Brajići su jedno od tri plemena (uz Maine i Pobore) na granici Boke i Stare Crne Gore, u brdima između Budve i Lovćena. Nalaze se zapadno od Pobora, a severnom i istočnom stranom graniče se sa područjem cetinjskim sela Ugnji i Vrela. Južno od Brajića su paštrovska sela Čučuci, Podbabac i Kuljače. Jednim malim delom na jugoistoku, područje Brajića graniči se sa Obzovicom, koja je mesto skorije naseljeno (u 19. stoleću) od ljubotinjskih bratstava, tako da, iako i prirodno dosta izdvojeno od svog plemena, čini područje Ljubotinja. U krajnjem jugoistočnom uglu, na Jabuci, nalazi se tromeđa Brajića, Paštrovića i Crmničana Podgor).
Brajići su kroz povest imali jasno određene granice prema drugim plemenima, ali je bilo čestih sukoba sa Paštrovićima i Crmničanima oko planine.
Glavno naselje u Brajićima su Martinovići (koje se najčešće naziva upravo - Brajići). Zapadno od Martinovića je nešto izdvojenija grupa kuća sa Stojanovićima kao najbrojnijim bratstvom, a istočno poseban zaselak Uglješići. Sva naselja se nalaze na prostranom platou ispod brda Kosmač. Ranije su Brajići bili prostranije naselje, tako da su jugozapadni delovi bili posebno selo - Donji Brajići, koji su u 16. stoleću smatrani delom plemenskog područja Maina.
Glavna znamenitost po kojoj se prepoznaje današnje selo Brajići je tvrđava Kosmač na istoimenom brdu, koja dominira ne samo nad Brajićima već i širom okolinom. Tvrđavu su podigli Austrijanci u periodu između 1841. i 1850. godine, na granici sa Crnom Gorom (prema razgraničenju iz 1841. godine). Današnji izgled tvrđave je poslednja faza fortifikacije iz 1909. godine. Teške borbe oko Kosmača vođene su tokom Bokeljskog ustanka 1869. godine[1]. Tokom Prvog svetskog rata, nakon kapitulacije Crne Gore, a zatim i oslobođenjem Crne Gore i ujedinjenjem u Kraljevinu SHS, tvrđava je sasvim izgubila značaj.
Kosmač nekad (1909) i sad
Kao i druga dva plemena u budvanskom zaleđu, Brajići su do 1422. godine[2] bili u sastavu srednjevekovnih srbskih država (Srbije, Bosne, Zete), a od tada, pa sve do 1918. godine pod tuđinskom vlašću: mletačkom, zatim pod turskom u 16. i 17. stoleću, pa ponovo pod Mletačkom Republikom od 1647. godine do njene propasti 1797. godine, zatim na kratko, početkom 19. stoleća, Napoleonove Francuske, i od 1814. godine Austrije / Austrougarske, sve do oslobođenja 1918. godine. Brajići su prirodno najbliži Crnoj Gori, a i stanovništvo je najvećim delom nastalo od došljaka iz Crne Gore, te su oni smatrali produžetkom Crne Gore prema Primorju, bez obzira na formalnu stranu vlast. TAko su se često odmetali od vlasti i učestvovali u zajedničkim akcijama s Crnogorcima, naročito u 16. i 17. stoleću. Učesnici su bokeljskih ustanaka, najpre protiv francuske okupacije 1813. godine, kao i 1869. godine. U Drugom svetskom ratu, u leto 1941. godine, selo je pretreplo teška razaranja od italijanskih okupacionih snaga, kojom prilikom su sve brajićke kuće zapaljene, kao znak odmazde zbog Trinaestojulskog ustanka.
Najraniji pomen Brajića u obliku prezimena je u kotorskom dokumentu iz 1448. godine, kada se pominje Radič Brajić iz brda Ivana Crnojevića (Radicio Braich de montanea Joannis Cernovih). Isti Radič se u Povelji Ivana Crnojevića iz naredne godine pominje među vlastelom: „ot Braik: Radič Braik“.
U prvom turskom defteru za oblast Crne Gore, iz 1521. godine, Brajići su upisani kao selo u Nahiji Pješivci, sa mahalama: Brajići, Uglješići i Gujanovići, sa ukupno 42 kuće i baštine. Donji Brajići su upisani kao mahala sela Maine, sa 13 kuća. Prva trojica popisanih u ovom defteru u selu Brajići su Danko, Radko i Radosav Radičevi. Verovatno se radi o sinovima pomenutog vlastelina Radiča Brajića. Prema redosledu upisa, verovatno je Danko bio brajićki glavar. 1599. godine knez Brajića je Vuksan, tako („knez Vuksan“) upisan u jednom kotorskom dokumentu, ali ne može se utvrditi neka eventualna veza između njega i pomenute trojice sinova Radičevih.
Prema defteru iz 1523. godine, Brajići su u Nahiji Cetinje, a mahale su iste kao i dve godine ranije. U Brajićima ima 34 kuće, a u Donjim Brajićima (ponovo u sastavu Maina) svega 6 kuća, a ima i praznih baština, što govori o iseljavanju u prethodne dve godine. Radisav Grubačev iz Donjih Brajića je upisan kao knez Maina, dok se knez Brajića ne navodi izričito.
Tokom 16. stoleća ima više pomena pojedinaca iz Brajića u kotorskoj dokumentaciji. Bili su to trgovci i znatlije koji su zaključivali ugovore, kupovali i prodavali robu, zaduživali se i obavljali druge poslove u pravnom prometu.
U svom opisu Skadarskog sandžaka 1614. godine za potrebe Mletačke Republike, kotorski plemić Marijan Bolica u Brajićima nalazi 60 kuća, sa 150 vojnika pod komandom Đura Vuletina.
U svim pomenutim izvorima od kraja 15, pa do 17. stoleća, onomastika u Brajićima je isključivo slovenska (srbska).
Prota Savo Nakićenović je, prikupljajući podatke za svoj rad „Boka“, početkom 20. stoleća u Brajićima našao 125 kuća (sa ukupno 736 stanovnika). Danas su Brajići naselje u Opštini Budva, a 2003. godine u njemu je popisano 30 stanovnika.
Panorama Brajića
Bratstva u Brajićima[3]:
Sam plemenski naziv je nastao od nekadašnjeg prezimena. Pomenuto je da je glavar Brajića i vlastelin iz vremena Ivana Crnojevića, Radić, zabeležen sa prezimenom Brajić. Tu treba dodati i njegove sinove, popisane 1521. godine, koji su, sigurno, takođe nosili to prezime. Ono se kasnije više ne javlja, pa bi se moglo zaključiti da se bratstvo Brajići ili razrodilo na različita prezimena, ili iselilo ili izumrlo. Verovatno se radi o svemu navedenom. Pored Brajića, u defterima sa početka 16. stoleća, imamo upisane mahale sa bratstvenim nazivima - Uglješići i Gujanovići. Očito su u pitanju prezimena rodova od kojih je zasnovano selo. Selo Uglješići postoji i danas, dok na Gujanoviće (ako su turski popisivači uopšte isoravno zabeležili naziv) u samom plemenu ne postoji sećanje. Prema defteru iz 1521. godine, u Uglješićima bi trebalo da je glavar Stjepan Radosavov, a upisan je i sam Radosav, sin Uglješin (1523. godine kao - Uglješić). Dakle, rodonačelnik Uglješića je bio Uglješa koji je živeo u 15. stoleću. Domaćini preostale tri kuće (Vukoman Vučićev, Dabiživ Vučkov i Radič(ko) Ivanov) su možda Uglješini unuci. Bratstva koja danas naseljavaju Uglješiće su tu doseljena u 16. i 17. stoleću. Ali, nije nemoguće da dva starija bratstva, Popovići i Ivančevići, potiču upravo od Uglješića.
Za Popoviće u Uglješićima se zna samo da su davno (prema onome što je zabeležio Nakićenović, početkom 15. stoleća) iz Crne Gore. Ivančevići u Uglješićima su došli u isto to doba iz Crne Gore[4], ali koja im je bila samo usputna stanica, na putu iz Pipera. Ivančevići su srodni sa piperskim Bližnjanima, a to su rodovi - Ivančevići, Lazarevići i Popovići[5].
Primetno je da postoji talas doseljenika sa kraja srednjeg veka iz oblasti Pipera u Crnu goru (naročito u Riječku nahiju) i Boku, pa tako nalazimo bratstva sa predanjem da su iz Pipera u Paštrovićima, Poborima, Brajićima.Verovatno je u pitanju starije stanovništvo iz oblasti Pipera - Lužani, koji su, što zbog ugroženosti od Turaka, što pod pritiskom došljaka Brđana iz Donje Zete.
Treći rod u selu Uglješići su Dabčevići (ili Dabkovići), od pretka doseljenog iz Paštrovića od plemena Dabkovića, takođe starinom iz Pipera. O Dabkovićima je pisano u članku o plemenu Pobori: http://www.poreklo.rs/2017/03/28/pleme-pobori/
Velika većina bratstava u Brajićima je doseljena iz Stare Crne Gore od „turskog doba“, pa u narednim stolećima. Jedino bratstvo koje bi možda moglo biti ogranak starog brastva Brajića su Martinovići u istoimenom zaseoku. Prema bratstvenom predanju, oni su tu doseljeni krajem 15. stoleća „iz Skadra“. Prema drugom, oni su u Brajićima bili još u 14. stoleću. Treća verzija vezuje brajićke Martinoviće za njihove bajičke prezimenjake koji su ogranak bratstva Orlovića. Za neko njihovo srodstvo, osim pretpostavki na osnovu istog prezimena i geografske blizine Brajića i Cetinja, nema nikakve druge potvrde.
Iz Crne Gore su u Brajiće doseljeni:
U 15. stoleću: Prentovići, Pljošte;
U 16. stoleću: Jovičići, Živanovići, Šćepančevići, Raičkovići; Stojanovići doseljeni u 16. stoleću potiču od Vojkovića iz Ćeklića[6]; Klaći[7] su doseljeni iz Banjana (Dubočke)[8];
U 17. stoleću: Aleksići su od pretka koji se doselio 1621. godine iz njeguških Zalaza[9].
Bratstvo Brajići u Poborima je ogranak brajićkih Stojanovića. Brajićkih rodova ima naseljenih u Budvi, Herceg-Novom i drugde po Boki. U Crmnici, u Bukoviku (pleme Gluhi Do) ranije je živelo veliko i znameniti bratstvo Đurovića, poreklom iz Brajića[10], koje je izumrlo.
Sva bratstva u Brajićima slave Mitrovdan.
Literatura (azbučnim redom):
Vukmanović Jovan - „Paštrovići“
Vukmanović Jovan - „Crmnica“
Đurđev Branislav i Hadžiosmanović Lamija - „Dva deftera Crne Gore iz vremena Skender-bega Crnojevića“
Kovijanić Risto - „Pomeni crnogorskih plemena u kotorskim spomenicima (14-16. vijek)“
Miljanići Vukota i Akim - „Prezimena u Crnoj Gori“
Nakićenović Sava - „Boka“
Radusinović Pavle – „Naselja Stare Crne Gore“
„Opis Skadarskog sandžaka Marijana Bolice“
internet stranice:
Poreklo
Vikipedija
Napomene:
[1] Tom prilikom, ustanik iz Brajića, Vukale Perov Stojanović, ubio je komandanta tvrđave, Fridriha Merca.
[2] Maini, Pobori i Brajići su tokom celog srednjeg veka smatrani delom Crne Gore. Nakon 1422. godine i prilaska Kotora Mletačkoj Republici, ove tri knežine su faktički bile pod kontrolom Mletaka, da bi 1442. godine ušle u sastav Budvanske opštine, a samim tim i u bokeljsko područje koje se stavilo pod zaštitu Mletačke Republike.
[3] Prezimena bratstva i rodova koji su se istražili ili sasvim iselili iz Maina, data su u italiku.
[4] Moguće je da su Popovići i Ivančevići istog porekla.
[5] Reklo bi se da je predanje o vezi sa piperskim Ivančevićima nastalo na osnovu istovetnog prezimena koje postoji u Piperima i Brajićima. Bližnjani - Lutovci, od kojih poreklo navodno izvode brajićki Ivančevići, su znatno mlađe bratstvo od vremena doseljenja njihovih predaka u Brajiće.
[6] Vojkovići su najstariji sloj stanovništva u Ćeklićima. Neke pojedinosti ukazuju da je njihovo matično područje bilo upravo u pobrđu izmad Budve, odakle su se kasnije preselili u svoju planinu, današnje Ćekliće. Otud, nije nemoguće da su Stojanovići oduvek u Brajićima i da predstavljaju onaj deo Vojkovića koji se nije selio (ili je seoba bila privremena) iz matične oblasti. U ovakvoj konstrukciji, moguće je da su stara bratstva Brajića i Ćeklića istog porekla. O Ćeklićima videti na: http://www.poreklo.rs/2015/12/05/pleme-ceklici/
[7] Jednina: Klać
[8] Jedan od Klaća, moguće i rodonačelnik ovog bratstva, pominje se u jednom kotorskom dokumentu iz 1599. godine, kao Aleksa zvani Klać (Chlách).
[9] O Zalažanima videti u članku o Njegušima: http://www.poreklo.rs/2015/12/24/pleme-njegusi/
[10] Moguće je da su oni od starog bratstva Brajića.
The post Pleme Brajići appeared first on Poreklo.