[caption id="attachment_68744" align="aligncenter" width="783"]
Mitropolit Melentije Pavlović (ulje na platnu Georgija Bakalovića, 1839.)[/caption]
Melentije Pavlović je rođen 1776. godine u selu Vrbava u Gruži od oca Pavla i majke Paune. Bio je brat od strica Tomi Vučiću Perišiću. Njegov otac Pavle i otac Tome Vučića, Periša, bili su rođena braća.
Melentije je odigrao veliku istorijsku ulogu i pružio neizmernu zaslugu za Srbiju. Pre svega bio je duhovno lice, ali i blizak saradnik kneza Miloša i učesnik u ustaničkim bitkama Drugog srpskog ustanka. Bio je prvi mitropolit Srbin u obnovljenoj Srbiji.
O Melentijevoj mladosti se ne zna mnogo, opismenjavao se u obližnjem manstiru Vraćevšnica, i tu se zakaluđerio. Za jeromonaha ga je rukopoložio mitropolit Leontije Lambrović 1800. godine. Melentije je za manastir Vraćevšnicu ostao prisno vezan celoga svoga života. Pošto se nije isticao u Prvom srpskom ustanku, Melentije je, nakon sloma ustanka, ostao u Srbiji.
Melentije Pavlović je bio visokog rasta, suv i crnomanjast. Imao je dug, malo povijen nos, nosio je lepu crnu gustu bradu i tanke brkove. Lice mu je bilo takvo da je uvek delovao blago nasmejan. Govor mu je bio tih, oblačio se elegantno i odavao je utisak velikog gospodina.
Nakon smrti Vraćevšničkog igumana Josifa 9. marta 1810. godine, istog dana je za novog igumana izabran Melentije Pavlović. U manastirskoj arhivi je sačuvano pismo koje govori o postoavljenju Melentija Pavlovića za novog igumana manastira. U postavljanju novoga igumana učestvovali su kmetovi, kneževi i buljubaše. U pismu se kaže: „ ...I opšte mi kmetovi svi postavljamo i potvrđujemo da bude Melentije iguman. Tako velimo i tako dajemo potvrđeno pismo.“
U Melentijevom postavljanju za igumana učestvovali su knez Blagoje iz Crnuđe, knez Radivoje iz Kamenice, kmet Gaja iz Crnuće, buljubaša Milisav iz Kamenice i Pavle Slepčević iz Kamenice. Pismo o postavljanju Melentija za igumana potvrdili su svojim pečatom vojvoda Antonije i studenički arhimandrit Vasilije.
Pred Drugi srpski ustanak, Melentije je postao blizak saradnik Miloša Obrenovića. Pred ustanak, u Crnući su sa Milošem Obrenovićem održali važan sastanak Melentije Pavlović, Lazar Mutap, Sima Paštrmac, Jovan Dobrača i Nikola Lunjevica. Oni su ga upoznali sa prilikama u ovom kraju i narodnom raspoloženju za dizanje ustanka.
Za Melentija se može reći da je bio duhovni vođa Drugog srpskog ustanka. On je 1815. godine u Takovu u rangu arhimandrita blagosiljao Drugi srpski ustanak i tako bunt opravdao pred Bogom i pred narodom. Blagosiljao je i Miloša Obrenovića za vođu ustanka i pričestio ustaničku vojsku. Time se njegova uloga u Drgom srpskom ustanku nije završila, učestvovao je u brojnim ustaničkim bitkama kao hrabar junak.
Naročito se proslavio u bici na Ljubiću 1815. godine. Kad su turske snage potisnule Srbe na Ljubiću, tako da je poraz izgledao neizbežan, Melentije je pao na kolena i počeo da se moli Bogu za srpsku pobedu.
Miloš Obrenović video je arhimandrita Melentija Pavlovića kako je kleknuo na kolena ,povukao ga je za rukav i rekao mu da ostavi metanisanje a da uzme doboš od poginulog vojnika dobošara i da lupa, a da će on vikati na ljude da se zaustave i vrate u borbu. Arhimandrit Melentije uzeo je doboš i udarao u njega i Srbi su se pribirali i ponovo udarili na Turke. U turskom bekstvu preko Morave poginuo je turski komandant Ćaja-Paša.
Zbog hrabrosti i junaštva pokazanog u Drugom srpskom ustanku, arhimandrit Melentije je opevan kao narodni junak nazvan Mento Kaluđere. U pesmi „Ustanak kneza Miloša na Turke“ postoji stih :“ ... Tu pogibe odža Skopljanine, pogubi ga Mento Kaluđere od bijele Vraćevšnice crkve, sa putalja odsječe mu glavu“.
[caption id="attachment_68745" align="aligncenter" width="800"] „Takovski ustanak“ – slika Vinsenta Kaclera, arhimandrit Melentije u jednoj ruci drži krst a u drugoj sablju[/caption]
Arhimandrit Melentije je bio učesnik i bitke kod Paleža, današnjeg Obrenovca. Ustanici su zarobili od Turaka jedan četokaik ( malu ratnu lađu ) sa topom. Potom su došli na ideju da „lađanski“ top sa četokaika pretvore u „kolski“, pa sa njim da poću u nove borbe s Turcima. Brzo su sakupili sve kovače i kolare iz Paleža i okoline, ali kako je majstora za ovaj posao bilo malo, navalili su i ostali, a meću njima i arhimandrit Vraćevšnice, Melentije Pavlović i Sima Paštrmac da i sami duvaju u mehove da se top što pre okuje i prepravi u kolski.
Nakon Drugog srpskog ustanka, Melentije je dosta putovao po Srbiji i neposredno pomagao knezu Milošu u državnim poslovima. Da bi arhimandrita Melentija čvršće vezao za sebe knez Miloš ga je, 1818. godine, uzeo za duhovnika svoga doma.
Kad je Melentije putovao po Srbiji, dočekivan je i poštvan isto kao knez Miloš. Svake godine je bio pozivan u Požarevac da sa knezom Milošem i familijom provede velike praznike. Moglo bi se reći da je u ono vreme bio prvo lice do kneza Miloša.
Koliko je bio blizak kneževskoj porodici govori i to što su ga knez Miloš, kneginja Ljubica i njihova deca obično zvali „Naš Popa“.
Melentije Pavlović je bio administrator Beogradske mitropolije od 1815. godine, posle smrti beogradskog mitropolita Dionisija, do dolaska mitropolita Agatangela 1816. godine. Mitropolit Beogradski Agatangel, izdo je 1817. godine. sinđeliju arhimandritu Melentiju i dao mu parohiju od 148 domova koju su sačinjavala sela: Lipovac, Vrbava, Belo Polje, Konjuša, Brestovac, Oplanići i Grivac.
Melentije je u Vraćevšnici osnovao školu u kojoj je bilo dvanaest đaka. Učitelj u manastirskoj školi bio je Simeon Zorić, rodom iz Austrije, a plaćao ga je sam Melentije. Melentije je bio prvi predsednik Konzistorija, prvog duhovnog suda u Srbiji, zajedno sa kolubarskim knezom Rakom Tešićem.
Melentije Pavlović je, zajedno sa Rakom Tešićem, na predlog kneza Miloša, vršio i poslove popečitelja prosveštenija (ministra prosvete) koji su bili spojeni s verskim resorom.
Padom Srbije pod osmansku vlast 1459. godine, tadašnja Pećka patrijaršija je bila ukinuta, a zatim je obnovljena 1557. godine. Srpska patrijašija je ukinuta 1776. godine od strane sultana Mustafe III. Od 1766. godine srpska crkva je potpala pod jurisdikciju Carigradske patrijaršije, a većinu episkopa činili su Grci. Ogroman broj Srba je pred turskim progonom prebegao na područje Austrije, pa je tako katedra arhiepiskopa pećkog bila premeštena iz Peći u Sremske Karlovce, a zatim je 1848. godine uzdignuta na rang patrijaršije.
Sultanovim hatišerifom iz 1830. godine Srbi su dobili pravo na slobodu veroispovesti i da mogu birati svog mitropolita Srbina umesto do tada Grka. Tako je nakon uspostave srpske autonomije 1831. godine u Beogradu bila proglašena autonomna mitropolija pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije.
Melentije Pavlović je 1831. godine, nakon dugo vremena postao prvi Srbin na tronu beogradskih mitropolita. Nakon što je Carigradski patrijarh Konstantin I svojim pismom od januara 1832. dao Srpskoj crkvi autonomiju, Melentije je poneo titulu arhiepiskop beogradski i mitropolit srpski.
Čim je postao mitropolit Srbije, počeo je veliku reorganizaciju i uređenje srpske crkve. Preveo je deo “Krmčije", zakonopravila Svetog Save, gde se govori o stepenima rodbine i kumstva, po kojima se može ili ne može zaključiti brak. Takođe. 1833. godine je izradio “Ustav o poboljšanju svešteničkih prihoda".
Mitropolit Melentije je bolovao od vodene bolesti. Išao je preko granice da se leči. Kako nije bilo leka, i kad se videlo da će umreti, doneli su ga u Beograd, i tu je posle nekoliko dana umro. Umro je 8. juna 1833. godine i sahranjen je u Beogradu u Sabornoj crkvi. Posmrtni govor mu je održao profesor Tanasije Teodorović. Kasnije, Melentijeve posmrtne ostatke u Vraćevšnicu je prenela kneginja Ljubica, na kolima koja su vukla četiri belca. Sahranjen je u priprati crkvenoj, sa leve strane gde mu je knez Miloš podigao pomen ploču na kojoj piše: „Melentiju Pavloviću u novopodignutom knjaževstvu Srbiji prvom Mitropolitu Srpskom, rođenom u Vrbavi i nahiji Kragujevačkoj oko 60 godina vremenog veka svog poživivši, a 1833. ljeta 8. junija, u vječni život prestavivšem se za znak iskrenog s njim druželjubija i vječnog vospominanija, položi spomenik ovaj svetljejši Knjaz Srpski Miloš Obrenović, 1833. god.“
Melentije je imao brata Jevstratija koji je, takođe, bio iguman Vraćevšnice. Od kako je manastir Vraćevšnica 1682. godine opusteo, bio je pust sve do 1737. godine, kada ga je obnovio iguman Mihailo. Posle smrti igumana Mihaila, starešina manastira Vraćevšnica bio je iguman Jevstratije Pavlović, koji je umro 8. decembra 1805. godine i sahranjen sa severna starne oltara, u porti crkvenoj, u manastiru Vraćevšnica. Tu su sahranjeni i Melentijevi roditelji. Melentijev otac Pavle je umro 26. marta 1776. a majka Pauna 26. decembra 1811. godine.
Ne zna se pouzdano koliko su Pavle i Pauna imali dece. Pored Jevstratija i Melentija, postojao je barem još jedan brat i sestra koja je bila udata u Vrbavi. Praunuka Melentijevog drugog rođenog brata je majka Milana Stojadinovića, predsednik vlade Kraljevine Jugoslavije
Prema nepotvrđenoj predpostavci, Melentije je možda imao i brata Hrista, koji je došao u kuću Lukića u Vrbavi, a danas su njgovi potomci Pavlovići ( Bajići).
Melentije Pavlović, kao monah nije imao dece. Posinak mitropolita Melentija Pavlovića je Filip Hristić, kneževski predstavnik i kneževski poslanik.
U prvoj školi otvorenoj u selu Borač, prvi učitelj je bio Todor Karić iz Vrbave, sestrić mitropolita Melentija Pavlovića.
[caption id="attachment_68746" align="aligncenter" width="704"]
Na spomeniku „Takovski ustanak“, delu Petra Ubavkića, uz knaza Miloša arhimandrit Melentije u jednoj ruci drži krst a u drugoj ustanički doboš[/caption]
AUTOR: Saša Zarić, saradnik portala Poreklo
The post Znameniti Gružani: Mitropolit Melentije Pavlović appeared first on Poreklo.