Poreklo stanovništva sela Špaj, opština Bela Palanka – Pirotski okrug. Prema knjizi dr Mihaila Kostića „Belopalanačka oblast (kotlina)“, izdanje 1970. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
[caption id="attachment_60586" align="aligncenter" width="670"] Bazilika kod sela Špaj, otkrivena pa zatrpana prilikom izgradnje Koridora 10[/caption]
Geografsko topografske prilike.
Selo je na temenu najviše Nišavine Špajke terase od 150 (440 m) pod odsecima višeg krečnjačkog jezerskog poda Ćitke i Dela (554 m). Najviši kraj naselja, Gornja Mala, zauzima padinu zvana Gnjila. Na ovom položaju, pod poslednjim krečnjačkim krševima potkovičastog grebena Suve Planine, Špaj je na terasi onog čota, u vrh istoimene izbočine, koja zatvara Obluk Crvene Reke prema dnu užeg – zapadnog dela Belopalanačke kotline.
Vode.
Selo se vodom služi sa česama, bunara i pumpi. Špaj ima dve česme, koje dobijaju vodu iz rezervoara u selu. Bunari, kojih ima 7, su duboki od 6 do 12 metara. Sušnih leta voda se u bunarima muti i omanji kod plićih. Pumpe crpe izdansku vodu sa dubine od 6 metara; jedna od dvaju pumpi je školska. Izvori u ataru su: Nikolin Potok, Stevani Kladenac, Selište, Kladenčište, Štulanovac i Smilovac.
Granice atara, zemlje i šume.
Granice atara povučene su na mestima: Stranje, Lice i Movac – sa Glogovcem; Rajkovske Njive i Utrina – sa Tamnjanicom; Trševina i potočić Bašča – sa Crvenim Bregom; „špajski atar“ – sa Crvenom Rekom; Nišava – sa Vran Dolom; Mastište, Jasenovik, Staro Lojze, Umljak, Smilevac, Brestovac, Lokva, Beli Prst, Sip, Vučevluk, Planinica i Dlgarnica – sa Vrgudincem.
Topografski nazivi za obradive površine su: Polje, Pejanica, Pojatište, Trševina, Štulanovac, Đurina Bara, Kladenčište, Rusalijsko Grobište, Šuplji Kamen, Jasenovik, Dragotin Kamen, Crkvište, Ravnište i Smilovac. Utrina je na mestima: Grbin Del (golet), Vrla Strana, Nikolin Potok, Dubje i Sip. Šume obuhvataju: Vučevluk, Grbovsku Livadu, Zlataricu, Koriju, Stranu i Stranje.
Tip sela.
Špaj je zbijeno naselje sa nešto razređenijim krajevima. Glavni seoski krajevi su. Gornja Mala, Dolnja Mala i Orašje.
Starine u selu.
Na mestu Carina, gde je zemljište podložno klizanju, nailazi se na ostatke nekog ranijeg naselja. Otkopavaju se zidine, opeke i drugi ostaci materijalne kulture. Selo ima dva stara obroka; jedna je posvećen Vaskrsu – seoskoj zavetini – je u Selištu a drugi je posvećen Đurđevdanu na mestu Del.
Poreklo stanovništva.
Starinci su:
-Toturnjaci (Mitići i Živkovići), Aranđelovdan.
-Rajkovci (Rajkovići), Nikoljdan.
-Mišići, Nikoljdan.
-Kiškarci (Jovanovići), Nikoljdan.
-Nikolinci (Spasići), Nikoljdan.
Doseljenici su:
-Žeglari (Zlatkovići), Mitrovdan, su iz Vele Burgasa u Bugarskoj.
-Jovinci (Veljkovići i Živkovići), Markovci (Markovići), Mejsilovci (Trčkovići) i Mišinci (Veličkovići), svi slave Aranđelovdan i doseljeni su iz Crvene Jabuke. Veljkovića ima odseljenih u Belu Palanku.
-Sugarci (Živkovići), Nikoljdan, su iz Crvene Jabuke.
-Nikolići, Nikoljdan, su iz Bogdanovca, doseljeni 1943. godine.
-Đurići, Aranđelovdan, su iz Komrena.
-Filipovići, Nikolići, Stajćevci (Stankovići) i Rančići, svi slave Savindan i doseljeni su iz Gradišta.
-Igići, Alimpijevdan, su iz Tamnjanice.
-Kurjaci (Popovići), Sv. Petka, su iz Toponice.
-Živkovići, Sv. Petka, su iz Toponice.
-Govedarovci (Tričkovići), Sv. Vrači, su iz Kosmovca.
-Džokanci (Rančići), Sv. Vrači, su iz Kosmovca. Govedarovci i Džokanci kao i gotovo svi ostali doseljenički rodovi naselili su se u tursko doba.
-Šundrini (Nikolići), Nikoljdan, su iz Bukurovca.
-Stojanovići, Aranđelovdan, su iz Crvene Reke. Stojanovića, jedine iseljene porodice iz Špaja, ima odseljenih u Banat, kao kolonisti.
Naseljska i crkvena slava je Sv. Petka; zavetina je Vaskrs. „Volovska slava“ su Sv. Vlasi. Sv.Petka se svetkuje „za zdravlje“.
Selo ima svoje groblje.
U ataru ovog sela postoji mesto, koje se zove Rusalijsko Groblje. Tu se iskopavaju ostaci neke ranije naseobine.
Seoska crkva, hram Sv. Paraskeve, sagrađena je 1869. godine.
IZVOR: Prema knjizi dr Mihaila Kostića „Belopalanačka oblast (kotlina)“, izdanje 1970. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.
The post Poreklo prezimena, selo Špaj (Bela Palanka) appeared first on Poreklo.