno da nasuprot ustaljenim predanjima ne pripadaju rodu Vasojevića. To su Karadžići iz Lopata koji su se najvećim delom iselili u Drobnjak i koji pripadaju I2-CTS10228>Y3120 grani, Bakići iz Zabrđa i deo Radevića (ogranak iz Mezgalja u Šekularu) koji pripadaju rodu Kuča i E-V13>>Z16661 grani, kao i Babovići iz Luštice koji pripadaju I2-PH908 grani. Takođe, Pješivci koji sebe smatraju za potomke Stevana Vasojevića nisu srodni Vasojevićima, već pripadaju J2a-M92>>Z38463 grani. Vasojevići su prema anonimnom istraživanju po brojnosti peti rod u Crnoj Gori sa 4,95% zastupljenosti.

Istorijski pomeni

Vasojevići se prvi put spominju 1444. godine u tužbi Dubrovčanina Brajana Prodanića podnetoj dubrovačkom sudu u kojoj navodi da su 60 gorštaka ubili njegovog brata i opljačkali robu za šta je pored Vasojevića optužio još i Pipere i Bjelopavliće. U istoj tužbi se navodi da se napad dogodio na području Meduna i Rikavca koji se nalaze na današnjoj plemenskoj teritoriji Kuča. Zbog toga su pojedini autori autori poput Konstantina Jirečeka došli do pogrešnog zaključka da je nekadašnja matica Vasojevića bila nešto južnije na kučkoj plemenskoj teritoriji previđajući da bi se tom logikom onda isto moglo reći i za Pipere i Bjelopavliće, što bi bilo podjednako pogrešno. Na to da su Vasojevići nastanjeni u Lijevoj Rijeci od samog dolaska u Brda ukazuju svi dostupni istorijski izvori, kao i narodna predanja.

U selu Bujakovina kod Foče se nalazi spomenik knezu Arađiju Vasojeviću koji je živeo u vreme Sandalja Hranića početkom 15. veka. Kako Vasojevići imaju predanje da su se u Lijevu Rijeku doselili iz Hercegovine, kao i da im je jedan od daljih predaka knez Aranđel, može se pretpostaviti da je postojbina Vasojevića zaista bila u okolini Foče gde je živelo istoimeno bratstvo.

U turskom defteru za Skadarski sandžak iz 1485. godine se spominje Rečica čiji je novi naziv Vasojevići. Selo je pripadalo nahiji Piperi i bilo je timar starešine Hasana Marinova. Ukupno je bilo 18 kuća sa sledećim domaćinima: Radula, sin Kojče; Danija, sin Vukašina; Stepan Vladisalić; Nikola, sin Božidara; Vukosav Velik; Pop, sin Stoje; Pavle Gerbaš; Petro, sin Stoje; Sladoja, sin Stovića; Nikač Mačo; Brano, sin Melka; Radosav Hercegović; Duka, sin Miloša; Vuka, sin Đorđa; Tomjan sin Radonje; Mioman, sin Stoje; Vučić, sin Tihoga; Vladislav, sin Dimitrašina. U defteru se takođe spominje da je prethodni vlasnik zemljišta bio Prekal Gurizi po čijem imenu bi se moglo zaključiti da je bio Albanac. Rečica se najverovatnije odnosi na današnju Lijevu Rijeku, maticu Vasojevića. Među popisanim domaćinima se navodi i Mioman, što bi mogao biti rodonačelnik Mijomanovića - jednog od ogranaka Vasojevića. Od svih popisanih jedino Stepan Vladisalić i Radosav Hercegović su navedeni pod svojim prezimenima, pa postoji mogućnost da su drugačijeg porekla od ostalih Vasojevića i da su se zajedno sa njima doselili iz Hercegovine. Prezime Hercegović su u istoriji prvi uzeli pripadnici vlasteoske kuće Kosača prema tituli herceg, i to upravo u drugoj polovini XV veka, tako da je vrlo moguće da je Radosav Hercegović izdanak Kosača. Ukoliko bi to bio slučaj, to bi značilo da su se Vasojevići etapno preselili u Lijevu Rijeku iz oblasti Kosača jer prezime Hercegović nije postojalo 1444. godine kada se Vasojevići prvi put spominju u Zeti. Kada je u pitanju defter iz 1485. godine, bitno je spomenuti da se podaci razliku u zavisnosti od izvora. Tako Branislav Đurđev u svom radu o nastanku plemena u Crnoj Gori navodi da selo Rječica sa selom Duga ima 15 kuća i prihod od 750. S druge strane, albanski autor Selami Pulaha, čiji je rad preveo Božidar Vukčević, piše da Rečica ima 18 kuća i prihod od 900 ne spominjući da Rečici pripada Duga. Đurđev zatim navodi da se Rječica odnosi na današnju Rijeku Pipersku što je i logično ukoliko je tačno da je Rječici pripadalo selo Duga koje je odmah sa druge strane Morače. Pulaha međutim kaže da je Rečica stari naziv za selo Vasojevići. Postavlja se pitanje otkuda različiti podaci o broju kuća, odnosno da li je možda Pulaha obradio izvorne podatke sa ovog deftera, a Đurđev sumarne u kojima ima grešaka. Kako Pulaha navodi imenom i prezimenom svih 18 domaćina, nema dileme da je postojalo selo sa tim brojem kuća. Takođe, ukoliko bi bilo tačno i da je Rječici pripadala Duga, kako navodi Đurđev, i da je novi naziv za to selo Vasojevići, kako navodi Pulaha, onda bi to značilo da su Vasojevići živeli u Rijeci Piperskoj za šta ne postoje bilo kakve indicije. Dakle, postoje samo dve mogućnosti - prva je se radi o dva različita sela što bi objasnilo različiti broj kuća, a druga da podaci koje iznosi Đurđev nisu tačni odnosno da ih je preuzeo iz sumarnog deftera gde se potkrala greška. Bez dodatnog uvida u originalne izvore nije moguće doneti bilo kakav zaključak.

U narednom turskom defteru za Skadarski sandžak iz 1497. godine Rečica je i dalje pripadala nahiji Piperi i imala 48 kuća sa sledećim domaćinima: Knez Dabko, sin Vukašina; Vuksan, sin Dabov; Vukman, sin Dabov; Vuksan, sin Tihosavov; Vučić, sin Tihosavov; Bogdan, sin Tihosavov; Vukosav, sin Radičev; Radaš, sin Radičev; Jako, sin Krojašina; Đorđije, sin Jakov; Đurašin, sin Jakov; Milo, sin Radulev; Vuk, sin Milka, samac; Lazar, sin Radonje; Pavko, sin Melkov; Bratko, sin Melkov; Brad, sin Bratkov, samac; Nikač, sin Nikačev, samac; Vuksan, sin Radonje; Nikola, sin Bogdanov; Crni, sin Bogdanov; Raško, sin Melkov; Jovan, sin Melkov; Kole, sin Melkov; Pavo, sin Vučete; Kral, sin Vojkov; Đutaš, sin Vojkov, samac; Radonja, sin Karlov; Jovan, sin Kralov; Radonja, sin Karlov; Brato, sin Vuksanov; Nenko, sin Vuksanov, samac; Radoslav, sin Uglješe; Boja, sin Ramjone; Vuk, sin Boje, samac; Dabiživ, sin Vukse; Vučeta, sin Vukse; Đurašin, sin Radosava; Đorđije, sin Đurašina, samac; Mioman, sin Stoje; Nenko, sin Miomanov, samac; Vukic, sin Kalođerov; Đorđič, sin Vukica; Vukoslav, sin Braca; Vuceta, sin Vukosavov, samac; Burila, sin Radonje; Novak, sin Radonje; Lekac, sin Radonje, samac; Dedac, sin Sladov; Đorđič, sin Sladov, samac; Medič, sin Radula; Radič, sin Medičev, samac; Vričista, sin Raškov; Radič, sin Raškov, samac; Nenko, sin Nikole, samac; Nikola, sin Božidarov; Vukašin, sin Nikole, samac; Vladisav, sin Stepanov; Jovan, sin Stepanov, samac; Radula, sin Stepanov, samac; Novak, sin Božidarov; Šišman, sin Stepanov; Stepan, sin Vladislavov; Božidar, sin Petrov; Vuksan, sin Miluša; Dukoj, sin Miluša; Dabčul, sin Dukoja, samac; Nikola, sin Vučete; udovica Radoslavova, sina Vuksanova; udovica Kabalja, sina Pribojeva; udovica Radoslavova, sina Nikole.

Vasojevići su Polimlje počeli da naseljavaju nakon 1689. godine kada je austrijska vojska, nakon prethodnog zauzimanja velikog dela Stare Srbije uz pomoć srpskih ustanika, napustila to područje. Staro srpsko stanovništvo se u velikoj meri povuklo sa austrijskom vojskom zbog straha od turske osvete, a napuštena sela naseljavaju brđanska i malesorska plemena, a pre svih Vasojevići i Klimenti o čemu postoje brojni istorijski izvori. U 18. veku će između ova dva plemena doći do sukoba u kome će Vasojevići uz pomoć preostalih Srba izaći kao pobednici, a Klimenti u potpunosti biti proterani iz današnje oblasti plemena Vasojevića sa izuzetkom sela Pepića kod Murina. Vasojevići u Lijevoj Rijeci su sa Turcima najčešće bili u sukobu, pa tako recimo vladika Vasilije Petrović u svom spisu Istorija o Crnoj Gori iz 1754. godine među onima koji su predvodili narod u borbi protiv Turaka 1711-1712 pod vođstvom vladike Danila spominje i Miloša, vojvodu plemena Vasojevića. S druge strane, Vasojevići koji su prešli u Polimlje su dugi niz godina bili u dobrim odnosima sa Šabanagićima iz Gusinja čije su jedan period bile čivčije, dok su u isto vreme konstantno bili u sukobu sa muslimanima iz Bihora. Počev od druge polovine XVIII veka Vasojevići se sve češće spominju u istorijskim izvorima koje ovde nećemo navoditi.

Predanja

Prema ustaljenom predanju Vaso, predak svih Vasojevića, je po muškoj liniji izdanak loze Nemanjića, a u Lijevu Rijeku se doselio iz Hercegovine gde je boravio kod svog rođaka Hercega Sjepana. Međutim, predanja spominju različite pripadnike ove dinastije kao direktne pretke Vasojevića. Najčešće se govori o poreklu od Vukanove loze, a pasovi od Stefana Nemanje do Vasa su prema toj verziji sledeći: Stefan Nemanja-Vukan-Kostadin-Vasoje-Stefan (Stevan)-Kostadin-Vaso. Ukoliko je zaista tačno da se Vasov pradeda zvao Vasoje, to bi značilo da ceo rod Vasojevića nosi ime po njemu, a ne po Vasu. Na to upućuje i činjenica da se rod ne zove Vasovići, kako bi bilo logično da je nazvan po Vasu, već Vasojevići.

Prema drugom predanju, koje je inače vrlo slabo zastupljeno u Vasojevićima, a češće se moglo čuti u Bratonožićima, Vaso je poreklom "od Despotovića", odnosno od despota Zmaja Vuka Grgurovića, sina slepog Grgura Brankovića. Ovo predanje je po svemu sudeći nastalo u Bratonožićima koji smatraju da su poreklom od Brankovića i predstavlja neuspeo pokušaj rođakanja ova dva brđanska plemena. Za razliku od ovog predanja, širom Crne Gore, pa i u Vasojevićima, je prihvaćeno predanje o petorici braće Vasu, Ozru, Pipu, Krasu i Otu od kojih su potekla srpska plemena Vasojevići, Ozrinići i Piperi i albanska plemena Krasnići i Hoti. Međutim, svi spomenuti rodovi od kojih su proistekla istoimena plemena su imali različito predanje o poreklu braće. Dok su Vasojevići smatrali da su braća poreklom Nemanjići, Ozrinići su govorili da su iz Bosne, Piperi da su iz Pirota, a Hoti da su iz Pipera ili Klimenti. DNK testiranja po Y hromozomu su u potpunosti oborila ovo predanje jer je utvrđeno da su raznorodni svi navedeni rodovi na osnovu čega se može zaključiti da je predanje naknadno nastalo.

U narodnim pesmama i predanjima se najčešće spominju Stevo Vasojević i Vaso Vasojević. Prvi je navodno imao posede u Sjeničkom polju, kod Dragojlovića, a u pesmama se govori da je zakasnio na Kosovo 1389. godine. Isto se u pesmama govori i za Stevana Musića i Rada Oblačića koji su obojica istorijske ličnosti, tako da se može pretpostaviti i da je Stevo Vasojević bio istorijska ličnost čemu u prilog ide i predanje Vasojevića prema kome se tako zvao Vasov deda. Zanimljivo je da i Pješivci iz istoimenog plemena u Katunskoj nahiji takođe smatraju da su potomci Steva Vasojevića iako niti u Vasojevićima niti u Pješivcima postoji predanje o međusobnom srodstvu, a i genetski je potvrđeno da nisu srodni odnosno da pripadaju različitim haplogrupama.

Krsna slava

Krsna slava Vasojevića u matici i kod većine iseljenika je Sv. Arhangel Mihailo (Aranđelovdan). Prema predanju, tu slavu su Vasojevići nasledili od svojih predaka Nemanjića.

[caption id="attachment_43498" align="aligncenter" width="225"] Ikona Sv. Arhangela Mihaila u crkvi u Andrijevici posvećenoj ovom svecu, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

Vasojevići preslavljaju Sv. Aleksandra Nevskog (Aleksandrovdan) jer su se u XVIII veku na taj dan suočeni sa nadmoćnom turskom vojskom koja je napala Lijevu Rijeku zavetovali da će proslavljati ovog sveca ukoliko pobede. Kako se to i dogodilo, Vasojevići su dugi niz godina Aleksandrovdan proslavljali isto kao i Aranđelovdan, da bi u XIX veku Aleksandrovdan postao prislužba. Lopaćani preslavljaju još i Sv. Savu (Savindan) zbog njihove pobede nad Kolašincima koja se dogodila na taj dan, a to je u jednom periodu bila i glavna slava Lopaćana, međutim zbog plemenskog jedinstva ponovo su počeli da slave Aranđelovdan sredinom XIX veka. Usled toga što su Vasojevići pored Aranđelovdana u određenim periodima proslavljali još dve slave, Aleksandrovdan i Savindan su i danas krsne slave brojnih starijih iseljenika iz plemena.

Iako su iseljeni Vasojevići vrlo retko menjali slavu, postoje i malobrojni slučajevi gde su u novim sredinama preuzimali druge slave. Takođe, među par bratstava u Crnoj Gori ima i islamiziranih porodica, dok su pojedina bratstva iseljena u pretežno muslimanske krajeve u potpunosti islamizirana.

Porodice

Vaso je prema predanju imao tri sina - Raja, Novaka i Mijomana od kojih su Rajevići, Novakovići i Mijomanovići. Rajevići su najbrojniji, a od Rajovih sinova Đura, Dabete i Uglješe potiču Lopaćani, Dabetići i Kovačevići. Svaka od ovih osnovnih grana se deli na veliki broj bratstava koja pre svega naseljavaju  naseljavaju plemenske teritorije Vasojevića, Dupila i Gluhog Dola, ali i brojne druge oblasti u Crnoj Gori, Srbiji i Bosni i Hercegovini. U sledećoj tabeli je spisak bratstava i naselja u kojima su živeli u periodu između dva svetska rata. Jedini izuzetak je Berane gde su navedena jedino bratstva koja su u tom gradu živela 1914. godine.

Pored samih Vasojevića, za pojedina bratstva van Crne Gore se takođe ispostavilo da pripadaju rodu Vasojevića iako nemaju takvo predanje. U sledećoj tabeli su ta bratstva grupisana prema slavi i veroispovesti.

Pripadnost muslimanskog bratstva Juga iz Postoljana kod Nevesinja rodu Vasojevića je od velikog značaja jer se s obzirom da to da su Juge starosedeoci u okolini Nevesinja potvrđuje poreklo celog roda iz Hercegovine. Međutim, na osnovu dostupnih istorijskih izvora se ne može reći kada je tačno došlo do razdvajanja Vasojevića i Juga, kao ni koje mesto konkretno je matica ovog roda.  Među bratstvima za koje se ispostavilo da pripadaju rodu Vasojevića, a da ne nisu u rodoslovu ovog roda, najviše ima onih koje slave Časne Verige apostola Petra, inače izuzetno retku slavu. Za ova bratstva se smatra da su ranije slavila Petrovdan, dok Milan Karanović u svom istraživanju stanovništva Bosanske Krajine izdvaja grupu rodova sa ovom specifičnom slavom, koja čini jednu celinu sa rodovima koji slave Petrovdan. Tu spadaju Balabani, Vlaisavljevići, Jerkovići, Lovrići, Šarci i Škorići. Za Balabane i Jerkoviće je međutim ustanovljeno da pripadaju zasebnom rodu i I2-PH908 grani, dok ostala navedena bratstva nisu testirana tako da je ta veza dosta upitna. S obzirom da među porodicama koje slave Časne Verige apostola Petra do sada nema testiranih koji ne pripadaju rodu Vasojevića, osnovano se može pretpostaviti da i ostale porodice, ili barem ogromna većina, takođe pripadaju rodu Vasojevića. U sledećoj tabeli je spisak bratstava sa ovom slavom koji nije konačan:

Vasojevićima su genetski bliska i sledeća bratstva, ali se zbog razlika na određenim markerima ne može tvrditi da pripadaju istom rodu iako je pripadnost istoj grani izvesna:

Među ovim bratstvima se izdavaja rod Bobana sa krsnom slavom Đurđevdan iz istoimenog plemena na području između Trebinja i Ravnog.

Genetski profil roda

Vasojevići pripadaju E-V13>Z1057>PH1246>BY14151 grani čija je starost na YFull procenjena na 4900 godina. Do sada je potvrđeno da ovoj grani među Srbima pripada jedino rod Rajovića, a na osnovu haplotipa može se pretpostaviti da isto važi i za Šarance. Rajovići pripadaju jednoj od podgrana BY14151, konkretno BY14161, dok je za Vasojeviće utvrđeno da ne pripadaju nijednoj do sada poznatoj podgrani BY14151. Takođe, Vasojevići nemaju bližih srodnika ni među do sada testiranim pojedincima u svetu. Zbog toga su Vasojevići donekle specifični jer su im po muškoj liniji među do sada testiranima najbliži rodovi sa kojima imaju zajedničkog pretka koji je živeo tokom kamenog doba na prelazu između mezolita i neolita što ostavlja dosta prostora za preciznije utvrđivanje tačne podgrane koja definiše rod Vasojevića. Testirani van prostora bivše Jugoslavije za koje je potvrđeno da pripadaju BY14151 grani potiču iz Velike Britanije, Grčke, Irske, Italije, Mađarske, Ukrajine, Švajcarske i Švedske, dok je jedan pripadnik ove grane iz Saudijske Arabije. Smatra se da je matica ove grane najverovatnije u Grčkoj.

Haplotip Vasojevića na 111 markera po FTDNA redosledu je prikazan u sledećoj tabeli.

Geografska prisutnost roda

Rod Vasojevića je prevashodno grupisan u na plemenskim teritorijama Vasojevića u Brdima (današnje opštine Andrijevica, Berane, Kolašin i Podgorica) i Gluhog Dola i Dupila u Crmnici (današnja opština Bar). U sva tri plemena rod Vasojevića je pojedinačno najbrojniji, dok u prva dva čini i apsolutnu većinu stanovništva. Pored navednih plemena, Vasojevići čine apsolutnu većinu i u pojedinim naseljima u Crnoj Gori kao što su Bjelojeviće u Kolašinskim Poljima, Bojići u Gornjoj Morači i Morakovo u Nikšićkoj Župi. Pojedinačno gledano po naseljima, najviše Vasojevića je u Beranama, dok je Andrijevica najveće mesto u kome su Vasojevići apsolutna većina stanovništva. Iseljenih Vasojevića ima širom Srbije, a najviše na Pešteru koji je bio usputna stanica za iseljavanje u dalje krajeve. U većem broju Vasojevića ima u Gruži, Kolubari i Moravici.

[caption id="attachment_43505" align="aligncenter" width="228"] Rod Vasojevića u Crnoj Gori 1914. godine[/caption]

Bratstva koja pripadaju rodu Vasojevića, a nemaju predanje o zajedičkom poreklu, prevashodno su naseljena u Bosanskoj Krajini, Severnoj Dalmaciji i Baniji, kao i Hercegovini gde je matica roda Vasojevića.

Fotografije područja matičnog predela roda

[caption id="attachment_43347" align="aligncenter" width="300"] Komovi, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

[caption id="attachment_43345" align="aligncenter" width="300"] Katun na Štavni, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

[caption id="attachment_43492" align="aligncenter" width="300"] Stari deo Andrijevice, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

[caption id="attachment_43499" align="aligncenter" width="300"] Crkva Sv. Arhangela Mihaila u parku Knjaževac u Andrijevici, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

[caption id="attachment_43346" align="aligncenter" width="300"] Gornje Luge, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

[caption id="attachment_43493" align="aligncenter" width="300"] Pogled iz Trešnjeva na Zabrđe i Slatinu, fotografija Ivan Vukićević[/caption]

Istaknuti pripadnici roda

Mojsije Zečević (1780-1850) - iguman manastira Đurđevi Stupovi kod Berana i glavar Vasojevića u prvoj polovini XIX veka. Rođen je u Vinickoj gde su se Zečevići (grana Mijomanovića) doselili sa Lijeve Rijeke. Zbog svojih bliskih veza sa dinastijom Petrović-Njegoš i oslanjanja na Crnu Goru često je dolazio u sukob sa turskim vlastima te je u više navrata morao i da se sklanja u Crnu Goru. Sa  vladikama Petrom I i Petrom II je zajednički radio na ujedinjenju Vasojevića sa Crnom Gorom što je i ostvareno osam godina nakon smrti igumana Mojsija. Uporno je radio na vraćanju islamiziranih Vasojevića na pravoslavlje u čemu je u najvećoj meri i uspeo. Njegovom zaslugom je na Sveopštoj narodnoj skupštini Vasojevića iz 1829. ili 1830. godine usvojen Vasojevićki zakon u 12 točaka po kome su Vasojevići poznati kao jedino srpsko pleme koje je imalo svoj sopstveni zakon. Umro je u manastiru Đurđevi Stupovi u kome je stolovao, a tamo je i sahranjen.

Nikola "Konsula" Vasojević (1797-1844) - karijerni vojnik i diplomata u službi više evropskih zemalja i titularni knez Vasojevića. Rođen je u Lopatama i potiče od bratstva Pejović (grana Lopaćana) koje se vremenom iselilo iz plemena, a najbliži srodnici su im Miloševići zbog čega se u literaturi može naići na pogrešan podatak da je Nikola od Miloševića. Nakon smrti oca Staniše sa majkom Jovanom prelazi u Gornju Moraču, njen rodni kraj, gde se preudala za Gligora Radonjića. U Rusiju se seli sa Trebješanima 1804. godine kada je popisan kao Nikolaj Gligorov Radonjić. Nakon završetka školovanja u vojsci je duže od decenije radio kao inženjer. Oko 1830. je prebegao u Tursku gde se bavio istim poslom. Nakon toga je projektovao srpska utvrđenja za kneza Miloša, da bi jedno vreme bio i engleski konzul u Carigradu. Po dolasku u Crnu Goru u početku je bio u dobrim odnosima sa crnogorskim vladikom Petrom II Petrovićem Njegošem od koga je i dobio titulu kneza Vasojevića iako u samom plemenu nije imao gotovo nikakvu vlast. Poznat je prevashodno po svom neuspešnom projektu Kneževine Holmije koja bi obuhvatala brdska i malesorska plemena sa sedištem u Vasojevićima. Koristeći brojne kontakte u Evropi koje je stekao nudio je mnogim zemljama savezništvo svoje buduće države u zamenu za podršku, a rimskom papi i prelazak stanovništva buduće države na katoličanstvo. Zbog svoje prevrtljivosti i čestih zaokreta nikada nije naišao na ozbiljniju podršku, kako među evropskim vladarima, tako ni među Vasojevićima koji su težili ujedinjenju srpskog naroda usled čega je došao u sukob sa Mojsijem Zečevićem, ali i Petrom II Petrovićem Njegošem po čijem naređenju je i ubijen u Donjem Zagaraču gde je i sahranjen.

[caption id="attachment_43500" align="aligncenter" width="200"] Nikola "Konsula" Vasojević[/caption]

Miljan Vukov Vešović (1820-1886) - Vasojevićki vojvoda i kapetan i senator Crne Gore. Rođen je u Lijevoj Rijeci, matici Vešovića koji su ogranak Lopaćana. Nakon smrti svog strica barjaktara Miloša Spahova Vešovića, a zatim i njegovog sina Veka, postaje Ljevorečki barjaktar uz odobrenje turskog paše u Skadru. Ubrzo odlazi na Cetinje gde su mu vladika Petar II Petrović-Njegoš potvrđuje barjaktarstvo i upoznaje sa svojim naslednikom, budućim knjazom Danilom, sa kojim se tom prilikom pobratimio. Kao glavar Vasojevića nasledio je Mojsija Zečevića i nastavio rad na ujedinjenju sa Crnom Gorom, a za Vasojevićkog vojvodu i kapetana, kao i senatora, postavljen je 1853. kada počinju borbe sa Turcima. U ratu iz 1858. i 1859. godine Vasojevići su u celosti oslobođeni od turske vlasti, međutim po sporazumu sa Turskom jedino su Gornji Vasojevići, i to ne u celosti, ušli u sastav Crne Gore. Poznat je i po tome što su pod njegovom i komandom Novice Cerovića Vasojevići i Drobnjaci 1858. godine osvojili i poharali tada turski Kolašin. Sredinom 1875. godine pod vođstvom vojvode Miljana počinje ustanak u Donjim Vasojevićima koji će sa kraćim prekidima trajati sve do 1878. godine kada su iscrtane nove granice na Berlinskom kongresu. Uprkos vojnim uspesima i proširenjem Crne Gore u Polimlju, Donji Vasojevići su ostali u turskim granicama. Vojvoda Miljan je uživao ogroman ugled u čitavoj Crnoj, a zahvaljujući tome uspeo je i da unapredi plemenske odnose Vasojevića sa susednim Bratonožićima i Kučima. Upamćeno je da je uvek bio jako ozbiljan, kako u javnosti, tako i u porodici. Umro je neposredno nakon iznenadne smrti sina brigadira Todora Vešovića.

[caption id="attachment_43501" align="aligncenter" width="170"] Miljan Vukov Vešović[/caption]

Petar Bojović (1858-1945) - vojvoda srpske kraljevske vojske. Rođen je u Miševićima kod Nove Varoši, a poreklom je iz Bojovića kod Andrijevice od istoimenog bratstva koje je grana Lopaćana. U vojsci je postepeno napredovao, a za zasluge u Kumanovskoj bici i Bitoljskoj bici tokom Prvog balkanskog rata dobio je čin generala. U Drugom balkanskom ratu je bio načelnik Štaba Prve armije koja je odnela pobedu u Bregalničkoj bici. Za zasluge u Prvom svetskom ratu dobio zvanje vojvode 1918. godine čime je postao četvrti, a ujedno i poslednji general koji je poneo to najviše vojno zvanje u Kraljevini Srbiji i Kraljevini SHS koje je bilo u rangu feldmaršala. Zbog neslaganja sa kadrovskom politikom u vojsci  penzionisao se 1921. godine. U Beogradu je živeo povučeno sve do vojnog puča od 27. marta 1941. godine kada je nedelju dana kasnije postavljen za Vrhovnog inspektora celokupne vojne sile Jugoslavije. U Aprilskom ratu je odbio da napusti zemlju, tako da je zarobljen od strane Nemaca. U pismu iz 1942. godine upućenom Draži Mihailoviću podržao je četnički pokret na čijem je čelu bio (Jugoslovenska vojska u otadžbini). Po završetku rata krajem 1944. godine pretučen je od strane pripadnika OZNA-e usled čega je nedugo zatim i preminuo u januaru 1945. godine. Komunističke vlasti su građanima preko radija pod pretnjom krivičnog gonjenja zabranile da prisustvuju Bojovićevoj sahrani na Novom groblju u Beogradu.

[caption id="attachment_43502" align="aligncenter" width="202"] Petar Bojović[/caption]

Slobodan Milošević (1941-2006) - predsednik Srbije (1989-1997) i SR Jugoslavije (1997-2000). Rođen je u Požarevcu, a potiče iz sela Tuzi kod Lijeve Rijeke gde žive Miloševići koji su grana Lopaćana. Kao gimnazijalac je 1959. godine primljen u Savez komunista Jugoslavije u kome je postepeno napredovao. Na Osmoj sednici CKSKS 1987. godine preuzima vlast u partiji i od tada pa sve do 2000. godine imaće apsolutnu vlast u Srbiji. 1990. godine donet je novi ustav Republike Srbije kojim su znatno smanjene nadležnosti autonomnih pokrajina. Početkom sukoba u bivšoj SFRJ najpre je pokušao da spreči raspad zemlje, da bi 1991. u fingiranom ratu dopustio odcepljenje Slovenije, a zatim i Hrvatske, odnosno njenog najvećeg dela. Pod pritiskom zapadnih zemalja u potpunosti odustaje od očuvanja SFRJ te je 1992. godine proglašena SR Jugoslavija koju su činile Srbija i Crna Gora. Sa ciljem ukidanja sankcija SRJ od strane SAD i njenih saveznika 1995. godine dopušta hrvatsku okupaciju Republike Srpske Krajine kojoj, kao ni rukovodstvo Republike Srpske, nije pružio bilo kakvu pomoć tokom akcija Bljesak i Oluja. Iste godine u ime Republike Srpske potpisuje Dejtonski sporazum kojim je Republika Srpska međunarodno priznata kao entitet u okviru Bosne i Hercegovine. Nakon oružane pobune kosovskih Albanaca 1999. godine odbija sporazum u Rambujeu kojim bi Srbija pristala na referendum o nezavisnosti Kosova i Metohije usled čega dolazi do NATO agresije na SRJ koja je završena povlačenjem vojske i administracije SRJ sa AP Kosovo i Metohija, ali i usvajanjem Rezolucije Saveta bezbednosti OUN 1244 kojom je formalno potvrđen suverenitet SRJ nad pokrajinom. Vlast gubi na izborima za predsednika SRJ 2000. godine, a 2001. godine je uhapšen, a ubrzo i isporučen na Vidovdan u Haški tribunal gde mu je suđeno po optužnici za ratne zločine u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Na suđenju se uspešno sam branio protiv najvećim delom montirane optužnice čime je u srpskom javnom mnjenju znatno popravio narušenu sliku o sebi. Usled nedostatka adekvatne zdravstvene nege umro je u pritvoru 2006. godine ne dočekavši izricanje presude.

Danilo Lazović (1951-2006) - proslavljeni srpski glumac. Rođen je u Brodarevu kod Prijepolja, a potiče iz obližnjeg sela Milakovići. Lazovići iz tog sela slave Aranđelovdan, a prema predanju su se zbog krvne osvete doselili iz Lijeve Rijeke. Kruščići iz Lijeve Rijeke imaju predanje po kome "Lazičići" u Milakovićima potiču od njih, a kako tog prezimena nema u Milakovićima, jasno je da se radi o Lazovićima. Diplomirao je na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu 1974. godine, a prvu značajniju ulogu ostvario je u TV seriji "Otpisani" iste godine. Glumio je u velikom broju pozorišnih predstava, filmova i TV serija, a najzapaženija mu je uloga Šćepana Šćekića iz TV serije "Srećni ljudi" koja je snimana od 1993. do 1996. godine. U javnosti je poznat po svojim patriotskim stavovima. Zalagao se između ostalog i za uvođenje veronauke kao obaveznog predmeta. Iz centra Beograda se preselio na Avalu 1996. godine, a od tada je uvek isticao prednosti života na selu. Bio je član Međunarodnog odbora za istinu o Radovanu Karadžiću. Umro je u Beogradu od infarkta u 55. godini života.

Osobine roda

Vasojevići su prvih par vekova po dolasku u Lijevu Rijeku u velikoj meri živeli izolovano i bez većih uticaja sa strane. Zahvaljujući tome što je njihova plemenska oblast bila zabačena nisu bili česta meta turskih napada, a usled toga što nisu bili izmešani sa bratstvima drugog porekla  mogli su nesmetano da razviju sopstveni plemenski identitet. Kao i kod susednih brđanskih plemena, patrijarhalnost, gorštački mentalitet i čvrsta moralna načela su ključne odlike Vasojevića. Širenjem na oblast Polimlja, Vasojevići posle dužeg vremena počinju da žive zajedno sa bratstvima drugačijeg porekla (koje su Vasojevići nazivali Srbljacima) što je dovelo do obostranih uticaja. Tako su recimo Vasojevići u Polimlju znatno blaže naravi od srodnika u Lijevoj Rijeci, te podela na "Ljevorečane" i "Nahijaše" nije samo geografska, već u velikoj meri i sociološka. Tako su Ljevorečani impulsivniji, glasniji i odlučniji, a Nahijaši staloženiji, tiši i promišljeniji. Pojedine osobine su karakteristične za sve Vasojeviće i po njima se izdvajaju u okruženju, a snalažljivost je svakako najizraženija. U Crnoj Gori je poznata izreka "Umije ka' Vasojević", a verovatno najbolji opis Vasojevića dao je pisac Grigorije Božović: "Niko se iz nas ne probija kroz svet kao Vasojevići i niko među Dinarcima ne može biti dovitljiv i lukav kad je potrebno kao Vasojevići. Jedini su Vasojevići koji su pod Turcima od Turaka zemlju osvajali i došli do više Peći, do Bihora i Peštera. Bez prekida. Niko svojoj meti upornije ne hoda od Vasojevića.". I zaista, nijedno drugo pleme nije uspelo da se proširi u tolikoj meri da ne samo što je teritorijalno i brojčano postalo najbrojnije, već i daleko najuticajnije u čitavoj Crnoj Gori nakon Njeguša iz kojih potiče dinastija Petrović-Njegoš. Tako su Vasojevići jedino pleme po kome je u 19. veku naziv nosila neka od nahija u Crnoj Gori, a u 20. veku i oblast. Usled toga Vasojevići više nego i jedno drugo pleme sa ponosom ističu svoju plemensku pripadnost, a retko propuštaju priliku da istaknu kako su najveće srpsko pleme. Bitno je naglasiti da Vasojevići nisu istovremeno i najbrojniji rod u Crnoj Gori jer su pojedini rodovi, iako malobrojniji u svojim plemenima, ukupno brojniji usled naseljavanja oblasti van granica njihovih plemena.

Kada su u pitanju predanja, Vasojevići se u određenoj meri izdvajaju u odnosu na susedne veće rodove. Dok su se kod drugih Brđana ustalila predanja o poreklu od Mrnjavčevića, Drekalovića, Brankovića i druge srednjovekovne vlastele, kod Vasojevića se ustalilo predanje o poreklu od, ni manje ni više, nego od Nemanjića. Takođe, dok su za vreme oslobađanja Srbije druga plemena svojatala brojne vojvode, Vasojevići su svojatali nikog drugog do Karađorđa. Teoriju o poreklu od Vasojevića su zastupali i pojedini Karađorđevići. Haplogrupa Nemanjića još uvek nije utvrđena, tako da ni predanje Vasojevića o poreklu od njihove loze nije oboreno, međutim na osnovu DNK rezultata Kuzmića koji su bliski rođaci Karađorđevića, osnovano se može reći da Karađorđevići ne pripadaju rodu Vasojevića.

Ukorenjenost Kosovskog kulta i spomenuta predanja o srodstvu sa naistaknutijim srpskim vladarskim dinastijama sigurno su doprineli činjenici da je srpski nacionalni identitet kod Vasojevića uvek bio iznad regionalnog crnogorskog identiteta i pripadnost crnogorskoj državi. To je posebno došlo do izražaja tokom 1918. godine kada su Vasojevići podržali Podgoričku skupštinu na kojoj je proglašeno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom, a nedugo potom i učestvovali u gušenju Božićnog ustanka. Isto tako, tokom Drugog svetskog rata Vasojevići su masovno učestvovali u četničkom pokretu kao protivteži partizanskom pokretu iza koga je stajala Komunistička partija sa svojim programom stvaranja zasebne crnogorske nacije i republike. I u današnje vreme kada se Crna Gora u velikoj meri odrekla svog srpskog identiteta, Vasojevići su naistaknutiji rod u Crnoj Gori čiji se pripadnici većinski izjašnjavaju kao Srbi i zalažu za jedinstvenu državu srpskog naroda.

Korišćena literatura

• Andrija Jovićević, Plavsko-Gusinjska oblast, Polimlje, Velika i Šekular, Beograd 1921.
• Andrija Luburić, Drobnjaci, Beograd 1930.
• Bogdan Lalević i Ivan Protić, Vasojevići u turskoj granici, Beograd 1905.
• Bogdan Lalević i Ivan Protić, Vasojevići u crnogorskoj granici, Beograd 1903.
• Branislav Đurđev, Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena, Titograd 1984.
• Vukota Miljanić, Akim Miljanić, Prezimena u Crnoj Gori, Beograd 2007.
• David Lalić, Vojvoda Miljan Vukov Vešović
• Ejup Mušović, Stanovništvo Sjeničkog i Tutinskog kraja, Beograd 1989.
• Jovan Vukomanović, Crmnica, Beograd 1988.
• Ljubomir M. Marković i Svetislav LJ. Marković, Stanovništvo Moravičkog Starog Vlaha, Beograd 2002.
• Milan Peković, Nikšićka Župa, Beograd 1974.
• Milisav Lutovac, Bihor i Korita, Beograd 1967.
• Milisav Lutovac, Ibarski Kolašin, Beograd 1954.
• Miloš K. Vojinović, Tadija B. Bošković, Popis domova u novim krajevima Kraljevine Crne Gore 1913. godine, Kolašin 2015.
• Miodrag-Mišo N. Vulović i Zoran N. Vulović, Trešnjevo - Zavičaj bratstva Vulevića, Beograd 2000.
• Mirko Vukićević, Vukićevići iz Trešnjeva i njihovi korijeni, Andrijevica 2015.
• Petar Ž. Petrović, Raška - Antropogeografska istraživanja - Knjiga II, Novi Pazar 2010.
• Predrag Vlahović, Brodarevo i njegova okolina, Beograd 1968.
• Radoslav D. Babović i Miljan V. Babović, Bratstvo Babovići, Beograd/Konjuhe 2000.
• Radoslav J. V. Vešović, Pleme Vasojevići, Sarajevo 1935.
• Rajko Raosavljević, Morača, Rovca, Kolašin, Beograd 1989.
• Risto Kovijanić, Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima - Knjiga I, Cetinje 1963.
• Risto Kovijanić, Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima - Knjiga II, Cetinje 1974.

The post Rod Vasojevića appeared first on Poreklo.