![]()
PIŠE: Saradnik portala Poreklo dr Duško Lopandić
Nema ženske osobe iz vremena Nemanjića koja je za sobom ostavila dublji trag nego što je to bila žena kralja Uroša Prvog. Jelena, prozvana u novije doba "Anžujska" bila je jedina žena iz srpske vladarske porodice kojoj je jedan od savremenika i biograf srpskih vladara - arhiepiskop Danilo - posvetio posebno žitije: "Oštra rečju, a blaga po prirodi, neporočna životom, u zapovedanju krotka...prosto kazati, bila je ukrašena svakom vrlinom". Ličnost snažnog karaktera, ona je dugo samostalno vladala u svojoj oblasti gde je podizala i zadužbine, poput manastira Gradac. Održavala je mnogobrojne kontakte i veze, posebno sa svojim rođacima na zapadu, kao i sa samim papom. Istovremeno, uživala je visoko poštovanje obe crkve u Srbiji, kako katoličke, iz koje je potekla, tako i pravoslavne, kojoj je takođe mnogo pružala. Po političkom značaju i uticaju koji je imala tokom cele vladavine svoga supruga, a još više u vreme vladavine svojih sinova, možemo je porediti samo sa jednom kasnijom srpskom vladarkom - kneginjom Milicom. „A sinovi blažene gospođe Jelene u slast i sa strahom primahu reči i pouke svoje matere Jelene, povinijući joj se sa svakom radošću i istinitom pobožnošću“ (arh. Danilo II).
Jelenino poreklo ni do danas nije sasvim utvrđeno. Danilo kaže da je "bila od plemna fruškoga (francuskog), od plemena carska, kći slavnih roditelja koji su bili u velikom bogatstvu i slavi". Napuljski kralj Karlo Anžujski je nazivao rođakom (consaginea nostra carissima, cognata nostra). Više je pretpostavki o njenom poreklu koje je vezuje za latinsku carsku porodicu Kurtene, koja je poticala od francuskih kraljeva. Jedna novija hipoteza iznosi mogućnost da je Jelena kći ugarske princeze Margarete, koja je po majci bila potomak latinskih careva. Više osnova i dokaza ima novija hipoteza istoričara G. Mak Danijela kojom se iznosi mogućnost da je Jelena bila kći gospodara Srema Jovana Anđela i njegove supruge Matilde od Viandena i Požege (u Slavoniji). Prema toj pretpostavci, srpska kraljica bi preko oca bila potomak vizantijskih careva i ugarskih kraljeva, a preko majke ona je bila unuka Margarete od Kurtenea (1194-1270) – jedne od brojnih kćerki latinskog cara Petra II. Margareta od Kurtenea je nosila titulu markize od Namira (1229-1337). U drugom braku udala se za grofa Henrija I od Viandena sa kojim je imala kći Matildu. Matilda se udala oko 1235. godine za princa Jovana (Kalojana) Anđela, sina nekadašnjeg cara Vizantije Isaka II Anđela i ugarske princeze Margarete. Jovan Anđel (umro 1253. godine) je vladao Sremom kao ugarski vazal. Imao je najmanje dve kćerke: srpsku kraljicu Jelenu, udatu oko 1250. godine za Uroša I i Mariju. Marija je bila udata za Anzelma IV od Kajea (ili od Šora), znamenitog latinskog plemića koji je između ostalog bio predstavnik (kapetan) napuljskih kraljeva u Albaniji. Nakon muževljeve smrti, Marija je živela kod sestre –kraljice Jelene, koja joj je ustupila grad Ulcinj.
Kraj Uroševe vladavine i blažena Jelena
Iako već u godinama, kralj Uroš I je uporno izbegavao da svom sinu i nasledniku – „mladom kralju“ Dragutinu - dodeli i posebnu oblast na upravu, što je na kraju izazvalo sinovljevu pobunu 1276. godine. Arhiepiskop Danilo je zapisao: "Kada roditelj njegov nije primio takve njegove reči molbe, nego se sa još većom jarošću razgnevio na njega, ovaj mladić (tj. Dragutin)...podiže ruku na svoga roditelja. I pošto je bila među njima velika borba u zemlji zvanoj Gacko, sin odole svome roditelju i uze presto njegov silom...I nazva se blagočastivi i hristoljubivi i samodržavni sve srpske i pomorske i podunavske i sremske zemlje kralj Stefan." Već ostareli kralj Uroš je kao monah Simon otišao u manastir u Humu gde je ubrzo i umro (1277). Za njim je napustio crkveni presto njegov verni saradnik i savetnik arhiepiskop Joanikije I, koji se takođe povukao u manastir.
Tako će Dragutin Nemanjić biti zapamćen po do dotada nečuvenom delu u kući srpskih vladara: pobuni protiv sopstvenog roditelja. Biće to čin koji će, čini se kasnije izazvati grižnju savesti i mučiti počinioca sve do kraja života. Jer, kako Danilo navodi, u Svetom pismu je zapisao: "Poštuje roditelje ravno sa Bogom". Dragutin je vlast podelio sa majkom i mlađim bratom Milutinom. Kraljici Jeleni je odvojio posede u primorju - od Dubrovnika do Skadra, kao i oblasti gornjeg Lima (Plav) i gornjeg Ibra (zamak Brnjci).
Jelena je nadživela svoga muža Uroša za više od tri decenije. Dvor joj se nalazio na samom rubu današnjeg Kosova i Metohije u mestu Brnjaci, (oblast gornji Ibar). Tu se nalazila i njena škola gde su siromašnije devojke učile vez i ostale poslove, kao i pismenost i muziku. Na dvoru je imala i biblioteku (knjigohranilište). „Naročito se trudila o tom kako će davati milostinje u božastvene hramove, i sve što je na potrebu svetim crkvama i manastirima neštedimice davaše, sastavljajući božastvene knjige, u svome domu i odlično pišući, a isto tako i sveštene sasude, zlatne i srebrene...“. Kraljica Jelena je obnavljala stare manastire, među njima i manastir svetih Sergija i Vakha na obalama reke Bojane kod Skadra. Zamonašila se u crkvi sv. Nikole u Skadru gde je kao monahinja i umrla (1314). Sahranjena je u svojoj zadužbini, manastiru Gracu.
Nakon tri godine, monasi „otvoriše njenu raku, gde beše pogrebeno njeno sveto telo u zemlji i nađoše ga gde leži kao u rosi umašteno svetim mirom, celo nepropadljivo Božjom zapovešću ničim povređeno“. Prema shvatanjima toga doba, blažena kraljica Jelena je proglašena za sveticu. „I tako izvadiše njezino telo sa psalmima i pesmama, pojući nadgrobne pesme...i u izabran kovčeg položiše je, gde leži i do dnašnjeg dana izvan oltarskih dveri, pred ikonomo Vladike sviju Hrista, koji je proslavio uspomenu njezinu na beskonačne vekove...“ (arh. Danilo).
![]()
The post Kraljica Jelena „Anžujska“ i njeno poreklo appeared first on Poreklo.
Veoma značajan podatak je da su autori za klasifikovanje haplotipova koristili isključivo predviđač haplogrupa 
U izdanju Društva srpskih rodoslovaca "Poreklo" izašla je iz štampe porodična hronika "Karaklije", novo delo našeg člana i saradnika Nebojše Mićića (autor knjige "Borina - prošlost i poreklo stanovništva"). Središnja tema knjige je prošlost i rodoslov Karaklića iz Zaovina na planini Tari, te ogranaka ove familije u Buaru kod Užica, Beserovini pod Tarom, Brasini na Gučevu, i svugde po svetu. Obrađen je, takođe, i rodoslov šumadijskih Karaklića iz Kloke kod Topole, čime je u potpunosti pokriveno ovo jedinstveno prezime. 
