Poreklo stanovništva sela Obalj, opština Kalinovik. Priredio saradnik portala Poreklo Risto Ćeranić.
Na desetak kilometara jugozapadno od Kalinovika, lijevo (većinski) i desno (manjinski) od ceste koja povezuje Kalinovik sa Ulogom, nalazi se selo Obalj. Geografske koordinate sela su 18°21'20" istočne geografske dužine i 43°27'40" sjeverne geografske širine. Po dužini selo se proteže od rijeke Jezernice (Jezerca) do Boljuni i Badnja. Ukupna dužina je oko 12 km. Po širini prostire se od Romana do Umskog polja (oko 5 km). Većinski selo je na nadmorskoj visini nešto većoj od 1000 m n/m.
Selo je kroz vijekove bilo granično selo svega i svačega. Na Orufi (toponim u Oblju) je u srednjem vijkeku bila granica župa Zagorje i Viševa, granica srezova Nevesinja i Foče, granica Bosne i Hercegovine, granica eparhija Dabrobosanske i Zahumskohercegovačke, granice opština Ulog i Kalinovik (dok je postojala opština Ulog), granica sela Oblja i Romana. Zbog sudbine pograničnog sela, zaobilazili su ga istraživači i istoričari. Zato je istorijski neispitano područje.
Ovdje se o postajanju života u predhodna vremena svjedoči samo na osnovu objekata koje nije mogla da uništi ni priroda ni čovjek: kamenih naslaga – gromila, koje po istoričarima predstavljaju groblja naroda koji su ovdje življeli prije nove ere, kao i stećaka, za koje istoričari tvrde da potiču iz XIII i XIV vijeka a naši preci su te stećke nazivali Grčko greblje.
Selo je ime dobilo po srednjovjekovnom gradu Oblj, koji je sagrađen u srednjem vijeku, na obloj stijeni, koja se nalazi uz sadašnji put Kalinovik-Ulog. U turskim popisima 1477. godine i 1585.godine, ne pominje se selo Obalj. U prvom popisu pominju se Kladovo polje i Suvo polje, kao mjesta na koje stoku izgone hercegovački stočari. U drugom popisu ne pominje se ni Kladovo ni Suvo polje, a pominju se sva sela u komšiluku sadašnjeg Oblja.
Evlije Čelebija, turski putopisac, oko 1664. godine, putovao je ovim prostorima i piše da je putujući od Jelešaca do Uloga, naišao na plahovitu rijeku, koju su jedva pregazili i nastavili put ka Ulogu. Vjerovatno je ta rijeka tekla sadašnjim bezvodnim kanjonom, koji se proteže od Masne bare do Podgrožđa.
Sadašnji stanovnici Oblja počeli su da se doseljavaju početkom osamnaestok vijeka. Dedijer u knjizi Hercegovina piše da su u Obalj prvo doselili Ćeranići oko 1700. godine. Stari Ćeranići su nam ostavili u amanet, da su na Obalj prije njih doselili Džiliti. Stotinjak godina kasnije stigli su, Sladoji oko 1810, Đogi oko 1814, Purkovići i Elezi, oko 1820. U drugoj polovini devetnaestog vijeka, kada je Obalj postepeno napuštalo muslimansko stanovništvo, doselili su: Gajovići, Čorlije, Bogdanovići, Jovanovići i Bozali, a pri kraju devetnaestog vijeka doselili su Marići i Raguži.
Već polovinom devetnaestog vijeka, pravoslavno stanovništvo Oblja, pokrenulo je akciju za gradnju pravoslavne crkve u selu. Prema predanju koje još živi među Obljanima, najteže je bilo isposlovati odobrnje za gradnju. Novac za gradnju crkve prikupnjen je dobrovoljnim prilozima Obljana, Borčana i Zagorana. Majstori su bili sa ostrva Brača, a irgati dobrovoljci iz Oblja, Borča i Zagorja. Kamene ploče za krov crkve dopremane su konjima iz kamenoloma sa Morina. Negdje pri kraju gradnje, ponestalo je novca, pa su majstori odlučili da zaključaju crkvu i prestanu sa radovima, dok se novac ne obezbijedi. Da se to ne desi, pomogli su braća Todor i Ilija Sladoja, koji su majstorima isplatili traženi novac. Obljani su već naredni mjesec prikupili novac i vratili dug Sladojima. Zvono je kupljeno u Beču. Osim usmenog predanja o gradnji crkve, jedini sačuvani dokumenti, su natpisi na pločama iznad ulaznih vrata crkve. Na donjoj ploči piše: Neka Bog poživi ktitore i priložnike koji sagradiše hram svetoga Voznesenja ljeta gospodnjeg 1869. Na gornjoj ploči piše: Blagovolenijem svepresvetegajša našego bega sultana Abdul Aziza kana i trudom visokopreosveštenšago gospodina mitropolita Prokopija.
Prota Jefto Vujović iz Nevesinja u Nevesinjskom ljetopisu od 24. jula 1936. godine objavljuje članak ,,Crkve Sreza Nevesinjskog”. U tom članku piše:,,Hram Voznesenja Hristovog u Oblju sagrađen je i osvještan od Episkopa Prokopija 1871. godine.” O ostalim crkvama koje su sagrađene u Srezu Nevesinje pisao je puno više. Za obaljsku crkvu vjerovatno nije imao više podataka. No veliko hvala i na ovoj rečenici, koja pouzdano potvrđuje godinu osvještanja crkve. To je bila prva pravoslavna crkava, koja je za turske vladavine izgrađena na prostoru između Nevesinja, Foče i Sarajeva. Vjerovatno i najvažniji objekat koji je izgrađen na tom prostoru u XIX vijeku. Danas, 150 godina nakon izgradnje crkve, administracija Srpske pravoslavne crkve, ovu crkvu je izbrisala iz evidencije, nema je u popisu crkva Zahumskohercegovačke eparhije, kojoj pripada, niti u popisu crkava Dabrobosanske eparhije, čiji je sveštenik opslužuje. Nama Obljanima to nije po volji, isto kao što nije po volji i Uložanima, što je i njihova crkva izbrisana iz spiska postojećih crkava.
Ratovi su bili sastavni dio života Srba na Balkanu, pa tako i u Hercegovini i našem zavičaju. Tako su i Obljani svoj život provodili ratujući za slobodu i radeći da bi prehranili porodicu. Po dostupnim dokumentima može se pratiti učešće Obljana u bunama i ratovima od kraja XIX vijeka. U buni koja je poznata kao ,,Nevesinjska puška”, nema pouzdanih podataka u učešću Obljana. U spiskovima poginulih boraca Gornje Nevesinjskog i Donje Nevesinjskog bataljona nalaze se poginuli Ćeranići i Govedarice, ali se pouzdano zna da nisu porijeklom sa Oblja. Prema porodičnom predanju Đoga u borbi sa Turcima na Vučijem dolu poginuo je Lazar Đogo sa Oblja.
Druga buna poznata kao ,,Uloški ustanak “ protiv Austrougarske, daje dosta pouzdanije podatke o učešću Obljana. Milorad Ekmečić i Hamdija Kapidžić istraživali su detaljno Uloški ustanak. Obojica autora navode austrougarske dokumente u kojima piše da je u vojnoj strukturi ustanka učestvovao buljubaša Ilija Sladoje sa Oblja, a u skupštini (međlis) Luka Sladoje sa Oblja. Koliko je Obljana uzelo učešća u borbama, nije poznato, jer nisu sačuvani spiskovi učesnika u Uloškom ustanku.
U I svjetskom ratu Obalj je bio pod Austrougarskom okupaciom. Većinu vojnosposobnih mladića Austrougarska je mobilisala i poslala na ratišta širom Evrope. Neki su poslati na istočni a neki na zapadni (Tirol) front. Od ukupnog broja regrutovanih Obljana u Austrougarsku vojsku polovina je prebjegla u Srpsku vojsku i učestvovali su u oslobađanju srpskih zemalja. Vojnici koji su se priključili srpskoj vojsci ponati su pod nazivom ,,solunci“. Obalj je dao sedmoricu solunaca: trojicu Sladoja, dvojicu Govedarica, jednog Ćeranića i jednog Sikimića. Veljko Sikimić odlikovan je Karađorđevom zvijezdom. Sa Oblja su kao austrougarski vojnici poginuli: Ilija Đogo i Martin Raguž, a ranjeni su Vaso Ćeranić i Ilija Sladoje. Mi, kasnije generacije Obljana, grdno smo pogriješili što tim junacima, našim soluncima, nismo podigli dostojno obilježje. Bili smo dužni da im zahvalimo što su učesvovali u oslobađanju srpskih zemalja i stvaranju države poslije 500 godina, koja se i srpskom mogla zvati.
Kratko su Obljani uživali u državi koju su mogli nazvati i svojom. Dođe 1941. i ratni vihor, koji oduva Kraljevine Jugoslaviju, a naš zavičaj uključi u sastav ustaške države. Obljani se ne pomirioše sa tim, već oko Đurđeva dana formiraše četu za odbranu sela. Za komandanta izabraše Mitra Sladoja. Već u avgustu 1941. godine u Dubovima su Obljani i Uložani formirali bataljon. Za komandanta su izabrali Krsta Rudana. Ispravnost vojnog organizovanja pokazala se o Matijevu danu 1941. godine, kada boračke ustaše napadoše na Obalj. Naši ih spremno dočekaše. Na konjima, koje su ustaše poveli da na njih tovare ratni plijen sa Oblja, natovariše 11 poginulih i više od 20 ranjinika. Od naših poginuli Risto Đogo i Miloš Kovač. Pokajale se ustaše što nisu poslušale hodžu koji im je govorio da Obalj čuva crkva i svetinja. Negdje pod jesen te iste godine, ljudi sa strane dođoše i unesoše smutnju i ideološke podjele. Ni Obljani se ne snađoše najbolje. Zato ih i poginu četerdeset ili 8,5% od ukupnog stanovništva. Poginuše 22 Sladoja, osam Ćeranića, troje Bozala, po dvoje Govedarica, dvojica Đoga, i po jedan Purković, Džilit, i Bogdanović. Od poginulih muškaraca 22 su bila neoženjena. Vukan Džilit je bio poslednji muški izdanak Džilitove porodice. Njegovim ubistvom ugašena je porodica Džilit na Oblju.
Više od trećine poginulih stradalo je u međusrpskom satiranju. Ako je kakva utjeha, ubice su bili uglavnom Srbi iz daleka.
Molimo se za pokoj duša poginulih i molimo gospoda Boga da učini i pomogne da nikada više Srbin Srbinu ne bude dželat. Neka da Bog, da bratska sloga, nadvlada sve strasti ideoloških i političkih podjela. Bez toga nam nije spasa ni napredka.
Nije suđeno ni jednoj srpskoj generaciji da život provede bez rata. Tako i nas rođene poslije 1945. godine sačeka 1992. godine otadžbinski rat, rat za odbranu ognjišta i opstanak srpskog naroda, zapadno od Drine. Obljani su već bili dobrano raseljeni. Obljani i njihovi potomci uzeli su učešće u Vojsci Republike Srpske, borili su se i ginuli širom bivše Bosne i Hercegovine, da bi doprinijeli stvaranju Republike Srpske. U ovom ratu, nije bilo ideoloških podjela, pa je manji i broj poginulih. Ukupno je poginulo 19 Obljana i njihovih potomaka: 15 Sladoja i po jedan Ćeranić, Đogo, Govedarica i Purković. Oni su uzidali svoje živote u temelje Republike Srpske. Za Republiku Srpsku borilo se nešto više od dvije stotine Obljana, predvođeni oficirima iz porodica: Sladoja, Đoga, Govedarica i Purkovića. Najveći čin a time najveći doprinos i najveću odgovornost imao je, general Čedomir Sladoje. Iako su bili u neprestanoj borbi za slobodu, Obljani su poštovali druge i drugačije. O tome najrječitije govori spomenik austrougarskom vojniku-katoliku, podignut 1886. godine u našem pravoslavnom groblju. Za prethodnih 130 godina, što bi narod rekao, niko ga nije ni mrko pogledao. O tome govori i muslimansko groblje, na lokalitetu Batve, koje iako zaraslo nikada nije oskrnavljeno.
Prvo obrazovanje Obljana bilo je samouko. Tek otvaranjem narodnih škola u Kalinoviku (1878.godine) i u Ulogu (1896.godine) stekli su se uslovi da obaljska djeca krenu u redovno školovanje.
U Kraljevini Jugoslaviji, 1934.godine u kući Ćetka Ćeranića otvorena je četvorogodišnja škola u Oblju. Škola je prestala sa radom početkom rata 1941. godine, a ponovo počela sa radom 1945. godine. U osnovnu školu u Ćetkovoj kući, obaljska djeca učila su do 1962. godine. Tada su nastavu počeli pohađati u novoj osmogodišnjoj školi. Škola na Oblju je prestala sa radom 1989. godine zbog nedostatka đaka. Prvi Obljanin koji je stekao akademsko obrazovanje je Nikola Ćetka Ćeranić (završio građevinski fakultet). Poslije ga je slijedilo par stotina visokoobrazovanih kadrova sa Oblja, stručnjaka svih profila: ljekara, inženjera, ekonomista, pravnika, advokata, sudija, vojnih pilota, oficira do čina generala, profesora (doktora tehničkih nauka i pravnih nauka), nastavnika, učitelja, vrsnih zanatlija. U oblast umjetnosti najviše vrhove dosegao je Đorđo Sladoje.
U hijerarhiji vlasti Obljani su kretali od prvog predsjednika opštine Ulog Đoka Ćeranića, predsjednika opštine Kalinovika Sladoja: Slavka, Milivoja i Radomira, predsjednika opštine Kalinovik i opštine Ilidža Lazara Ćeranića, do najvažnijeg i najuglednijeg, predsjednika Vlade Bosne i Hercegovine Marka Ćeranića.
Od prvih dosnjljenika broj stanovništva je rastao do 1961. godine, nakon čega počinje raseljavanje i vjerovatno konačno gašenje Oblja kao naseljenog mjesta.
Godina popisa: 1879, 1895, 1910, 1921, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2020.
Broj stanovnika: 204, 323, 372, 471, 473, 452, 464, 412, 259, 151, 34
Za prethodnih trista godina, od kada su se počeli doseljavati na Obalj, Obljani su izgrađivali svoje selo. Pored crkve izgradili su školu, elektrificirali selo, uradili puteve, izgradili crkveni dom, izgradili lokalni primarni i sekundarni vodovod.
Danas je širom svijeta oko hiljadu potomaka Obljana. Razasuti su po svim kontinentima. Jedna kinseska poslovica kaže ,,Putniče, ako ti se igdje u dalekom svijetu, ugase svjetla zavičaja, znaj nikada nećeš progledati”. Zato moji Obljani, bilo gdje da se nalazite, bilo kojoj kulturi i jezičkom području da pripadate, znajte da o vama brine obaljska bogomolja i obaljska svetinja. Zato i Vi, ne zaboravite svoj zavičaj, i dok i jedan od Vas hoda planetom Zemljom vodite brigu o obaljskoj crkvi, čuvajte je od zuba vremena i nedopronamjernih posjetilaca.
AUTOR: Saradnik portala Poreklo Risto Ćeranić
The post Poreklo prezimena, selo Obalj (Kalinovik) appeared first on Poreklo.