![]()
Poreklo stanovništva naselja Vučje, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana Jovanovića „Leskovačko Porečje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
Položaj naselja.
Vučje se nalazi na oko 17 kilometara južno od Leskovca na obalama Vučanke i Bačinskog Potoka, i to na mestu gde se Vučanka oslobađa planinskog tesnaca i ulazi u polje gde se u nju uliva Bačinski Potok padajući sa Kite.
Najveći broj kuća starog Vučja je podignut na završnim povijarcima Kukavice a manji broj na rečnom nanosu Vučanke. Novo Vučje podignuto je tako jednim delom u ravnici i to u pravcu Leskovca i Žabljana, a drugim delom, koji se proteže upravcu Brze, na blago nagnutom zemljištu, gde planina prelazi u ravnicu.
U sastav Vučja ulaze i njegova tri zaseoka: Zbežište, Šutilica i Rašin Laz*. To su čisto planinska naselja sa nadmorskom visinom od 600 do 90 metara.
*Rašin Laz se ne pominje u tekstu Vučja, već kao zasebno selo u kizi „Leskovačko Porečje“.
Ime naselja.
Prema povelji kneginje Milice i njenih sinova Stefana i Vuka iz 1395. godine, u to vreme, a i ranije u doba kneza Lazara, selo Vučje se zvalo Bučje. Ovakvo ime selo je moglo dobiti po tome što je nastalo u kraju, u kome je bilo mnogo bukove šume. Ali, naziv Bučje je moglo dobiti ime i po buci (buka), koji je brza Vučanska stvarala silazeći iz planina – kojom prilikom je mnogo bučala.
Tokom vremena, ime Bučje pretvorilo se u Vučje – navodno po vukovima (kurjacima), kojih je ovde bilo mnogo.
Vode.
Glavna tekućica koja prolazi kroz Vučje zove se Vučanka koja nastaje spajanjem Goleme i Male Reke na Jasičkom Ravništu. Ispod sela Zbežišta i Dubrave, korito Vučanke dobija kanjonski oblik, naročito ispod Sokolice. Na početku kanjona načinjena je mala brana i voda Vučanke uhvaćena u kanal izdubljen u kamenu ispod Skobaljićevog Grada. Kanal je dug nekoliko stotina metara i na njegovom kraju, kod prve karaule, voda ulazi u metalnu cev dužine 150 metara, koja vodu dovodi do lopatica agregata hidrocentrale sagrađene na dnu rečnog korita. To je hidrocentrala na Vučanki, sagrađena 1903. godine i jedna je od prvih u Srbiji. Nizvodno od hidrocentrale, iznad crkve Sv. Jovana, uhvaćena je u još jedan kanal na kome su podignte mnoge vodenice Vučanaca sve do sela Vučja. Posle Drugog svetskog rata tok Vučanke je regulisan, u cilju smanjenja brzine vode, sa branama od kamena od kojih je tok reke dobio kaskadni oblik. Vučanka prima svoje pritoke Bačinac (Bačinski Potok), Koštan.
Osim navedenih tekućica kroz atar sela Vučje teče i Vrbak, koji skuplja vodu što se sliva iz Rašinog Laza.
U Vučju ima i izvora na livadi Crna Bara i Ćirinski Kladenac.
Vučanci kopaju bunare. Skoro svaka kuća ima svoj bunar sa pitkom i zdravom vodom.
Postanak i prošlost naselja.
Vučje ima bogatu prošlost, još od mlađeg kamenog doba. Na lokalitetu Panđura u ataru sela Zbežišta, u blizini Skobaljićevog Grada, nađeni su ostaci neolita. Takođe su na lokalitetetu-brdu Koprive blizu Dev-kazana su nađeni i ostaci rimske epohe.
Slovenska plemena su u celom Porečju, pa i u samom Vučju, su porušila sve utvrde i proterali starosedeoce. Postojeća „šumska mora“ su iskrčili, tako da je niklo slovensko srpsko selo Bučje-Vučje.
Po srpskim istorijskim izvorima selo je postojalo u doba kneza Lazara i bilo njegovo leno, koga je knez Lazar darivao zajedno sa crkvom ruskom manastiru Sv. Pantelejmonu u Svetoj Gori. U svakom slučaju Bučje postojalo u XIV veku i imalo je svoju crkvu posvećenu majci božjoj.
Kada je Porečje udrugoj polovini XII veka ušlo u sastav Srbije Stefana Nemanje na njegovoj teritoriji su morali biti izgrađeni župski – upravni gradovi i gradovi krajišnici. To jemorao učiniti i vlastelin Vučja. Ko je bio vlastelin ovog naselja nije poznato. Jedno vreme je grad iznad Vučja bio pod komanddom Nikole Skobaljića – srpski vojni komandant u periodu gašenja srpske despotovine. Legenda o Nikoli Skobaljiću postoji i u Vranjskoj Kotlini i preševskom kraju.
Pod Turcima je Vučje, kao i sva sela Porečja, najpre je ulazilo u spahiluk timariota a pred kraj turske vlasti počitlučeno. U njemu je Ismajil-paša imao svoju kulu i čardake, a imao je i vodenicu. I konak i vodenica su, pred oslobođenje, bili vlasništvo Dilaver-bega, sina Ismail-pašinog, koji je sa svojim haremom živeo u Vranju. Za njega narod priča da je lepo postupao sa njima, putovao je mnogo po svetu. obrazovao se, pa se sramio činiti što ne valja.
Vučje je, za vreme turske vladavine, vezano za dva istorijska događaja. U doba Prvog ustanka, 1807. godine, do njega je došao Karađorđev buljubaša Cvetko Vranovački sa svojim ustanicima iz srednje Jablanice u nameri da se prebaci u Grdeličku Klisuru, tamo spoji sa Ilijom Streljom, pa da zajedničkim snagama zatvore puteve turskoj vojsci sa juga u pravcu pobunjene Srbije. Cvetko je u Vučju imao sa Turcima boj (Palikuća), samo se ne zna da li se to desilo u odlasku ili povratku. Drugi, važniji događaj, u borbi za oslobođenje Srbije desio se u decembru 1877 godine, po izbijanju srpsko-turskog rata. Dok je srpska vojska opsedala Niš, vrhovna komanda je poslala preko granice izvestan broj mladih i hrabrih podoficira i oficira da dižu ustanak. Tako je u Poljanicu stigao potporučnik Stepa Stepanović, kasnije proslavljeni srpski vojskovođa a u Porečje Vlajko-Vladimir Stojanović, narednik, koji je skupio 212 ustanika. Došlo je do bitke sa Arbanasima u Vučju kod Dilaver-begove kule – u kojoj su Srbi odneli pobedu ali je Vlajko smrtno ranjen i uskoro podlegao ranama.
Zemlje i šume.
Vučje ima najveći atar u Porečju i on se prostire da 3773 hektara. Na oranice spada svega 411 hektara, što je manje od jedne devetine upupne površine. Sve bogatstvo ovog sela ležalo je u šumi i planini. Pod šumom je prostor od 3 197 hektara, voćnjacima 29 dok vinograda ima samo na 10 hektara.
Zemlja u ataru ovog sela nosi sledeće nazive: Njive: Kokošinjak, Crevni Breg, Dugački Rid, Terzisko Livače, Limčište, Svakarnik, Colkina Bara, Gorunje, Mariče, Jasen, Kodalovica, Slanište, Jar, Trševine, Cerovica, Colkina Kruška, Selište, Lul, Konopljište, Jezerine i Glemo Drvo. Livade: Crna Bara i Belopotočko. Zabrani: Žabljanski Kamen, Lazine, Deda-Stankov Zabel, Samarić, Kod Kulu, Arničke, Repište, Ristin Zabel, Javorine, Trševine, Klateni Kamen, Kokošinjak, Trlište, Bačevine, Ogledalo, Kršene Buke, Jazbine, Dubrava, Sokolica i Ramni Kaman – Mali i Golemi.
Poreklo stanovništva.
Vučje je podeljeno na deset mahala: Dininska, Tulovska, Đorđijanska, Kovačovi, Pavlovska ili Matinska, Uz Bačinac, Krstinska, Danuškina, Ćirinska i Kolonija.
Prema popisu stanovništva iz 1959 godine Vučje jeimalo 401 domaćinstvo sa 1943 stanovnika.
U Vučju su 1961 godine živeli ovi rodovi:
Starosedeoci:
-Tolinci, Munjini, Deda-Stankovi, Tošinčiki, Bačinci, Vujinčiki, Mitkini-Čungurdžici, Filipovi, Anđelkovi, Đurkini, Stanojlini, Kolini, Colkini, Kovačovi, Pejkovčiki, Mitrovi, Šešini (Pešinog Ilija) i Ćirinci, Genini, Vesini, Terzici, Morkini, Vancini,Đorini, Konini, Šiškovi, Gorčini, Sikini, Ristini-od Terzici, Denuškini, Mičkinci, Icini, Ćirinci, Petrovčiki, Vukadin Ilić, Branislav Stanković.
-Dinici su doseljeni iz Ostrovice – Poljanica.
-Radisav Krstić je doseljen iz Mačkatice.
-Matinčiki-Cvetanovci su iz Makedonije – Skopsko.
-Tulovčiki su doseljeni iz Tulova.
-Kovandžici su poreklom iz Masurice.
-Šumarovi su iz Poljanice.
-Janaćkovčiki su iz Velikog Vojlovca.
-Milenkovčiki u iz Velikog Vojlovca.
-Pavlovčiki su iz okoline Tetova.
-Marijančiki su poreklom iz okoline Tetova.
-Stanišljovi su iz okoline Tetova.
-Velikinci su iz okoline Tetova.
-Slavkovi su iz okoline Tetova.
-Mijajlovi su poreklom iz Makedonije.
-Mijalkovi su iz Nakrivnja.
-Stepanovci su sa Kosova.
-Vasiljko Jovanović je iz Tumbe.
-Dragurin Đokić-Carevi su iz Velikog Trnjana.
Noviji doseljenici, naročito oni iz Kolonije, nisu uzeti u obzir a o rodovima iz zaselaka Zbežišta, Šutulice i Rašinog Laza biće reči naknadno.
Privreda Vučja.
Sa stanovišta privrede Vučje se jako razlikuje od ostalih naselja u Porečju. U Vučju su, za srpske prilike, je stvorena krupna industrijska proizvodnja čiji se proizvodi plasiraju širom Jugoslavije, Evrope i SAD. I pored toga, Vučjanci nisu okrenuli leđa staro seljačkoj (poljo)privredi.
Zemljoradnja i stočarstvo.
Na svako domaćinstov Vučja spada nešto više od jednog hektara obradive zemlje. Na toj zemlju Vučjanci seju pšenicu, kukuruz, sade krompir. Seju i pasulj kao podkulturu. Imaju i bašte sa povrćem za sopstvene potrebe.
Stočarstvo ime je stajsko.Čuvaju samo krave, u proseku, po dve po domaćinstvu. Ovaca ima malo.Svinja ima više i puštaju ih po planini.
Voćarstvo je slabo, prevashodno zbog klimatskih neprilika.
Ogroman prostor atara ovog sela je pod šumom pa su se Vučjanci bavili preradom i izvozom drveta, pravili su alatke za poljoprivredu i saobraćaj a najviše su se odlikovali u izradi vila i lopata, drvenih stolica po čemu su i danas poznati. Planina i šuma im je omogućavala čuvanje sitne i krupne stoke, naročito ovaca i koza na brsti i svinja na žiru.
Vodeničarstvo i valjavičarstvo.
Vučjanci imaju uslove za razvoj vodeničarstva zahvaljujući mehaničkoj znazi reke Vučanke, na kojoj su izgrađene mnoge vodenice po kojima su čuveni u čitavoj Kotlini, pa čak i danas kada se grade mlinovi na električni pogon, u Vučju su u upotrebi ove vodenice: Matinska, Pašina-Bačinska, Đurđijanska, Šiškova-Adžiska, U Kruške, Stara Vodenica – Mijajlova, Nova Vodenica – Koninska, Dininska-Ranđelova, Marinkova, Dine kovača, Mičinska-Mendina, Nad Droblje-Suvodol (Tulovska).
Vučanci su poznati i kao valjavičari. Nekada je ovaj zanat bio dosta cenjen, jer je izrada sukna bez njega ne može zamisliti, a od sukna je pravljeno narodno odelo, pa i sad muška narodna nošnja u Porečju je izrađena uglavnomod sukna.
Na Vučanki danas postoje dve valjavice – Živkova i Dininska.
Zaseoci Vučja – Zbežište, Šutulica i Rašin Laz
Zbežište.
Zbežište je zaseljeno na jezerskoj terasi neposredno iznad Skobaljivećevog Grada. I po stranama ridova koji strmo padaju u Vučanku iznad Sokolice.
Po legendi Zbežište je dobilo ime po zbegu u koji se ljudi iz Vučja sklanjali u vreme velikih opasnosti. Osim toga, legenda kaže da je Zbežište najstarajime naselje u Porečju. Moglo bi biti podgrađe samog grada.
Zbežište se nalazi na putu između Vučja i Golemog Sela, kojim se i danas služe stanovnici oba sela. U njemu je bila drumska mehana, o čemu se očuvao trag u toponomiji sela.
Danas je Zbežište siromašno selo, čiji su stanovnici pretežno stočari.
Po podacima dobijenih u mesnoj kancelariji u Vučju. Zbežište leži na nadmorskoj visini od oko 600 metara a unjemu živi 20 domaćinstava koja pripadaju ovim rodovima:
-Karafiljkini su doseljeni iz Mijakovca.
-Kalušini-Mitrovići su starosedeoci.
-Ćosini su starosedeoci.
-Rafunka su poreklom iz rafine.
-Pešini su starosedeoci.
-Žutanje-Živkovići su iz Kruševe Glave.
-Velimirovi su iz Mijakovca.
U doba razvijene manufakturne prerade drveta, Zbežištanci su, kao i svu Vučjanci, bili jako angažovani na tim poslovima. Danas, pored stočarstva i zemljoradnje, idu u fabriku u Vučje, koja je sa njih najsigurniji izvor prihoda.
Šutilica.
Ovaj zaselak se nalazi na prisojnim padinama Kite, na nadmorskoj visini preko 700 metara. Nalazi se preko puta Zbežišta a među njima je duboka razdelina, čijim dnom teče Vučanka.
U Šutilici žive ova tri roda:
-Disići su poreklom iz Albanije.
-Stojanovići su doseljeni iz Vučja
-Vidosavljevići iz Mijakovca.
Izdvojena, na lokalitetu Dubrava, nalazi se kuća Blagoja Todorovića, koji e tu naselio na krčevini i bio čuvar u karauli kod brane na Vučanki, te je tako stekao penziju, od koje živi, mada sa velikom ljubavlju vezan za svoj planinski posed koji je oteo od šume.
I zaselak Zbežište i zaselak Šutilica imaju električno osvetljenje.
Kao u Zbežištanici i Šutilci u nekada bili vešti proizvođači vila, lopata i druge drvenarije. Danas na svojim strmim njivama seju ječam, raž i ovas. A od stoke čuvaju ovce i svinje.
Rašin Laz.
Položaj zaseoka.
Rašin Laz se nalazi na severnim padinama Kite, jednog od zdnjih visova masiva Kukavice na južnom obodu Lekovačke Kotline, ne jednoj terasi Leskovačkog Mora, koju je ono stvorilo u toku svoha polvačenja.
Tip zaseoka.
-To je pravo planinsko naselje, slično naseljima razbijenog tipa.
Ime zaseoka.
Ima ovog zaseoka je sastavljeno do dve reči, osobne imenice Raša i stare imenice „laz“, koja se u srpskom jeziku više ne upotrebljava. Laz je, Po Vuku, mala njiva dok u Crnoj Gori znači mesto gde je mnogo šume isečeno. Iz toga proizilazi da je Rašin laz bio krčevina nekog Laze.
Postanak zaseoka i prošlost.
Tu na mestu gde je sada zaseok Rašin Laz se naselio u staroj srpskoj državi neki Raša koji je najpre iskrčio svoji njivicu i kod nje se nastanio, a potom je došlo do naseljavanja i drugih ljudi, pa se formiralo naselje.
Tvrdnje stanovnika današnjeg Rašinog Laza da je ovo najstarije naselje u Leskovačkoj Kotlini nije nelogično, već veoma verovatno.
Rašin Laz je od davnina smatran sastavnim delom Nakrivnja. I danas jedan njegov deo pripada administrativno ovom selu a drugi Vučju iako, ustvari, ovo naselje čini odvojeno i samostalno selo. Pod Turcima je bio čitluk nakrivanjskih gospodara, pa su Rašinlaščani posle oslobođenja od Turaka plaćali agrarni dug.
Zemlje i šume.
Zemlja ovog atara nalazi se na potesu Lomak. Tu su njive, voćnjaci, livade i šume. Oni na svojim njivama seju pšenicu, raž, ječam, ovas i kukuruz. Sade i duvan. Zemljište je pogodno za negovanje voća. Rašin Laz ima dosta orahovih stabala, zatim kruške, šljive. Do poslednjeg rata bavili su se preradom drveta. Kako je rodnost zemlje veoma slaba, oni su zapali u teške ekonomske prilike u kojima su mnogi našli izlaz u napuštanju sela silazeći i Nakrivanj i druga okolna sela a oni koji su ostali u selu zapošljavali su se u Vučju, pa sada gotovo svaka kuća ima bar jednog radnika u ovoj fabrici. Nekada je Rašin Laz imao dobre uslove za stočarstvo. Paše je bilo u izobilju a stoka, naročito koze, se mogle hraniti na brstu. I danas svako domaćinstvo ima po malo ovaca, dva konja, goveda gotovo svaka kuća. Bivola nema ali zato ima devet magaraca.
Poreklo stanovništva.
Rašin Laz je posle oslobođenja od Turaka imao 12 poreskih glava a sada ima 20 kuća koje pripadaju ovim rodovima:
-Manjini (od Marjana) su doseljeni iz okoline Vranja.
-Dakini (Radovan –Daka) su doseljeni iz Vučja od roda Dikinci – kao prizetko.
-Tekilovi-Todorovi („tikali se mnogo“) su iz okoline Prokuplja.
-Miloševi su starosedeoci.
-Savini-Zdravkovići su starosedeoci.
-Mišini su doseljeni iz okoline Prokuplja.
-Tima Miljković je poreklom iz okoline Prokulja.
IZVOR: Prema knjizi Jovana Jovanovića „Leskovačko Porečje“. Priredio saradnik Porekla Milodan.
The post Poreklo prezimena, naselje Vučje (Leskovac) appeared first on Poreklo.
Dana 19. maja navršila se godina od odlaska jednog od najznačajnijih srpskih lingvista Milice Grković (1937-2016), autora široko poznatog "Rečnika ličnih imena kod Srba".