Poreklo stanovništva sela Potkrajci, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela, zemlje, šume, vode i starine.

Jedan deo sela je na obodu bjelopoljske ravni, a drugi na obali Lima.

Seoski potesi su: Lađišta, Velike njive, Vodoplava, Podgore. Selišta, Podselište, Uvale, Barci, Glavice, Dužavice, Strojtanice, Presjeke, Podlivade, Torina, Mala i Velika Rosulja (utrina).

Izvori su: Lađište, Bibirič, Jovanova i Kisela voda.

U Lađištima se vide tragovi starog kućišta i „grčko groblje" starijeg srpskog stanovništva. Ostaci starog groblja se vide i više ceste.

Poreklo stanovništva.

Preci današnjeg stanovništva su doseljenici:

-Omerovići (10 k.), kažu da je njihov predak doseljen iz Bajine Bašte.

-Paovići (6 k., sa. Nikoljdan), doseljeni su iz Kičave u dodinm Ljuboviđe. Inače su daljim poreklom iz Kuča.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Potkrajci (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Nedakusi, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Ovo sgaro naselje, koje se pominje još u srednjem veku, zauzima povoljan položaj na obodu Bjelopoljskog polja. Kuće cu na dodirnoj liniji plodne ravni i bogatih strana gde izbijaju i jaki izvorn mineradne vode.

Tip naselja.

U najnovije vreme Nedakusi su postali prigradsko naselje, jer su na njegovom kotaru u Gusinjskom polju i Šuravicama podignute fabrike. To je uticalo na promene u Nedokusama. Pored starog osnovana su nova naselja.

Zemlje i šume.

Glavniji potesi u nedokuskom kotoru su: Donje i Gornje Polje, Podbarje i Trumbarine.

Poreklo stanovništva.

Najstariji današnji stanovnici su:

-Rašovići (3 k.),

-Babače (1 k.), koji sigurno ne znaju svoje poreklo.

U starince se ubrajaju i srpske pravoslavne porodice:

-Ralovići (3 k.),

-Šunjevarići (3 k.) i:

-Rakonjci (3 k.),

-Piperi (2 k.) i:

-Cvijovići (2 k.), koji su rod sa Cvijanovićima u Sutivanu.

Posle Prvog svetskog rata ovde su naseljeni iz okoline Berana (Ivangrada):

-Jevrići nz Zagraća (8 k., sl. sv. Pantelejmon),

-Bjelići iz Zaosgra (2 k.),

-Bakići iz Berana (l k.),

-Šćekići iz Zaostra (3 k.),

-Slavkovići iz Korita (4 k.),

-Vukovići nz Lješnice,

-Jelići (1 k.) iz Stožera,

-Čuljkovići (1 k.) iz Crnislavnih.

Naselile su se i neke porodice muslnmana iz Donjeg i Gornjeg Kolašina:

-Madžgalji (1 k.),

-Mušovići (3 k.),

-Kapetanovići (5 k.) i:

-Malagići (3 k.).

Posle Drugog svetskog rata, kada se razvila industrija u neposrednoj blizini Nedakusa, broj doseljenika se naglo povećavao. Oni su iz okoline Bijelog Polja i susednih oblasti:

-Lakovići iz Grnčareva (1 k.),

-Medenice iz Morače (1 k.),

-Novakovići iz okoline Mojkovca,

-Bubanjs (l k.) nz Bubanja,

-Kovačevići (1 k.) i:

-Raičevnći (2 k.) nz susednog seda Orahovca,

-Konatari (1 k.) i:

-Bojovići (1 k.) iz Mioča,

-Ljujići (1 k.) iz Grnčareva,

-Čupići (1 k.) poreklom Drobnjaci,

-Španjevići (1 k.),

-Rakonjci (l k.) iz Osmabegovog seda (Korita),

-Bulatovići (1 k.) iz Lepenca,

-Sekulići (1 k.) iz Kovrena,

-Medojevići (1 k.) iz Prišćenja,

-Perkovići (1 k.) iz Rasova,

-Dulovići (1 k.) iz Lješnice,

-Jelići (1 k.) iz Stožera,

-Čuljkovići (1 k.) iz Crnišice,

-Joksimovići (1 k.) iz Pavinog Polja.

-Vukići (1 k.) i:

-Višnjići (1 k.) iz Orahovice,

-Grbe (1 k.) i:

-Čolovići (1 k.) iz Sjeničkih Bara,

-Kijameti (1 k.) iz Godijeva,

-Beganovići (1 k.) iz Podgrađa,

-Avdijići (1 k.) iz Crhlja.

Proces iseljavanja (muslimana) i doseljavanja (pravoslavnih), kao što se vidi počeo je posle Prvog svetskog rata. Muslimani (Raščevići, Sadikovići, Ganići, Bektaševići, Malagići) delom su se iselili u Tursku, a delom u Makedoniju. Umesto njih su se najpre doseljavali pravoslavni iz okolnih sela, a sada i muslimani koji se zapošljavaju u fabrikama.

Y Šurevicama, na ataru Nedokusa, u najnovije vreme se razvija novo naselje u pravcu Bijelog Polja. Do sada su naseljeni:

-Hajdukovići iz Cerova (1 k.),

-Kajovići (1 k.) i:

-Ćatovići (1 k.) iz Kukulja,

-Nedovići (1 k.),

-Popovići (1 k.) i:

-Gutići (1 k.) iz Pećarske,

-Veličkovići (1 k.) iz Njegnjeva i:

-Dulovići (1 k.) poreklom iz Morače.

U zaseoku Šljepašnici kod kisele vode, gde su ranije živeli Lukači i Kodijići iz Kolašina, naselili su se:

-Đukići (4 k.), iz Crnog Vrha kod Ivangrada,

-Radulovići (2 k.) i:

-Delići (2 k.), od Duripolja,

-Marjanovići (1 k.), od Mojkovca.

Osim toga, kod kisele vode, gde su podignuti poviljoni naseljeni su i:

-Basagići (1 k.) iz Bijelog Polja.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, naselje Nedakusi (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Voljavac, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Naselje na desnoj obali Lima sa obe strane Zahumskog potoka koji tu utiče u Bistricu. Jedai deo sela je na padinama brda Marine ravni i Oraha, a drugi u aluvijalnoj ravni.

Zemlje, šume i vode.

Glavniji potesi su: Dvorišta, Polje, Podvadnice, Okutnjice, Radavac, Lisičine, Trebežins, Košarište, Laz, Kućetina.

Osim Bistrice i potoka koji pokreće 7 vodenica, glavne su vode Vrelo i Česica.

Istorijat i starine u selu.

U Voljavcu ima mnogo tragova iz ranije prošlosti. Na terasi su ostaci crkve koju je podigao Nemanja. Prednji njen deo i danas odoleva zubu vremena, jer ništa nije preduzeto da se konzervira. Na prostoru oko crkvine gde se narod okuplja u velikom broju o Maloj Gospođi, naziru se velike pogrebne ploče. Osobito se ističe jedan obrađen kameni blok dugačak 2, a širok i debeo 1 metar. Na njemu je izvajan gotovo celom dužinom mač. Bez svake sumnje grob pripada nekom značajnnjem srednjovekovnom vlasteliiu. Narodno predanje ga vezuje za nekog „Đaka koji je ubio aždaju". Blizu manastira jedno mesto nosi naziv „Dvoršite", gde je kažu bio dvor nekog velikaša. U kraju Laz vide ce ostaci groblja i grobljanske kapele.

Poreklo stanovništva.

Preci današnjeg stanovništva su doseljenici:

-Bojadžijići (6 k.) su poreklom iz Tuzle. Pobegla su od krvi tri brata i najpre oe naseljavaju u Carini kod Sjenice, a odatle kod kule u vrh Bijelog Polja. Jedno vreme su imali čardake u Ušanovićima i Rodijeljima. Od jednog brata su Bojadžijići, od drugog Mahmutovići u Radojevoj Glavi, a od trećeg Zejnelovići u Rasovu. Bojadžijići su naselili pustu manastirsku zemlju u Voljavcu. Dugo su davali poklone crkvi i palili sveće na njenim razvalinama. Jedno vreme Bojadžijići su imali utvrđen čardak na kršu Čardačine koji im je služio kao zaštita u borbi.

-Dizdarevići (1 k.) su iz susednog sela Oluja;

-Camići (3 k.) su poreklom iz Paučine (Rožaje);

-Kotlovići (1 k.) su iz Stranjana kod Brodareva,

-Konatari iz obližnjeg sela Visočke;

-Arslanovići (1 k.) iz Metanjca,

-Krivošije (1 k.) iz Rasova, i:

-Ašinovići iz Šolje.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Voljavac (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Radmuževići su bratstvo koje je zasnovano u istoimenom selu u Šekularu, plemenu u Gornjem Polimlju.

Selo Radmuževiće je prostrano, rastureno na više zaselaka (od kojih se neki - Lekići, Kukalji, Maslari, negde uzimaju za zasebna sela) i zauzima središnji položaj plemenskog područja, što ukazuje na starost sela i, možda, njegovu značajnu ulogu u prošlosti.

Zaseoci Maslari i Lekići (sa FB stranice Šekular)

Bratstvo Radmuževića pripada najbrojnijem delu šekularskog plemena - Starošekularcima koji su tu iz velike davnine, za razliku od nekoliko grupa kasnije doseljenog stanovništva (Ćetkovići, Portići, Vasojevići, itd). Kao i drugi Starošekularci, Radmuževići slave Jovanjdan zimski (19/6. januara), a prislužuju plemensku slavu Ilindan (2. avgust / 20. jul).

Bratstvo čine sledeći rodovi:

Lekići, iz zaseoka nazvanog po njima, koji se nekad smatra zasebnim selom.

Kenjići (neki od Kenjića su upisani pod zvaničnim prezimenom Kenić) i njihov ogranak Tomovići: Ilija Vukin Kenjić, koji je živeo u 18. i početkom 19. veka, imao je dvojicu sinova: Stanoja i Toma. Potomci Toma Ilijina prozvali su se Tomovići, dok su potomci Stanoja Ilijina zadržali staro prezime. Tomovići žive u selu Laze, koje je nastalo krčenjem šume (pravljenjem laza), početkom 19. veka.

Spalevići, potiču od istaknutog pretka Spasoja, kome je nadimak bio Spale; on se izdvojio iz Radmuževića i zasnovao selo Sjekirica gde danas žive Spalevići, a selo se često naziva i njihovim prezimenom. Spalevići žive i u selu Laze.

Kukalji, iz istoimenog zaseoka. Ranije su se prezivali i Andrijanić, navodno po pretku Andriji koga su zvali Andrija Janin, po majci, jer je rano ostao bez oca, te je njegovom potomstvu ostalo prezime Andrijanić.

Maslari i njihovi ogranci Miletići i Boškovići; neki ogranci Maslara se zovu još i Spasojevići i Radići.

Prema jednoj podeli, osnovno grananje Radmuževića je na: Maslare, čiji su ogranci Miletići, Boškovići, Kenjići i Tomovići; drugi ogranak su Lekići i Spalevići, koji su međusobno bliži (potiču od dva rođena brata - Leke i Spasoja - Spala); i treći ogranak su Kukalji. Jedna druga verzija ide korak dalje, pa kaže da su se Radmuževići razrodili od trojice Radmuževih sinova.

Od radmužičkih rodova ima iseljenika, po drugim krajevima Crne Gore, kao i u Metohiji, Jablanici, Toplici, itd. Većinom su zadržali svoja prezimena, a neki su u novoj sredini dobili nova. Tako, od Radmuževića su i:

Od Maslara su: Arsovići u Srbiji (Kraljevo, Srem), Arsenijevići (Kraljevo) i Negojevići u Novom selu između Kraljeva i Trstenika (nose prezime po Negoju Maslaru čiji se sin sredinom 19. veka iselio za Srbiju, i uzeo po ocu prezime Negojević; danas u Novom Selu postoji zaselak Negojevići).

Od Kukalja su: Radojkovići u Nikšiću i Podgorici, Slavkovići u selu Belo Polje kod Peći, odakle su se iselili u Srbiju krajem 20. veka, Vukadinovići i Vojinovići u Beogradu.

Dvojica braće Kukalja iselili su se u Metohiju, u okolinu Dečana. Stariji, Pavle Kukalj, se zatim iselio dalje na sever, u okolinu Valjeva, dok je mlađi brat ostao u Metohiji. Od Pavla su Pavlovići u okolini Valjeva, dok je mlađi brat u Metohiji prešao u islam. Njegovo potomstvo se kasnije albanizovalo i danas se prezivaju Kukaljaj (Kukalaj), u Vokši i Drenovcu kod Dečana. Oni odlično znaju za svoje poreklo i do pred kraj 20. veka su održavali vezu sa šekularskim Kukaljima.

Zanimljiv pravac seobe imala je jedna porodica Kukalja koja se na kraju naselila u Mrkojevićima u Primorju, gde su prešli u islam[1].

Bratstvo Radmuževića iznjedrilo je nekoliko znamenitih pojedinaca:

Pre svih, Milo Stanojev Kenjić (1882-1962) koji spada u red najboljih crnogorskih oficira u balkanskim i Prvom svetskom ratu. Milo je bio sin šekularskog stotinaša Stanoja, iz ratničke kuće. Poslat je na Cetinje da se školuje za oficira. Nakon završene oficirske škole, postavljen je za stotinaša, a posle i za komandira (komandanta bataljona, što odgovara činu majora). Bio je vrstan komandant i strateg. Odlikovan je sa više crnogorskih (kasnije i jugoslovenskih) i drugih odlikovanja[2]. Početkom Prvog svetskog rata nosio je čin kapetana. 1916. godine, austro-ugarske okupacione vlasti internirale su ga u logor u Mađarskoj. U Vojsci Kraljevine Jugoslavije dospeo je do čina potpukovnika. 1941. godine, nakon Aprilskog rata, zarobljen je od Nemaca i sproveden u logor u Nemačkoj, gdje je ostao do kraja rata. Kasnije je živeo u Beogradu, do upokojenja 1962. godine.

Milo Kenjić (sedi, u sredini) sa štabom Šekularsko-trebačkog bataljona 1915. godine na frontu u istočnoj Bosni (slika iz rada Goluba Brakočevića, navedenog u literaturi)

Legendarni Komjen (po nekim verzijama: Komljen, Komnjen ili Komnen), barjaktar šekularski koji je živeo krajem 17. i u prvoj polovini 18. veka. Za Komjena nema potvrde da je istorijska ličnost. Beleži ga jedino nekoliko guslarskih pesama. Prema predanju, on je bio sestrić poznatog šekularskog vojvode Daše. Prema nekim mišljenjima Komjen je bio od roda Maslara. Zanimljivo je da u popisu Skadarskog sandžaka iz 1582/83. godine, među popisanim stanovnicima Šekulara nalazimo domaćina imenom Komnen Dmitar (Dmitrov). Da li je ovo možda neki predak Komjena Barjaktara?

Radota Lekić, kome je Karađorđe 1809. godine u Sjenici dao titulu serdara.

Negoje Maslar, jedan od šekularskih prvaka u prvoj polovini i sredinom 19. veka, koji je ostao upamćen kao veoma imućan i mudar čovek, i vešt diplomata koji je pregovorima, a nekad i potkupljivanjem, uspeo u svoje vreme da sačuva Šekular od nasrtaja plavsko-gusinjskih begova i njihovog bašibozuka, koji su pokušavali da preotmu od Šekularaca što više njihovih planina. U narodu (i u Šekularu, i među Srbljacima i Vasojevićima) ostala je poslovica: "vješt kao Negoje Maslar s Turcima".

Milisav Lekić, komandant šekularskih komita u Prvom svetskom ratu i prvi predsednik Šekularske opštine posle rata.

Milisav Lekić (slika iz rada Goluba Brakočevića, navedenog u literaturi)

Prema jednom nesigurnom predanju svi današnji Radmuževići potiču od Komjena Barjaktara. Izvesnije je da su se ovi rodovi razvili u okviru bratstva Radmuževića, čiji praotac Radmuž je živeo u davnijoj starini, dok je Komjen Barjaktar bio jedan od slavnih izdanaka ovog bratstva za čije ime su svi Radmuževići hteli povezati svoje poreklo. Time bi bila postignuta ravnoteža sa dve druge velike grupe Starošekularaca koji potiču od slavnih predaka. Naime, tako bi tri glavna bratstva u Šekularu poticala od trojice znamenitih savremenika: od vojvode Daše - Dašići (i od njegovog brata Rmuši), od Vuka Ljevaka jedan veći krug rodova[3], a od Komjena Barjaktara - Radmuževići.

Neki radmužički rodoslovi navode Radmuža kao sina Komjenovog[4]. Zatim, postoji i narodno predanje o tome kako je junak Radmuž, „rodonačelnik Radmuževića“[5], bio taj koji je sahranio vojvodu Dašu i ostale poginule u okršaju sa Klimentima oko 1730. godine na severu današnje Albanije. Ove legende su malo verovatne i osnovano se može zaključiti da je u pitanju dovijanje da se objasni prezime Radmužević i poveže sa nazivom bratstva i naselja. Selo Radmuževići je daleko starije od 18. veka, u koji bi trebalo smestiti sina Komjena Barjaktara. Na ovakav zaključak navodi i arhaičnost imena Radmuž, koje se u 17. i 18. veku praktično više nigde ne sreće na našim prostorima (ne sreće se posle 15. veka, o čemu će biti još reči). Ako se za tačno uzme drugo predanje nekih radmužičkih rodova i njihovo brojanje pasova, Radmuž je živeo u 16. i početkom 17. veka, a možda i ranije, što je daleko prihvatljivija varijanta. U bratstvu Kenjića postoji predanje po kojem njihovo prezime potiče još iz 16. veka, dakle dva veka pre Komjena Barjaktara. Sve ovo ukazuje da je malo verovatno da svi radmužički rodovi potiču od Komjena, ukoliko je isti, da ponovimo, zaista postojao.

Treba pomenuti i jedno predanje Kukalja, da su u Šekular došli iz Pješivaca, od tamošnjih Lužana.

Nesigurnost i nesaglasnost ovih predanja, kao i rodoslovi u kojima nedostaju pasovi i u koje se smeštaju ličnosti za koje se ne može sasvim pouzdano reći da tu pripadaju, ukazuju da su radmužički rodovi znatno davnijeg porekla u odnosu na ostale šekularske rodove, koji su uglavnom zasnovani u 18. veku (Dašići i Rmuši, potomstvo Vuka Ljevaka, Ćetkovići, Portići) i imaju veoma precizne rodoslove, što nije neobično s obzirom da su im rodonačelnici živeli u ne tako dalekoj starini.

O starini, ako ne samog bratstva, a ono u najmanju ruku toponima Radmuževići, možemo zaključiti i po osnovu analize imena Radmuž i njegovog pojavljivanja u dostupnoj istorijskoj građi.

U Dečanskim hrisovuljama (1330-ih) u selu Dobra reka (Dobra rѢka - Dobra reka ili Dobra rijeka, je nekadašnja župa, oblast između današnje Andrijevice i Komova) popisan je Bogoje Radmužević (RadƄmouževikƄ) sa braćom Smilom i Milošem. Ovde bi se predanje Radmuževića o trojici sinova Radmuževih, od kojih se granaju tri ogranka bratstva, podudarilo sa ovim istorijskim zapisom, ali začetak bratstva Radmuževića vraća u 14. vek.

Iz 1344. godine imamo zapis kaluđera ("črnorisca") Vasilija (Smilja Dabiževa), iz Dobre reke, na Jevanđelju iz Manastira Čečevo kod Konjuha. U ovom zapisu se kaže da su u Dobroj reci vlast Šekularci ("narod iz sela Sekula"). Ako su Šekularci bili vlast u Dobroj reci, verovatno su delom tamo i živeli. Tako bi ovi Radmuževići mogli biti isti oni koji su zasnovali selo istog naziva u samom Šekularu. Ako imamo u vidu da se radi o prvoj polovini 14. veka, kada su stalna prezimena bila prava retkost, nameće se zaključak da je braći Bogoju, Smilu i Milošu otac nosio ime Radmuž. Dakle, taj čovek, koji je živeo krajem 13. i početkom 14. veka (1330-ih je verovatno već bio pokojni, s obzirom da zadrugu čine njegovi sinovi, a da se on sam ne pominje) je mogući rodonačelnik šekularskog bratstva Radmuževića.

A možda su Smilj Dabižev i Smil Radmužević ista osoba, pri čemu bi, onda, Radmužević bilo starije prezime, možda po Radmužu koji bi bio Dabižev otac, a možda i starije?

Valja reći da u to vreme u okviru manastirskog poseda Dečana imamo još dvojicu ljudi imenom Radmuž, u neposrednoj blizini onog iz Dobre reke: jedan je Radmuž Kovač iz sela Trebča (današnja Trepča kod Andrijevice), a drugi u Komaranima u Plavskoj župi, popisan sa unucima („Andreѩ, Hranoѥ i Braѩn a dѣd im Radmoužƅ“).

Inače, polimski Radmuži nisu jedini u to vreme sa ovim imenom. Ovo staro, odavno nestalo ime, nalazimo u 14. veku i na Kosovu i Metohiji (Dečanske hrisovulje), Kotoru (iz jedne sudske odluke iz 1330. godine, po tužbi Mare, žene Radmuževe, - „Mare, uxor Radmussi“) i Hercegovini (1417. godine, u dubrovačkom dokumentu pominje se Pribo Radmužić - Pribius Radmusich).

Postoji i toponim Radmuž - nekadašnje selo, sada lokalitet u Dalmaciji.

Drugo je pitanje koji rod u Šekularu potiče od ovih srednjevekovnih Radmuževića. Danas se pod Radmuževićima smatraju pobrojani rodovi zasnovani u tom selu, ali postoji još jedna mogućnost, a to je da su oni prozvani Radmuževićima naknadno, po nazivu sela. U radu „Vasojevići u crnogorskoj granici“[6] iz 1903. godine, naziv sela se navodi kao Radmuže, a na jednom mestu i kao - Radmuž (upotrebljeno u lokativu kao - „u Radmužu“). Isto važi i za bratstveni naziv („Radmuži“). Očito je da su naporedo postojala oba oblika, kako za selo, tako i za bratstvo: Radmuži i Radmuževići.

Govoreći o bratstvenom imenu u obliku Radmuži, kao dobar kandidat za naslednika ovog arhaičnog prezimena etimološki stoji prezime Rmuš. Ovo šekularsko bratstvo je srodno Dašićima, po predanju koje je i genetika potvrdila (haplogrupa I2a Z17855[7]). Prema bratstvenom predanju brat vojvode Daše, rodonačelnik Rmuša, koji se navodno zvao Mušo, „rkao“ je zbog neke rane u grlu[8], pa mu je po tome došao nadimak i kasnije prezime njegovog potomstva. Ne zvuči baš uverljivo jezička veza između „rkanja“ i prezimena Rmuš. Ali zato, jezički veoma prihvatljivo stoji mogući zaključak da je prezime Rmuš nastalo uprošćavanjem od Radmuž. Ukoliko bismo, hipotetički, prihvatili ovakvu verziju, Dašići bi bili samo ogranak Rmuša, odnosno starijeg bratstva Radmuža (Radmuževića), dok bi današnje bratstvo Radmuževića bili pripadnici nekog drugog roda naseljenog u Radmuže, koji su u novije vreme seoski naziv uzeli za bratstveno ime. Ovo je samo pretpostavka kojoj u prilog ne ide činjenica da i danas postoji toponim Radmuževići (-e), koji nije pretrpeo nikakvu glasovnu promenu, dok bratstvo Rmuša živi u selu Strane, koje se često naziva i njihovim imenom - Rmuši.

Ko bi mogli biti preci današnjih radmužičkih rodova? Možda genetička ispitivanja mogu dati odgovor ili barem pretpostavku porekla Radmuževića.

Od Radmuževića su do sada testiranje Y-hromozoma uradili pripadnici sledećih radmužičkih rodova: Kukalj, Kenjić, Tomović i Maslar. Testiran je i pripadnik jednog roda iz Metohije, koji je ogranak iseljenih Radmuževića, no ovaj rezultat predstavlja deo jednog istraživanja koje je u toku[9] i još uvek se ne može javno iznositi. Kod svih je utvrđena istovetna haplogrupa J1 Z1828 Z18463. No, ne treba izgubiti iz vida da su ovo dva od tri glavna ogranka Radmuževića, te da nije testiran ni jedan pripadnik trećeg ogranka kojem pripadaju međusobno srodna dva velika bratstva Lekića i Spalevića. Tako da, dok ne dobijemo neki rezultat ovih bratstava, ne možemo sa sigurnošću izvesti konačni zaključak o njihovom srodstvu sa ostalima.

Ovo je, ujedno, poziv Lekićima i Spalevićima da se testiraju i, tako, zaokruže ovu priču.

Haplogrupa J1, i to grana Z1828, zastupljena je u izvesnom postotku među Slovacima, Rusima, Fincima, i, nešto manje, i u još nekim evropskim narodima. Ipak, glavno žarište je severoistočni Kavkaz. „Osnovna haplogrupa J1*, bez pronađenih SNP mutacija nalazi se u visokim procentima među narodima Kavkaza“[10]. Između ostalih, veoma je moguće da je ovo haplogrupa jedne od etničkih zajednica koja čini sastavni deo izvorne srednjevekovne populacije od koje kasnije nastaje mađarski narod, a to su Sekelji, kod kojih je osnovna haplogrupa J1 M267 zastupljena sa oko 10%[11].

Stablo haplogrupe J1

(sa https://www.eupedia.com/europe/Haplogroup_J1_Y-DNA.shtml)

Tako, zahvaljujući ovim novim genetičkim saznanjima, na značaju dobija staro narodno predanje o Šekularu kao zbegu jednog broja vitezova Janoša Hunjadija („Sibinjanin Janka“) nakon poraza ugarske vojske u „Drugom kosovskom boju“ 1448. godine. Valja reći i da je slovenski naziv za Sekelje – Sekuli. Međutim, ono što je sporno u ovoj verziji narodnog predanja je što se Šekular, pod imenom Sekula, pominje još u 14. veku[12]. Sa druge strane, nije isključeno ni da se jedan broj erdeljskih Sekelja u oblast Polimlja doselio još u vreme Nemanjića, zajedno s erdeljskim Sasima. Sekelji su ovde mogli doći kao rudari ili kao najamnički odredi, i imati svoje sedište u planinama ili nekoj župi (Dobra reka?) u Gornjem Polimlju. No, s obzirom na prisustvo haplogrupe J1 i među slovenskim narodima (Slovaci, Rusi), ona je na Balkan mogla dođi i sa Slovenima - sa slovenskim seobama 6. i 7. veka, ili kasnije u doba razvijenog srednjeg veka, preko rudara ili strane najamničke vojske[13].

Možda u prilog sekeljskom poreklu najstarijih šekularskih rodova idu i neki neobični i do sada nerazjašnjeni toponimi, poput Drakulinog brijega i Manjova potoka. Osim navedenih, u Šekularu i šekularskim planinama ima još mnoštvo neobične toponimije, za koju se do sada smatralo da je vlaške etimologije, kao: planine Kudreš, Kučulati i Glođija, vode Đera i Banjištor, zatim ostali toponimi kao Drošor, Bukurenje, Bukur livade, itd.

I sam naziv Šekular je i dalje nerazjašnjen u stručnim krugovima. O etimologiji ovog toponima postoji više mišljenja, kao na primer: da potiče od vlaške reči "sekula" što znači sekira; Sekul je, takođe, i vlaško lično ime[14], te naziv Šekular može poticati i od nekog davnog rodonačelnika šekularskog katuna[15]; po nekim mišljenjima, naziv potiče od latinske reči saeculum – pokoljenje, naraštaj, odnosno saecularis – stoletni, vekovni (dakle, nešto drevno, što postoji od davne starine), od čega je nastala i albanska reč za narod, ljude shekull[16]. Najuverljivije, ipak, zvuči mišljenje[17] po kojem naziv Šekular vuče koren iz navedene latinske reči saeculum, ali u smislu neznaboštva, naspram hrišćanstvu. Reč sekularno i danas znači nešto svetovno, necrkveno. U vreme širenja hrišćanstva, odnosno pokrštavanja neznabožaca, sekularima su se mogli nazivati oni koji još nisu primili hrišćanstvo. U području današnjeg sela Goljemadi u Lješanskoj nahiji postoji selište istog imena. Zanimljivo je da se za ovaj lješanski Šekular i danas govori da je „necrkveno zemljište“, što je možda jedna od potvrda mišljenja o etimologiji naziva Šekular i plemena Šekularaca.

U knjizi "Urla"[18], autor Momir Nikić[19] iznosi zanimljivo viđenje porekla naziva Šekular. Naime, da naziv ima veze sa transilvanskim Sekeljima, po nemački - Seklerima (Szekler), koji su zajedno sa Sasima u nemanjićko doba nekako završili u ovom kraju. Naziv Šekular u ovoj konstrukciji je izobličena varijanta sasko-sekeljskog Seklervar (Szeklervar) - seklersko (sekeljsko) utvrđenje. Kada ovu smelu pretpostavku povežemo sa zapisom o selu Sekula iz 1344. godine, a znajući da je slovenski naziv za Sekelje - Sekuli, pa tome pridodamo i neke čudne toponime koji bi pre mogli imati veze sa Rumunijom nego sa Gornjim Polimljem, i sve zaokružimo neobičnom haplogrupom utvrđenom kod Radmuževića, onda se nekako sam nameće zaključak da neka veza mora postojati.

Genetička testiranja su donela i neke nove zaključke o nekoliko rodova koji nisu imali saznanje o ranijoj vezi sa Šekularom, osim da su starinom odnekud iz Crne Gore.

To je grupa rodova iz Raške, kraljevačkog kraja (Podibar, Gokčanica) i Župe Aleksandrovačke. Svi su zadržali staru slavu – Jovanjdan.

Prema rezultatu testiranog Minovića iz Cerja na Ibru, kod Ušća, za koga je utvrđeno da je nosilac haplogrupe J1 Z1828 Z18463 i da pripada genetskom rodu Radmuževića, možemo utvrditi poreklo još jednog kruga rodova iz navedenih oblasti.

Prema predanju, zapisanom i u etnološkoj literaturi, Minovići pripadaju rodu Lopaćana, doseljenom u 17. veku iz Lopata kod Lijeve Rijeke u selo Vojmilovići u Plani na sever od Kopaonika. U Vojmilovićima Lopaćani su Rakovići i Kostovići. Njihovo predanje govori da su iz Lopata, ali da nisu plemenski Vasojevići.

Njima srodni su rodovi u Podibru, Gokčanici, Župi Aleksandrovačkoj i nekim podkopaoničkim selima, kao što su: Vajtilovci, Miletići, Stevovići, Čevrljakovići i dr.

U samom Cerju u ove Lopaćane spadaji i rodovi: Radojevići, Krunci, Vidojevići, Novakovići, Savići[20], Despotovići, Markovići, Anđelkovići i Gajovići. Ima ih i u drugim selima Podibra, kao i u Gruži i Kragujevcu.

U ovu grupu spadaju još dva testirana roda, sa istom genetikom i istom slavom. To su: Marići iz Boturića kod Aleksandrovca i Nikolići iz Dedevca kod Kraljeva. Marići su izvorno iz sela Otroci kod Vrnjačke Banje, na severoistok od pomenutog sela Cerje.

Ni jedan od ovih rodova nema predanje o poreklu iz Šekulara, niti o vezi sa rodom Radmuževića.

Prema geografskom rasporedu ovih rodova, jasno je da su oni ogranci roda koji se, najverovatnje krajem 17. veka, doselio negde na Ibar i odatle širio po okolnim oblastima.

Seoba ovih rodova iz Gornjeg Polimlja prema Raškoj i Ibru mogla bi se smestiti pred kraj 17. veka, i povezati sa 1690. godinom kada je i veliki broj žitelja Polimlja krenuo na sever u okviru Velike seobe Srba.

Spominjanje Lopata u predanju jednog dela ovog rodovskog kruga moglo bi ukazivati da su Lopate bile privremeno sklonište - zbeg Šekularaca u kriznim vremenima, iz kojeg su se pokrenuli na seobu. Sa druge strane, nije isključeno ni da su ovi rodovi bili neko staro stanovništvo u Lopatama, - možda potomci onih srednjevekovnih Radmuževića iz Dobre reke, od kojih je deo otišao za Šekular, u Radmuževiće, a ostali se iselili prema Srbiji. Ipak, Lopate su isuviše udaljene od Šekulara da bi ova druga varijanta bila prihvatljiva. Naročito imajući u vidu i da vasojevičko predanje ne spominje nikakvo starije stanovništvo u njihovoj matici Lopatama koje bi se moglo povezati sa Šekularom.

Dobra reka, Šekular, Lopate

Sa druge strane, srednjevekovna Dobra reka je dobar kandidat za maticu ovih rodova, naročito kada Radmuževiće pomenute u 14. veku povežemo sa starim šekularskim predanjem o Šekularskom vojvodstvu koje se protezalo na znatno većem području nego što je Šekular u okvirima koje danas poznajemo. Konačno, nije isključeno ni da iseljeni rodovi sa rodovskim imenom „Lopaćani“ nikada i nisu boravili u Šekularu, nego u dolini Lima (Dobra reka!), odakle su se iselili u Srbiju. U ovoj variJanti nije nemoguće ni da su se Radmuževići upravo u to vreme iz nesigurne doline Lima preselili u teško dostupna šekularska brda. Da podestimo da je to vreme kada je Šekularom upravljao vojvoda Daša, za čijeg doba se vezuje i Komjen Barjaktar, po nekim predanjima - rodonačelnik današnjih Radmuževića.

Mogući zaključak:

Nije namera ovog članka donošenje nekih konačnih zaključaka. Samo sam nameravao izneti jedan broj podataka do kojih sam došao proučavajući Šekular i njegovo stanovništvo. Prepuštam čitaocima da sami donesu svoje zaključke, koje je poželjno izneti i u komentarima na ovaj članak. Verujem da će među njima biti korisnih podataka i zaključaka koji mogu potpomoći daljem razotkrivanju ove zamršene priče.

No, izneću ovde svoju pretpostavku i rekonstrukciju povesti bratstva Radmuževića. Na osnovu svih poznatih ovde iznetih pojedinosti - istorijskih, etnografskih, kao i predanja i, konačno, genetičkih rezultata, moglo bi se zaključiti da je u srednjem veku (prva polovina 14. veka) župa Dobra reka bila pod upravom Šekularaca. Među tim stanovništvom nalazimo braću sa prezimenom Radmužević. Prema ovom prezimenu, biće nazvano i selo u samom Šekularu, koje se u prošlosti nazivalo i Radmuže, dok je danas sasvim preovladao oblik - Radmuževići(-e). Krajem 17. veka iz Polimlja će se veliki deo stanovništva iseliti u okviru Velike seobe Srba. Jedan rod iz ove oblasti (Lim u području današnje Andrijevice) deli se na dve kolone: jedni odlaze za Srbiju, u neko mesto u dolini Ibra, odakle se rod dalje raseljavao po okolnim oblastima („Lopaćani“); drugi se sklanjaju u carskim fermanom zaštićeni Šekular. Naseljavaju se uz Radmuže (Rmuši?), čije će ime kasnije i sami poneti.

Posebna priča je zanimljiva i za naše podneblje neobična genetika ovog roda. Za konačan zaključak da li se radi o nekim starosedeocima Balkana ili, možda, o nekom sekeljskom rodu, ili ovaj rod ima neko sasvim drugačije poreklo, biće potrebno još vremena i genetičkih rezultata koji će ukazati na pravi put.

Literatura:

• Barjaktarović Mirko, "Šekular, etnološka studija"
• Brakočević Golub, "Devet sela među devet brda – Šekular i Šekularci u novije doba"
• Brakočević Rade, "Lomni Šekular"
• Grković Milica, „Imena u Dečanskim hrisovuljama“
• Grković Milica, „Rečnik imena banjskog, dečanskog i prizrenskog vlastelinstva u XIV veku“
• Dašić Miomir, "Šekular i Šekularci od pomena do 1941. godine"
• Jakić-Cestarić Vesna, „Kalendarska imena u predjelima Dečanskog vlastelinstva“
• Jovićević Andrija, „Crnogorsko Primorje i Krajina“
• Kastratović Radoje, "Šekular i Šekularci u narodnoj priči i tradiciji"
• Lalević pop Bogdan, Protić Ivan, "Vasojevići u crnogorskoj granici"
• Mandić Novak Studo, „Srpske porodice Vojvodstva Svetog Save“
• Nikić Momir, "Urla"
• Pavlović Radoslav, „Kopaonik“
• Pavlović Radoslav, „Podibar i Gokčanica“
• Internet stranica Društva srpskih rodoslovaca "Poreklo"
• Internet stranica „Srpskog DNK projekta

Posebno zahvaljujem mojim Šekularcima Radu Brakočeviću i Vladu Kukalju na nekim podacima koje sam koristio u ovom članku.

Naslovna slika: Radmuževići komite iz Prvog svetskog rata: stoje Vučeta, Vuksan, Milan (Mane) Maslari, i Vukota Lekić, sede Milo, Anto, Mijaile i Sretko Maslari.

(slika iz rada Goluba Brakočevića, navedenog u literaturi)

[1] O njima je pisano na:

https://www.poreklo.rs/2018/01/31/pleme-mrkojevici/

Mrkovski Kukalji imaju predanje da su njihovi preci iz Šekulara otišli zbog gladi oko 1850. godine, najpre u Metohiju, a onda, verovatno na čitluk u okolinu Lipljana. Jedan od njih se ubrzo preselio u Primorje, u Mrkojeviće. Oni pamte pet kolena unazad, do pretka Ta(h)ira koji je rođen oko 1870. godine. S obzirom na ove vremenske odrednice, moglo bi se zaključiti da se u Mrkojeviće doselio Tairov otac kao mlad čovek, verovatno je tu dobio zemlju, ali uz uslov da i sam pređe u islam. Njegovo ime je zaboravljeno. Drugi mogući scenario je da je sam Tair taj doseljenik, te bi njegov dolazak mogli vezati za vreme nakon što su Mrkojevići ušli u sastav Crne Gore. Možda se nameće pitanje - zašto bi onda prelazio u islam? Jedini odgovor bio bi - ženidba mrkovske devojke islamske vere i prihvatanje u novoj, pretežno muslimanskoj sredini. U svakom slučaju, doseljenje Kukalja u Mrkojeviće ne ide dalje u prošlost od sredine 19. veka. Ovo naročito imajući u vidu činjenicu da posle Prvog svetskog rata, Jovićević nalazi samo dve kuće Kukalja u Mrkojevićima. Da su tu iz neke dalje starine, verovatno bi se ovaj rod više umnožio.

[2] Između ostalog, Milo je odlikovan crnogorskim Ordenom knjaza Danila i zlatnom Obilića medaljom za hrabrost, grčkim Viteškim krstom i Odlikovanjem za hrabrost, ruskim Ordenom Svete Ane, Ordenom jugoslovenske krune, itd.

[3] Mirko Barjaktarović (rad naveden u literaturi) navodi ih kao – Vukoviće, dok Rade Brakočević koristi naziv – Vukoljevakovići.

[4] Barjaktarović, rad naveden u literturi

[5] Dašić, rad naveden u literaturi

[6] Pop Bogdan Lalević i Ivan Protić

[7] Srpski DNK projekat

[8] Ovakvo predanje se navodi u većini etnoloških i istorijskih radova napisanih o Šekularu.

[9] Akcija testiranja Srba sa Kosova i Metohije i južne Srbije.

[10] https://www.poreklo.rs/2013/02/05/y-dnk-haplogrupa-j-najzastupljenija-kod-arapa-turaka-grka-i-jevreja/

[11] „The J1-M267 Y-chromosomal lineage is notably frequent in Szeklers (10.3%; a value far above the range for other central and eastern European populations“. https://www.quora.com/What-is-the-difference-between-the-Szeklers-in-Transylvania-and-Hungarians-in-Hungary-and-Transylvania-They-speak-the-same-language

[12] Pomenuti zapis o „narodu iz sela Sekula“ iz 1344. godine.

[13] Ne treba izgubiti iz vida da je među „saskim“ rudarima bilo ne samo pravih Sasa, već i pripadnika drugih srednjeevropskih naroda, pa tako i slovenskih, poglavito - Čeha i Slovaka.

[14] I danas je ovo ime veoma zastupljeno na našem etničkom prostoru, naročito kod Crnogoraca, Hercegovaca, u zapadnim delovima Srbije i u istočnoj Bosni, u oblicima Sekula i Sekule.

[15] Vešović Radoslav, „Pleme Vasojevići“

[16] Vešović, isto; Kulišić Špiro, „O etnogenezi Crnogoraca“

[17] Dašić, rad naveden u literaturi

[18] Ne znam da li se ovaj rad može nazvati romanom, kako piše na samoj knjizi, pre je mešavina etnološkog, istorijskog i filosofskog rada sa dosta mitologijskog u sebi.

[19] Po obrazovanju filolog po doktoratu antropolog.

[20] Saviće zovu još i Jablanovići, jer su se naselili na imanju starijeg roda Jablanovića, koji se istražio.

The post Radmuževići appeared first on Poreklo.

Pregled prezimena koja su prisutna u matičnim knjigama u Deski kod Segedina, u 19. veku (spisak nije konačan) :   Avramov Adamov Arsenov Babin Belajski Bisać Bisić Božin Borzaš Brankov Brcan Brcanov Brcanski Bunjac Bunjevac Burcelov Bućkoš Vasin Vasić Vereš Vidakov Vukosavljev Gavrin Gain Gaičin Galeš Gerga Gičin Govedarov Grabić Dabić Dondoš Đurašinov Đurin Živanović […]

The post Prezimena u Deski appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Kalica, opština Berane – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Naselje u Gornjem Bihoru na padinama Borovog brda i Sirove gore.

Tip sela, zemlje i šume.

Deli se na Komarsku i Vlašku Kalicu. Krajevi u Komarskoj Kalici su: Laništa, Medveđi do, Solila, Gojkovača, Galjsko brdo, Paljevine i Vratnjice, a u Vlaškoj: Crkvište, Galjanov dub, Jasiče, Kremen, Goleši i Ganijića okutnjice.

Starine u selu.

Tragovi ranijeg stanovništva u Vlaškoj Kalici su: Crkvište i staro srpsko groblje na Galjanovom dubu. Blizu Kremena je „Nevestačko Groblje“ su ostatak današnjeg i iseljenog stanovništva poznatog u raznim krajevima Srbije pod nazivom Kaličani.

Poreklo stanovništva.

Današnji stanovnici su:

-Osmanovići (30 k.) koji su primili islam pre pet pojaseva (Jakup, Dema, Adro, Dervo, Numan-baba). Poreklom su Bulatovići iz Rovaca. Isti su rod sa Veljovićima u Bijeloj Crkvi kod Rožaja koji su se iselili iz Kalice.

U Vlaškoj Kalici su se kasnije naselili:

-Skenderovići (6 k.) iz Trpezi.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Kalica (Berane) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Đalovići (Petrovići), opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Naselje zauzima zgodan položaj na sastavcima suvih dolina kojima vode putevi prema Sjenici, Bihoru i Bistrici.

Tip sela.

Deli se u dve mahale, koje su na obodu prostrane vrtače i na stranama suve doline. Suva dolina, gde najbolje uspevaju žita, izdeljena je na manje deonice.

Zemlje i šume.

Inače Đalovići imaju prostran hatar, koji zadovoljava potrebe u žitu, stočnoj hrani i ispaši. Pojedini potes,i nose ove topografske nazive: Prvina rupa, Mrkutovnca, Duboka dolina, Kulina lokva, Potreb, Strašivac, Jelovača, Koturova dolina, Banjišor, Nikolići. Kupovinom su proširili atar u Sokolovici i Jamu. Šume i ispaše su: Karaula, Leskovice, Snežanica, Borov dol i Dule.

Vode.

Đalovići oskudevaju u vodi. Kad presuše plitki bunari za vodu, idu u Minje 3 km daljine. Sada rade na tome da tu vodu cevima sprovedu u blizinu naselja.

Istorijat sela i starine.

Đalovići su staro naselje. Ranije se zvalo Petrovići, po nekom rodu koji je tu ranije bio naseljen. Jedan deo atara nosi naziv Nikolići, gde se vide stara kućišta. Jedno mesto u Nikolićima nosi naziv Žujovo kućište. Tu je pre Karaćorćeva ustanka živela poznata porodica Žujovići, koja se preselila u Srbiju, najpre u Ješevicu (Gruža), a posle u Nemenikuće ispod Kosmaja. Ona je pripadala širem rodu Nikolića. O njihovom životu u Koritima i uzrocima preseljavanja pruža podatke u svome spisu Mladen Žujović. U Sokolovcu su ranije živeli i neki Vojinovići, čiju su zemlju kupili Đalovići. U Jamu je takođe bilo staro naselje. U njemu kod Gorkovog krša je sveštenička kuća. Staro seosko groblje je gde i današnje, što znači da je u ovom selu bilo kontinuiteta izmeću iseljenog i novodoseljenog stanovništva.

Poreklo stanovništva.

Najstariji stanovnici su:

-Rajovići–Ćojbaše, koje su Đonovići potisli. Od njih je ostala samo jedna kuća. Prezime im potiče od turskog naziva ćojbaša (starešina sela).

-Đalovići (28 k., sl. Nikoljdan), kažu da su poreklom iz Kuča odakle su doseljeni. Broje osam pojaseva od doseljenja.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Đalovići (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Osmanbegovo Selo, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj i ime sela.

Selo je dobido ime po Osmanbegu Ćoroviću koji je kupio čifluk za dve puške "sadelinke". Pre toga ono je imalo dva naziva (za dve mahale): Čolovska i Tepić-mahala, po rodovima koji su tu živeli. Selo je ranije nosilo i drugi naziv. Stari ljudi kažu da se zvalo Petrovo Selo. U blizini postoje potesi Petrovo brdo i Petrovo polje.

Selo je u jednoj prostranoj uvali u podnožju brda Sokolovca. Strane Sokolovca su sastavljene od škriljaca dok je površ ižljebljena mnogobrojnim manjim i većim vrtačama. Kuće su poređane donjim stranama brda i oko vrtača.

Zemlje i šume.

Potesi, koji su u stvari veće uvale, nose ove nazive: Vratikašinja, Petrovo polje (Tepić mahala), Jankova vrtača, Đoleva vrtača, Vrtače Kardaš, Sokolovac, Gnjiočin brdo, Kov do (mahala Rakonjci), Latinska čaršija (izmeću Čamlara i Osmanbegova Sela), Mehane, Jam (livada), Drkovače. Utrine su: Gradina i Polje.

Vode.

Živih voda ima samo na jednom mestu ispod crkvine i groblja, gde na dodiru škriljaca i tabličastih krečnjaka izbija voda Popovac. Ispod izvora je česma sa koritom: neposredno ispod korita iskopani su bunari dubine 1 metar, koji služe kao pojilo.

Starine u selu.

U selu su vrlo česta stara kućišta, čiji su temelji od kamena. Najviše ih ima u Krdašu, Mehanama i Drkovačama, koje su sada pod utrinama. Razume se, kućišta su česta i u današnjim mahalama. Ova kućišta ukazuju na raniju gustinu stanovništva i njegovog čestog smenjivanja. Pomenuti topografski nazivi, groblje i crkvina u njemu ostaci su stanovništva koje se iselilo pre 170 godina. Crkva u groblju dimenzija 3 h 6 metara zidana je od belog tesanog peščara i krečnjaka. Od nje su očuvani zidovi u visini jednog metra i dovratci od tesanog kamena. Kažu da je ova crkvica slavila Petrovdan.

Poreklo stanovništva.

Današnji rodovi (naseljeni na zemlji Osman–bega Ćorovića), su:

-Rakonjci (8 k., sl. Nikoljdan), doseljeni iz sela Grnčareva odakle su ih „digli“ Mehonjići. Kažu da su u njihovoj kući bila tri popa, od kojih je jedan morao da pobegne preobučen u ženskom odelu.

-Novčići (4 k.. sl. Sv. Jovan), poreklom su Dašići iz Šekulara. Dugo su se ssljakali. Jedno vreme su bili u Vukšiću (Dupljaci), Crhlju i Ličinama. Iz Dupljaka su neki odseljeni u okolinu Kraljeva (sela Čibukovac i Vrdila).

-Smakići (4 k.), predak došao iz Gusinja. Tamo su im rođaci Radonjice, poreklom iz Kuča. Kažu da su pobegli od krvi i naselili se na zemlju Ćorovića. Nekoliko kuća je odavde iseljeno u Novi Pazar.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, Osmanbegovo Selo (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Vukšići* (po knjizi Dupljaci-Leposavljevići), opština Pljevlja – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj i stari nazivi sela.

Raniji naziv Leposavljevići dalazi po rodu koji je tu živeo pre seobe u doba Prvog ustanka. Kada je ovo stanovništvo iseljeno, naselili Dupljaci iz Lozne, po kojima je i selo dobilo ime. Selo je u izvorišnoj čelenci potoka izmeću kose Sokolovca i Vrhova, ogranaka Kruščice.

Vode.

Tu su na velikom prostranstvu ogolićeni vododržljivi škriljci, te gotovo svuda izbijaju izvori od kojih su najglavniji: Kumanac, Studenac, Stublina. Sredinom sela teče potok, ali ubrzo ponire u Tutinoj rupi ispod naselja.

Zemlje i šume.

Osim u vodi selo se odlikuje znatnim površinama njiva, livada i pašnjaka, čiji su glavni potesi: Široki do, Zastanjs, Bogomolja, Bukovac, Mramor, Mačkina peć, Dolinice, Kraćevice, Katalinke (livade), Barače. Utrine su: Topli  do i Vrhovi.

Istorijat i starine u selu.

U Dupljacima su očuvana dva stara srpska groblja: jedno je kod Tiganjskih kuća više vode Minje, gde se poznaju ostaci kapele i oko nje krstače od sige. Drugo, takozvano „latinsko groblje", u vrhu je Dupljaka. Ali je najvažniji raniji ostatak Crkvina na kosi Sokodovcu, koja dominira okolinom. Crkva, čije su osnove 13 h 4 metra, srušena je posle seobe u doba Karađorđevog ustanka. Ispod ruševina ostali su stari zidovi u visini jednog metra. Na tim osnovama su između dva svetska rata Korićani podigli novu crkvu. Ali su i nju u toku Drugog svetskog rata spalili neki muslimani koji su bili u okupatorskoj službi. Zidine obnovljene crkve, koja je zidana od pređašnjeg materijala, očuvane su u visini 2,5 metra. Građa stare, odnosno obnovljene crkve je od sige, tesanog krečnjaka i breče. Bila je popločana tesanim pločama. Predanje govori da je staru crkvu zidao neki Kozoder, koji je bio toliko imućan da ju je mogao podići samo prihodom od meda.

Sudeći po položaju, razmerama i građi ova crkva je bila i najvažnija u Koritima. Bila je živopisana i posvećena Voskresenju. Oko crkve je dosta prostrano groblje. Najstariji grobovi su pokriveni velikim monolitnim pločama. Sa mnogih takvih grobalja su ploče odnete, što se vidi po rupama. Osim takvih i drugih obnčnih grobova, vide se i dve-tri krstače. Na jednoj, koja je premeštena na nov grob, očuvan je crkveno-slovenski natpis koji se nije mogao pročitati zbog toga što je delom oštećen a delom urastao u zemlju.

Poreklo stanovništva.

Staro stanovništvo se, kao što je rečeno, iselilo a novo doselilo iz susednog Bihora. Prvi su došli:

-Dupljaci iz Derača kod Lozne, odakle su ih zbog otpora proterali Ćorovići. I ovde su bili ratoborni i nosili predeoni barjak. Dupljaci su se posde 1912. godine neprekidno iseljavali, poglavito v Novi Pazar. Umesgo njih su se naseljavali:

-Đalovići (16 k.) i:

-Kuči (4 k.), koji su živeli u susednim naseljima. Osim toga, ovde žive muslimani:

-Tiganji (6 k.): ranije se doselili iz Petnjice, zatim otišli u Dujke (Peštsr) i ponovo se vratili u Dupljake. Dakle, od iseljenih Dupljaka je ostao samo naziv sela, kao ranije od Leposavljevića.

*Ovo selo sada nosi naziv Vukšići, što je nedvosmisleno potvrđeno u tekstovima drugih naselja i uz napomenu da nije moguće utvrditi novodoseljene rodove u selu.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Vukšići (Pljevlja) appeared first on Poreklo.

Autor: Ivan Vukićević (ivan.vukicevic@poreklo.rs)
Objavljeno: 14.7.2019.

Uvod

Defteri iz 1521. i 1523. godine za područje tadašnje Crne Gore su obrađeni u drugoj polovini prošlog veka u radovima Branislava Đurđeva, a uporedni podaci sa ta dva deftera koje je Đurđev prikupio su dostupni i u radu Mitra Pešikana. Međutim, defter Dukađinskog sandžaka iz 1570. godine nije detaljnije obrađivan, sem za pojedine nahije, sve do 2017. godine kada je objavljena knjiga Aladina Husića u kojoj su analizirani različiti aspekti deftera iz 1570. godine za područje vilajeta Crna Gora. Ovde će pak prevashodno biti reči o naseljenim mestima, kao i njihovom položaju prema podacima dostupnim iz različitih izvora kao što su stariji turski defteri, etnografski radovi i precizne topografske karate iz različitih perioda XX veka.

Teritorijalna organizacija

Crna Gora je 1570. godine imala status vilajeta koji je bio u sastavu Dukađinskog sandžaka. Vilajet se delio na nahije, a nahije na sela i mezre koje su u pojedinim slučajevima bile obradiva zemljišta, a u pojedinim napuštena sela. Pojedina sela su se delila na mahale, a takva "sela" su u većini slučajeva zapravo bila plemena, dok su mahale u stvari bila sela. Razlog zbog kog su popisivači plemena popisivali kao sela je što su, iz ugla poreskih vlasti, imala istu odgovornost prema turskoj državi kao i samostalna sela. Da su u XVI veku plemena uveliko bila formirana, najbolje potvrđuju nazivi pojedinih sela koja su zapravo bila plemena. Tako se za selo Bogute (današnji Boguti) navodi i drugi naziv Ljubotin (kasnije Ljubotinj), dok se za selo Okčevo (današnje Čevo) navodi drugi naziv Ozrinići. Postojala su i sela koja se nisu delila na više mahala, već su pored glavnog naselja imala svoje izdvojene mahale.

Husić u knjizi za svaku nahiju, selo i mahalu navodi tadašnje nazive prema svom tumačenju, dok u fusnotama navodi kako ih je popisivač doslovno zabeležio, kao i njemu dostupne podatke o naseljima. Ovde će pak nazivi biti navedeni u originalu, dok će u komentarima biti naveden njihov položaj, naravno ukoliko je utvrđen.

Vilajet Crna Gora se podeljen na 7 nahija.

1. Nahija Grbavci
2. Nahija Župa
3. Nahija Malonšići
4. Nahija Plješevići
5. Nahija Cetinje
6. Nahija Rijeka
7. Nahija Cernica
8. Nahija Paštrovići
9. Nahija Grbljan sa nahijom Donji Grbljan

U odnosu na prethodni defter iz 1523. godine za koji su dostupni podaci, prema defteru iz 1570. godine su u sastavu Crne Gore i nahije Paštrovići i Grbljan. Da se radi o nahijama koje nisu ranije bile u sastavu Crne Gore potvrđuje i to što je popisivač nakon sela u nahiji Cernica i manastira Prečista Kom koji pripada spomenutoj nahiji naveo i ostale manastire širom Crne Gore od kojih su neki sasvim izvesno pripadali drugim nahijama, kao i poreske stavke koje se odnose na celu Crnu Goru. Ovo ukazuje na to da se pod Crnom Gorom u užem smislu i dalje smatralo samo područje prvih sedam nahija koje su imale zajedničke poreske stavke.

U pregledu koji sledi će za svaku nahiju biti naveden položaj sela i mahala u odnosu na dadašnja sela prema narodnoj podeli na plemena i oblasti sa početka XX veka, kao i u odnosu na današnja i naselja prema teritorijalnoj organizaciji iz 2003. godine. U slučajevima gde se prikupljeni podaci o položaju naselja razlikuju od od onih koje navodi Husić u svom radu, biće obrazloženo zbog čega su njegove tvrdnje ili pretpostavke pogrešne. Gotovo sve greške u njegovom radu vezano za položaj naselja su posledica jednog od sledeća dva pristupa:

1. Zanemarivanje administrativnih granica nahija, kao i vilajeta Crna Gora u celini, što za posledicu ima traganje za toponimima na područjima koja nikakve veze nemaju sa tadašnjim vilajetom Crna Gora, poput Kuča, Pipera i Nikšićke Župe, i njihovo povezivanje sa naseljima iz deftera.
2. Nekorišćenje dostupne etnografske literature, što je rezultiralo nemogućnošću da se utvrdi položaj određenih naselja za koje je poznato iz drugih radova gde su se nalazila.

Međutim, važno je istaći da ispravke nisu navedene da bi se na bilo koji način omalovažio trud spomenutog autora ili da bi se umanjila vrednost njegovog rada koji je vrlo značajan za ovu tematiku.

Nahija Grbavci

Ova nahija je u odnosu na sadašnju geografsku podelu obuhvatala pleme Draževinu, najveći deo plemena Komani i Gornje Lješanske nahije i delove plemena Gradac, Donje Lješanske nahije, Lješkopolja i Zete. Teritorija nahije Grbavci nije predstavljala geografsku celinu jer je sa nahijom Župa imala neprirodne granice usled čega su neka sela u nahiji Župa u potpunosti bila okružena teritorijom nahije Grbavci. Kasnije će brdski deo ove dve župe (potonja Lješanska nahija i pleme Komani) ući u sastav samostalne Crna Gore, dok će ravničarsko Lješkopolje ostati u pod Turskom vlašću sve do 1878. godine. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radovima Andrije Jovićevića, Pavla Radusinovića i Ilije Peličića o Zeti i Lješkopolju.

1. Selo Grbavci - Obuhvatalo je sledeće mahale:

    1.1. Mahala Ponar (10 domova): Današnje naselje Ponari u Zeti.

    1.2. Mahala Istupo (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.3. Mahala Slapovići/Hlapovići (17 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju selo Ljajkovići u Zeti i istoimeno naselje u gradskoj opštini Golubovci što je teoretski nemoguće jer se Ljajkovići nalaze izvan granica tadašnje Crne Gore. U prethodnim defterima se kao mahala Grbavaca spominju Filapovići.

    1.4. Mahala Grbavci (16 domova): Istoimeno današnje selo u Zeti i naselje u opštini Podgorica.

    1.5. Mahala Crnopetrići (19 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje naselje Ćepetići u Gornjoj Lješanskoj nahiji, ali je to malo verovatno jer su Ćepetići gotovo izvesno pripadali selu Gorne Komane (Gornji Komani).

2. Selo Piranići (10 domova): Nekadašnje selo koje se nalazilo između sela Grbavci u Zeti i Lekići u Donjoj Lješanskoj nahiji koja pripadaju opštini Podgorica. Husić ne navodi položaj ovog sela.

3. Selo Goričani (28 domova): Nekadašnje selo na samoj desnoj obali Morače koje se nalazilo u ataru današnjeg sela Vukovci u Zeti i istoimenog naselja u opštini Golubovci. Selo je raseljeno zbog izlivanja Morače i njegovi stanovnici su osnovali novo selo Goričani sa druge strane Morače. Husić navodi da je u pitanju današnje selo Goričani u Zeti i istoimeno naselje u gradskoj opštini Golubovci koje se nalazi preko puta Vukovaca sa leve strane Morače, ali to nije moguće jer je Morača bila istočna granica Crne Gore.

4. Selo Lešni Desići (68 domova): Obuhvatalo je područje sela Bigor i Liješnje u plemenu Draževina i sela Gornji Kokoti u Donjoj Lješanskoj nahiji, odnosno istoimenih naselja u opštini Podgorica.

5. Selo Lišnan Istanevići (59 domova): Nekadašnje selo Stanjevići koje se nalazilo u blizini sela Golužba u Lješkopolju na teritoriji naselja Donja Gorica u opštini Podgorica koje je 1981. godine pripojeno naselju Titograd (danas Podgorica).

6. Mezra Subli Gorje: Tačan položaj ove mezre nije poznat, ali kako je na prema defteru iz 1523. godine pripadala selu Stanjevići, sigurno se nalazila u neposrednoj blizini tog sela (moguće na području današnjeg sela Gornji Kokoti u Lješkopolju). Popisivač je iz nekog razloga mezru Subli Gorje ovog puta zabeležio pod zasebnim rednim brojem.

7. Selo Lišnan Istanisalići (32 domova): Današnje selo Staniselići u Gornjoj Lješanskoj nahiji i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

8. Selo Goljemat (23 doma): Današnje selo Goljemadi u plemenu Draževina i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

9. Selo Sinjac (10 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Draževina koje pripada naselju Begova Glavica u opštini Podgorica.

10. Selo Dolni Koman - Obuhvatalo je područje plemena Komani u užem smislu sem dela Lužnice koji je kasnije ušao u sastav ovog plemena. Husić spominje da danas postoji naselje Komani što je netačno. Selo se prema defteru delilo se na sledeće mahale:

    10.1. Mahala Milat (15 domova): Današnje selo Milati u Komanima i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

    10.2. Mahala Lazar (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da se verovatno radi o današnjem naselju Lazarev Krst što nije tačno jer se to naselje nalazi u današnjem Donjem Zagaraču koji se u to vreme zvao Jednoši i pripadao je nahiji Malonšići.

    10.3. Mahala Vučevići (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    10.4. Mahala Borinići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje selo Berova u plemenu Kuči koje pripada naselju Orahovo što je nemoguće s obzirom da su Kuči bili daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.5. Mahala Lomikar (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    10.6. Mahala Predevik (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je možda u pitanju današnje selo Prelevići u plemenu Kuči koje pripada naselju Ubli što je nemoguće s obzirom da se nalazi daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.7. Mahala Kuć/Kući/Koč (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je u pitanju selo Koći u istoimenom plemenu koje je u širem smislu deo Kuča što je nemoguće s obzirom da se nalazi daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.8. Mahala Đurkovići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je u pitanju selo Đurkovići u plemenu Piperi, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće s obzirom da su Piperi bili izvan granica tadašnje Crne Gore.

    10.9. Mahala Gures (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Gurec u Zatrijepču, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće s obzirom da je Zatrijebač daleko izvan tadašnjih granica Crne Gore.

11. Selo Gorne Komane (50 domova): Obuhvatalo je današnja sela Orasi, Progonovići, Releza i Ćepetići u Gornjoj Lješanskoj nahiji, odnosno istoimena naselja u opštini Podgorica. Husić ne navodi položaj sela Gorne Komane, međutim na osnovu više istorijskih izvora je poznato da je sedište Gornjih Komana bilo u Progonovićima.

12. Selo Kruse (33 domova): Današnje selo Kruse u Donjoj Lješanskoj nahiji, odnosno naselje Krusi u opštini Podgorica. Nije poznato zbog čega današnji zvanični naziv odstupa od naziva koji je oduvek u upotrebi.

13. Selo Gradac (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Gradac i naselje u opštini Podgorica.

14. Selo Kornet - Obuhvatalo je sela Draževina i Kornet u plemenu Draževina, odnosno istoimena naselja u opštini Podgorica. Delilo se na sledeće mahale:

    14.1. Mahala Ilići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.2. Mahala Višasalići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.3. Mahala Raslalići (13 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.4. Mahala Negosalići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

15. Selo Đeđeza: Današnje istoimeno selo u plemenu Bandići i naselje u opštini Danilovgrad. Obuhvatalo je i susedna sela Braćani, Mokanji i Župa u Bandićima (koji su u širem smislu deo plemena Komani). Delilo se na sledeće mahale:

    15.1. Mahala Mihoslavići (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    15.2. Mahala Đuričići (14 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U Malim Cucama živi bratstvo Đuričići koje je poreklom iz Bandića.

    15.3. Mahala Nikolići (17 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    15.4. Mahala Mokanji (13 domova): Istoimeno današnje selo u Bandićima i naselje u opštini Danilovgrad.

Nahija Župa

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala veći deo Lješkopolja, polovinu plemena Gradac i Donje Lješanske nahije, kao i manji deo Gornje Lješanske nahije. Ovo je jedina župa koja je teritorijalno bila podeljena, i to na tri dela. Sa nahijom Grbavci je činila jednu celinu, ali kako se radi o najbogatijem delu tadašnje Crne Gore, ovo područje je bilo podeljeno na dve nahije.

1. Selo Ištek (20 domova): Današnje selo Šteci u Donjoj Lješanskoj nahiji koje pripada naselju Farmaci u opštini Podgorica. Selo Ištek je verovatno obuhvatalo i Farmake.

2. Selo Beri (31 dom): Istoimeno današnje selo u Donjoj Lješanskoj nahiji i naselje u opštini Podgorica.

3. Selo Buronje (12 domova): Današnje selo Buronji u Gornjoj Lješanskoj nahiji i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

4. Selo Brežine (8 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Gradac i naselje u opštini Podgorica.

5. Selo Parći (14 domova): Današnje selo Parci u plemenu Gradac i istoimeno naselje u opštini Podgorica.

6. Selo Ćidavih (8 domova): Nije poznat položaj ovog sela.

7. Selo Momišići (38 domova): Današnje selo Momišići u Lješkopolju i istoimeno naselje u opštini Podgorica koje je 60-ih godina ušlo u sastav naselja Titograd (danas Podgorica).

8. Selo Tološi (7 domova): Istoimeno selo u Lješkopolju i današnje gradsko naselje u Podgorici. Imalo je status naselja u opštini Titograd (danas Podgorica) koje je 1981. godine ušlo u sastav naselja Titograd (danas Podgorica).

9. Selo Višnjići (4 doma): Nije poznat položaj ovog sela.

10. Selo Olivirići (2 doma): Nije poznat položaj ovog sela.

11. Selo Dublići (bez podataka): Nije poznat položaj ovog sela.

Nahija Malonšići

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala veći deo teritorijue plemena Bjelopavlići i Piperi sa desne strane reke Zete, Donji Zagarač i manje delove Lješkopolja i plemena Komani i Ozrinići. Ova kompaktna oblast je nestankom plemena Malonšići kasnije podeljena imeđu spomenutih plemena pri čemu je Bjelopavlićima pripao najveći deo.

1. Selo Crmljan (21 dom): Nije poznat položaj ovog sela. Prema defteru iz 1521. je pripadalo nahiji Župa, da bi već 1523. bilo u sastavu nahije Malonšići. Na osnovu toga se može zaključiti da se ovo nalazilo u jugoistočnom delu nahije Malonšići što može biti jedino na teritoriji naselja Velje Brdo, Lužnica ili Tološi. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Crnci u plemenu Piperi, odnosno istoimeno naselje u opštini Podgorica, što je nemoguće jer se to naselje nalazi izvan granica tadašnje Crne Gore.

2. Selo Malonšići - Obuhvatalo je samo jednu mahalu:

    2.1. Mahala Vranići (13 domova): Današnje istoimeno Vranići u Lješkopolju koje je pripadalo naselju Tološi do 1981. godine kada je naselje Tološi pripojeno naselju Titograd (danas Podgorica).

3. Selo Kosići, mahala Malonšića (20 domova): Današnje selo Kosić u plemenu Bjelopavlići i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad. Jedino je selo u ovom defteru koje se istovremeno naziva i mahalom nekog drugog sela što jasno potvrđuje da je selo Kosići bilo i deo plemena Malonšići, a ne samo istoimene nahije. Ovo "selo" se prostiralo na približno polovini teritorije nahije i obuhvatalo je sledeće izdvojene mahale:

    3.1. Mahala Biločan (7 domova): Današnje selo Bileća u Zagaraču i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

    3.2. Mahala Spuž (7 domova): Varošica između Bjelopavlića, Pipera i Lješkopolja i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

    3.3. Mahala Bogišići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.4. Mahala Radonjići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.5. Mahala Grlo Kuk (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.6. Mahala Pavlovići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.7. Mahala Ivladovići (9 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.8. Mahala Lješevići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    3.9. Mahala Jednoši (12 domova): Obuhvatala je Donji Zagarač koji čine sela Jabuke, Lazarev Krst, Malenza i Povrhpoljina u Zagaraču, odnosno istoimena naselja u opštini Danilovgrad.

    3.10. Mahala Lužnica (6 domova): Istoimeno današnje selo koje je podeljeno između plemena Komani i Lješkopolja i naselje koje pripada opštini Podgorica.

4. Selo Zuri (13 domova): Istoimeno selo koje pripada naselju Grbe kod Spuža. Verovatno je obuhvatalo teritoriju današnjih naselja Grbe i Daljam.

5. Selo Kalođurđevići (12 domova): Najverovatnije je u pitanju današnje selo Glavica u Bjelopavlićima i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad koje je 1981. pripojeno naselju Danilovgrad. Iz ovog sela potiču Kaluđerovići iz Ćeklića od kojih se deo bratstva kasnije vratio u Glavicu gde i danas žive. Da je najverovatnije u pitanju selo Glavica govori i to što se nijedno drugo selo ne nalazi u severozapadnom delu nahije Malonšići što bi značilo da je selo Kalođurđevići obuhvatalo teritoriju današnjeg grada Danilovgrada sa desne strane Zete i sela Gredice, Orja Luka, Sladojevo Kopito i Ćurilac, odnosno istoimena naselja u opštini Danilovgrad.

6. Selo Gornja Zagreda (8 domova): Verovatno su u pitanju današnja sela Velja Zagrada, Dubrave i Oselina u Ozrinićima koja pripadaju naselju Zagreda u opštini Danilovgrad.

7. Selo Donja Zagreda (9 domova): Verovatno su u pitanju današnja sela Mala Zagrada i Orašje u Ozrinićima koja pripadaju naselju Zagreda u opštini Danilovgrad.

Nahija Plješevići

U odnosu na sadašnju geografsku podelu je obuhvatala gotovo celo pleme Pješivci sem uskog pojasa prema Nikšiću i manji deo teritorije plemena Bjelopavlići sa desne strane reke Zete koja je nekada takođe pripadala plemenu Pješivci (selo Britvići). Ova nahija je kasnije spojena sa Cetinjskom nahijom čime je stvorena Katunska nahija. Naziv Plješevići je vremenom najpre skraćen u Plješivci, a nakon prelaska lj u j, ovo pleme dobija svoj konačni naziv Pješivci. U defteru se na ovu nahiju pored naziva Plješevići, na jednom mestu koristi i naziv Gornji Plješevići. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radovima Petra Šobajića i Zvonimira Mijuškovića o ovom plemenu.

1. Selo Povije (14 domova): Današnje selo Povija u plemenu Pješivci i istoimeno naseelje u opštini Nikšić. Obuhvatalo je i najveći deo područja današnjih sela Kunak i Stubica u plemenu Pješivci, odnosno područje istoimenih naselja u opštini Nikšić sem uskog pojasa na severu prema Nikšićkom polju koje su Pješivci tek kasnije osvojili od Turaka.

2. Selo Gostovići (6 domova): Današnje selo Gostojevići u plemenu Pješivci koje pripada naselju Bogetići u opštini Nikšić. Verovatno je obuhvatalo i sela Jasikovac i Paprati koja pripadaju naselju Cerovo.

3. Selo Cerova (22 doma): Današnje selo Cerovo u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić.

4. Selo Ostrovići (5 domova): Današnje selo Bogetići u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić. U starijim izvorima se spominje kao Sterovići.

5. Selo Zagorak (17 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Danilovgrad. Verovatno je obuhvatalo i selo Selišta koje pripada naselju Ćurčići u opštini Danilovgrad.

6. Selo Drenovište (12 domova): Današnje selo Drenoštica u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić koje se do popisa iz 2003. godine zvanično zvalo Drenovštica.

7. Selo Irt (4 doma): Nekadašnje selo Rt koje se nalazilo na mestu današnjeg sela Slapci u Pješivcima koje pripada naselju Milojevići. Selo Rt je obuhvatalo i područje današnjeg Sela Tunjevo koje takođe pripada naselju Milojevići. Iznad ova dva sela se nalazi brdo Rcka glavica. Husić pogrešno navodi da je verovatno u pitanju selo Ržišta u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Danilovgrad.

8. Selo Vitasovići (5 domova): Današnje selo Vitasojevići u plemenu Pješivci i istoimeno naselje u opštini Nikšić.

9. Selo Milojevići (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Nikšić.

10. Selo Hračkovići (6 domova): Nekadašnje selo koje se nalazilo na mestu današnjeg sela Selište u plemenu Pješivci koje pripada naselju Ćurčići. Stanovništvo Selišata je doseljeno iz razorenog sela Brivići. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Morakovo u plemena Nikšićka Župa, odnosno naselje u opštini Nikšić, što je nemoguće jer je Morakovo bilo daleko izvan granica tadašnje Crne Gore.

11. Selo Vitkovići (34 domova): Nekadašnje selo Britvići koje pripadalo plemenu Pješivci. Nalazilo se između današnjih sela Kujava i Tvorilo u plemenu Bjelopavlići. Teritorijalno je obuhvatalo današnja naselja Kujava i Tvorilo u opštini Danilovgrad. Selo Britvići su razorili Bjelopavlići krajem XVII ili početkom XVIII veka prilikom sukoba ova dva plemena.

12. Selo Crkva Donja (2 doma): Gotovo izvesno se nalazilo na području današnjeg sela Frutak u plemenu Bjelopavlići i istoimenog naselja u opštini Danilovgrad. Husić ne navodi položaj sela Crkva Donja.

13. Selo Bogmilovići (14 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Pješivci i naselje u opštini Danilovgrad.

14. Selo Dol (14 domova): Današnje selo Do Pješivački u plemenu Pješivci i naselje u opštini Danilovgrad.

Nahija Cetinje

Nahija Cetinje je zapravo stari naziv za Katunsku nahiju s tim što nije obuhvatala u potpunosti isto područje. U sastavu nahije Cetinje su bili Kosijeri koji će kasnije zbog napada Bjelica ući u sastav Riječke nahije, kao i plemena iznad Budve (Brajići, Maine i Pobori). S druge strane nije obuhvatala Pješivce koji su bili samostalna nahija, potonji Donji Zagarač koji je pripadao nahiji Malonšići i Komane koji su bili su sastavu nahije Grbavci. Nahija Cetinje nije obuhvatali ni severne delove Cuca i Ozrinića koji su to vreme pripadali plemenu Riđani (potonje pleme Grahovo). Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radu Jovana Erdeljanovića o Staroj Crnoj Gori u kome je detaljno obradio sva plemena u potonjoj Katunskoj nahiji.

1. Selo Mahine - Obuhvatalo je najveći deo potonjeg plemena Maine i delilo se na sledeće mahale:

    1.1. Mahala Istrenovići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.2. Mahala Ručevići (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.3. Mahala Pričevići (1 dom): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.4. Mahala Medović (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je navodi da su možda u pitanju današnji Medigovići severozapadno od Budve što sigurno nije slučaj jer prezime Medigović potiče iz Paštrovića i nema nikakve veze sa Medovićima.

    1.5. Mahala Miladinovići (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.6. Mahala Vukšići (3 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.7. Mahala Dragošići (9 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.8. Mahala Hlapčići (4 doma): Današnje selo Lapčići u plemenu Maine i istoimeno naselje u opštini Budva.

    1.9. Mahala Boreti (4 doma): Istoimeno današnje selo u plemenu Maine i naselje u opštini Budva.

    1.10. Mahala Vakote (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.11. Mahala Vitomir (3 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    1.12. Mahala Dolni Brajići (4 doma): Verovatno je u pitanju današnje selo Stanišići u plemenu Maine i istoimeno naselje u opštini Budva. Husić navodi da je verovatno reč o selu Martinovići koje pripada naselju Brajići, međutim ta pretpostavka se može odbaciti jer su Martinovići oduvek bili središnje selo plemena Brajići koji su imali status sela prema ovom defteru i 37 domova što ne bi bilo moguće da nije obuhvatalo i Martinoviće.

    1.13. Mahala Mažići (7 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Maine koje pripada naselju Stanišići u opštini Budva.

    1.14. Mahala Kašljun (4 doma): Današnje selo Košljun u plemenu Maine koje pripada naselju Boreti u opštini Budva.

    1.15. Mahala Desno (2 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

2. Selo Ugni (17 domova): Današnje selo Ugnji u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

3. Selo Brajići (37 domova): Obuhvatalo je pleme Brajići i istoimeno današnje naselje u opštini Budva.

4. Selo Lopate (14 domova): Nije poznat položaj ovog sela. Prema starijim izvorima se nalazilo između Pobora i Brajića, ali na tom području pored Viškovića koji su bili mahala Pobora nema drugih napuštenih sela.

5. Selo Pobor - Obuhvatalo je pleme Pobori i deo planinskog područja plemena Maine, odnosno naselje Pobori i severni deo teritorije današnjeg naselja Markovići u Mainama. Delilo se na sledeće mahale:

    5.1. Mahala Petrovići (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.2. Mahala Istojići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U starijim izvorima se navodi kao Ostojići što je sigurno tačniji naziv.

    5.3. Mahala Božikovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.4. Mahala Istanevići (4 doma): Nekadašnje selo Stanjevići u plemenu Pobori koje pripada naselju Pobori u opštini Budva.

    5.5. Mahala Miračići (10 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.6. Mahala Gojsilovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.7. Mahala Viškovići (14 domova): Nekadašnje selo Viškovići koje je danas teritorijalno podeljeno između plemena Pobori i Maine, odnosno između naselja Pobori i Markovići u opštini Budva.

    5.8. Mahala Istankovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

6. Selo Cetinje - Obuhvatalo je današnja naselja Bajice i Dubovik, kao i naselje Cetinje sem sela Jabuka. Sva spomenuta naselja su u opštini Cetinje. Delilo se na sledeće mahale:

    6.1. Mahala Borovina (24 domova): Najverovatnije je u pitanju selo Donje Polje u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini. Kroz Donje Selo protiče Borovik, a iznad njegovog izvora se nalazi istoimeno zemljište.

    6.2. Mahala Istojošići (21 dom): Nije poznat položaj ove mahale. Moguće je da se radi o selu Bajice i istoimenom naselju u opštini Cetinje s obzirom da nijedna druga mahala nije zabeležena na tom području.

    6.3. Mahala Ivanovići (18 domova): Zapadni deo sela Donji Kraj u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini. Ivanovići su jedno od bratstava koje i danas živi u Donjem Kraju.

    6.4. Mahala Humići (24 domova): Današnje selo Humci u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini.

7. Selo Biloši (38 domova): Današnje selo Bjeloši u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i naselje u opštini Cetinje.

8. Selo Neguš - Obuhvatalo je područje plemena Njeguši. Delilo se na sledeće mahale:

    8.1. Mahala Radičevići (34 domova): Današnje selo Velji Kraj u plemenu Njegušima koje pripada naselju Erakovići u opštini Cetinje. Husić pogrešno navodi da je najverovatnije u pitanju naselje "Jaićevići". Naselje o kome on govori se zvanično, kao i u narodu, zove Raičevići po istoimenoj grupi bratstava, a tu grešku je preuzeo sa topografske karte 1:25.000 iz 1979. godine gde je to naselje navedeno kao "Jaićevići".  Da je mahala Radičevići današnje selo Velji Kraj potvrđuje i podatak da su Radičevići bili najveće bratstvo iz tog sela.

    8.2. Mahala Miočinići (19 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    8.3. Mahala Lihomilići (15 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    8.4. Mahala Polje (26 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Moguće je da je u pitanju selo Vrh Polja u plemenu Njeguši tj. naselje Njeguši (kako se zvanično zove iz nepoznatog razloga) u opštini Cetinje.

    8.5. Mahala Vrba (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Njeguši i naselje u opštini Cetinje.

    8.6. Mahala Veliki Zalaz (32 doma): Današnje selo Veliki Zalazi u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

    8.7. Mahala Mali Zalaz (8 domova): Današnje selo Mali Zalazi u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

    8.9. Mahala Zanev Dol (14 domova): Današnje selo Žanjev Do u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    8.10. Mahala Mirać (20 domova): Današnje selo Mirac u plemenu Njeguši i istoimeno naselje u opštini Kotor.

9. Selo Kosijer - Obuhvatalo je u velikoj meri drugačije granice u odnosu na kasnije granice plemena Kosijeri. Delio se na sledeće mahale:

    9.1. Mahala Radilovići (35 domova): Današnje selo Kosijeri u plemenu Kosijeri i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    9.2. Mahala Nikolići (35 domova): Današnje selo Mikulići u plemenu Bjelice i istoimeno naselje u opštini Cetinje. U defteru iz 1521. se spominje mahala Mikulići u selu Kosijer, tako da je popisivač po svoj prilici pogrešno zabeležio naziv ovog sela.

10. Selo Tomići (13 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje.

11. Selo Teklići - Obuhvatalo je pleme Ćeklići u čijem je sastavu bilo i selo Jabuka koje je kasnije pripalo plemenu Cetinje. Delilo se na sledeće mahale:

    11.1. Mahala Jezer (10 domova): Istoimeno današnje selo plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.2. Mahala Dragomil (4 doma): Današnje selo Dragomi Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.3. Mahala Uber (4 doma): Današnje selo Uba plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.4. Mahala Vučedol (5 domova): Današnje selo Vuči Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.5. Mahala Crni Vrh (3 doma): Nekadašnje istoimeno selo čija je teritorija podeljena između sela Krajnji Do u plemenu Ćeklići i Dugi Do u Njegušima, odnosno istoimenih naselja koja pripadaju opštini Cetinje. Crnovršani su kasnije prešli na islam i uzeli prezime Memović, a nakon što su proterani tokom Istrage Poturica naselili su se kod Berana gde su osnovali novo selo Crni Vrh. Odakle su ih posle Vasojevići proterali u Bjelopoljsku oblast gde se prezivaju Crnovršanin.

    11.6. Mahala Kućišta (7 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.7. Mahala Vojkovići (3 doma): Istoimeno današnje selo u plemenu Ćeklići i naselje u opštini Cetinje.

    11.8. Mahala Jabuka Dol (5 domova): Današnje selo Jabuka u plemenu Cetinje koje pripada naselju Cetinje u istoimenoj opštini, dok deo teritorije ovog sela danas pripada selu Petrov Do u Ćeklićima, odnosno istoimenom naselju u opštini Cetinje.

    11.9. Mahala Krani Do (2 doma): Današnje selo Kranji Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.10. Mahala Ivkovići (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    11.11. Mahala Milovići (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    11.12. Mahala Petrov Dol (5 domova): Današnje selo Petrov Do plemenu Ćeklići i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

    11.13. Mahala Đurovići (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

12. Selo Kčevo, drugo ime Ozrinići (32 doma): Obuhvatalo je područje plemena Ozrinići bez sela Zagreda i dela sela Bijele Poljane. To što se ostala današnja sela u Ozrinićima ne navode kao izdvojene mahale ukazuje na to da su Čevljani u njima u to vreme možda boravili isključivo leti.

13. Selo Belići - Obuhvatalo je područje plemena Bjelice bez današnjih naselja Tomići i Mikulići i delilo se na sledeće mahale:

    13.1. Mahala Lješ Istup (13 domova): Današnje selo Lješev Stup u plemenu Bjelice i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Ova mahala je verovatno obuhvatala i današnje naselje Malošin Do u istom plemenu.

    13.2. Mahala Prediš (31 dom): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje. S obzirom na broj kuća, ova mahala je po svoj prilici obuhvatala i današnja naselja Dide i Ublice u istom plemenu.

    13.3. Mahala Resna (19 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Bjelice i naselje u opštini Cetinje.

14. Selo Cuca - Obuhvatalo je područje plemena Cuce bez današnjih naselja Izvori, Podbukovica, Rokoči, Trešnjevo i Kobilji Do koja su pripadala Riđanima. Delilo se na sledeće mahale:

    14.1. Mahala Kalođurđo (40 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    14.2. Mahala Vojnolići (8 domova): Verovatno je u pitanju današnje selo Bašino Selo u Ozrinićima koje pripada naselju Ožegovice u opštini Cetinje. Tome ide u prilog činjenica da se ova mahala u ranijim izvorima navodi pod imenom Vojnovići (što je sigurno tačniji naziv), a Radulovići čija je matica u Bašinom Selu imaju predanje da potiču od Vojinovića. Husić ponavlja grešku drugih autora i navodi da je u pitanju današnje selo Vojinići koje pripada naselju Čevo, pa čak tako i prevodi ovu mahalu, ali je srećom ipak naveo originalni prevod u napomeni. To je međutim nemoguće jer se radi o jednom od par središnjih čevskih sela koje je oduvek bilo deo plemena Čevo koje će kasnije poneti naziv po Ozrinićima.

    14.3. Mahala Aladin (64 doma): Nije poznat položaj ove mahale. Istoimeno bratstvo živi u Očinićima kod Cetinja, tako da verovatno potiču iz Cuca.

15. Selo Očinići (17 domova) - Istoimeno selo u plemenu Konak (koje je u širem smislu deo plemena Cetinje) i naselje u opštini Cetinje.

16. Selo Zagrač (zapušteno i pusto): Obuhvatalo je područje Gornjeg Zagarača u plemenu Zagarač koje čine naselja Đuričkovići, Miogost i Musterovići u opštini Danilovgrad.

Nahija Rijeka

Nahija Rijeka je obuhvatala najveći deo potonje Riječke nahije. Pored plemena Kosijera koji su pripadali nahiji Cetinje, još samo šire područje Vranjine, koje je kasnije bilo u sastavu Riječke nahije, nije pripadalo nahiji Rijeka. Za selo Đinovići, koje je kasnije bilo u sastavu Kosijera, i selo Đalci koje će pripasti Ceklinu, nema podataka kojoj su nahiji pripadala. Tačan položaj pojedinih sela u Riječkoj nahiji koja više ne postoje, kao što su Jeksa, Odrin i Seljani, navodi Andrija Jovićević u svom radu o ovoj nahiji. Jovićević je međutim pogrešno zaključio da je Gornje Dobro današnje selo Ceklin, a da je Donje Dobro današnje selo Dobrsko Selo, iako se Gornje i Donje Dobro spominju paralelno sa Cetlinom (današnji Ceklin) u tri deftera iz XVI veka. Ovo je najbolji primer koliko su podaci iz turskih deftera značajni za utvrđivanje ne samo porekla stanovništva, već i položaja određenih naselja, jer čak i Jovićeviću koji potiče iz Riječke nahije određeni podaci nisu bili poznati. Zanimljivo je da se selo Rijeka (današnja Rijeka Crnojevića), po kome nosi naziv ova nahija, uopšte ne navodi na spisku sela za šta ne postoji logično objašnjenje. Da je selo postojalo potvrđuje i to što se među manastirima spominje i manastir u selu Rijeka.

1. Selo Začir (29 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje.

2. Selo Dubovo (14 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje. Jovićević ovo selo navodi kao Dubova.

3. Selo Vignjevići (28 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ljubotinj i naselje u opštini Cetinje.

4. Selo Ismokovići (14 domova): Današnje selo Smokovci u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

5. Selo Dragosalići (21 domova): Najverovatnije je u pitanju današnje selo Šabani u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Dubovo u opštini Cetinje, a prema narodnoj podeli se računa kao deo područja sela Mužovići. Staro prezime Šabana je Dragoslavljević, a Šabanima su prema Jovićeviću tako prozvani jer je jedan od njih ubio Šaban-bega. U ovom selu su popisani Beran Radomana i Vuksan Radomana i najverovatnije se radi o sinovima rodonačelnika Radomana iz Mužovića, tako da je selo Dragosalić verovatno obuhvatalo i to selo. Husić ne navodi položaj ovog sela.

6. Selo Bogute, drugo ime Ljubotin (32 doma): Današnje selo Boguti u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Selo Boguti je obuhvatalo i današnja sela Pačarađe i Prekornica, odnosno istoimena naselja, kao selo Podosmin koje pripada naselju Smokovci. Sva spomenuta naselja su u opštini Cetinje.

7. Selo Mraćelj (9 domova): Današnje selo Mracelji u plemenu Ceklin koje pripada naselju Rijeka Crnojevića u opštini Cetinje.

8. Selo Guša (5 domova): Nekadašnje selo Guši u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Nalazilo se severno od sela Čukovići koje pripada istom naselju.

9. Selo Jeksa (8 domova): Istoimeno napušteno selo u plemenu Ljubotinj koje pripada naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Nalazi se istočno od sela Čukovići koje pripada istom naselju, a od nekadašnjeg sela je ostala jedino crkva. Ovo selo je 1570. verovatno obuhvatalo i teritoriju sela Dujeva u plemenu Ceklin i istoimenog naselja u opštini Cetinje. Husić pogrešno navodi da je najverovatnije u pitanju današnji lokalitet Basa, nasuprot Riječana.

10. Selo Riječani (8 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

11. Selo Seljani (9 domova): Napušteno selo koje se nalazi između današnjih sela Zaštek, Njive i Poseljani u plemenu Ljubotinj koja pripadaju naselju Donje Selo u opštini Cetinje. Selo Seljani je obuhvatalo područje spomenuta tri današnja sela. Husić ne navodi položaj Seljana.

12. Selo Grljajani, drugo ime Šišovići (32 doma): Današnje selo Građani u istoimenom plemenu i naselje u opštini Cetinje. Pleme se ranije zvalo Šišovići po istoimenom selu zbog čega pisar navodi i taj naziv. Selu Grljajani su pripadale i sledeće dve izdvojene mahale:

    12.1. Mahala Šišovići (8 domova): Istoimno selo u Građanima koje pripada naselju Gađi u opštini Cetinje.

    12.2. Mahala Gađi (5 domova): Istoimeno današnje selo u Građanima i naselje u opštini Cetinje.

13. Selo Gorne Dobro (42 doma): Današnje selo Dobrsko Selo u plemenu Dobrsko Selo i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

14. Selo Dolne Dobro (12 domova): S obzirom da su sva današnja naselja u okolini Dobrskog Sela takođe imala status sela prema ovom defteru, selo Donje Dobro mora biti neko od manjih sela koja pripadaju većim naseljima. Dolne Dobro bi moglo biti današnje selo Plijevor koje pripada naselju Dobrsko Selo u opštini Cetinje.

15. Selo Cetlin (25 domova): Današnje selo Ceklin u istoimenom plemenu, odnosno naselje Gornji Ceklin u opštini Cetinje čiji zvanični naziv bespotrebno stvara zabunu jer se selo Ceklin deli na Gornji i Donji Kraj.

16. Selo Bokovo (19 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

17. Selo Icvetovići (10 domova): Nije poznat položaj ovog sela.

18. Selo Ulići (26 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

19. Selo Čukovići (8 domova): Današnje selo Čukovići u plemenu Ljubotinj koje je deo naselja Donje Selo u opštini Cetinje.

20. Selo Gorna Beleša (19 domova): Danas postoji selo Peleši u plemenu Ceklin, kao i susedno selo Češljari u istom plemenu u kome se nalazi izvor Peleška Lokva. Istoimena naselja pripadaju opštini Cetinje. Kako se oba sela nalaze na sličnoj nadmorskoj visini, teško je reći koje je je od njih popisano kao Gorna Beleša, a koje kao Dolna Beleša.

21. Selo Dolna Beleša (19 domova): Videti prethodno objašnjenje.

22. Selo Arbanas - Istoimeno selo u plemenu Ceklin koje pripada naselju Jankovići u opštini Cetinje. Međutim, prema ovom defteru se selo Arbanasi delilo na sledeće mahale od kojih se jedna sigurno odnosi na današnje selo Arbanasi:

    22.1. Mahala Istor (6 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Šinđon u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje, međutim ne navodi bilo kakve argumente za takvo mišljenje.

    22.2. Mahala Lomirapa (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Vrlo je moguće da ima veze sa Lomparima iz Bokova, međutim ovo selo je zasebno popisano. Jovićević navodi da je Radivoje, predak Borozana i Lompara iz Bokova, najpre živeo u Bukoviku u Crmnici, zatim 30 godina u Strugarima u plemenu Ceklin, da bi se konačno preselio u Bokovo. Bukovik je izvan granica nahije Rijeka, tako da postoji mogućnost, ali ne puno verovatna, da je mahala Lomirapa današnje selo Strugari u plemenu Ceklin koje pripada naselju Gornji Ceklin u Podgorici.

    22.3. Mahala Paz (11 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

    22.4. Mahala Lumovići (15 domova): Današnje selo Ljumovići u plemenu Ceklin koje pripada naselju Jankovići u opštini Cetinje. Husić iz nekog razloga nije uspeo da utvrdi položaj ovog naselja iako je prikazano na topografskoj karti 1:25.000.

    22.5. Mahala Petrović (7 domova): Današnje selo Petrovići u plemenu Ceklin koje pripada naselju Očevići u opštini Cetinje.

    22.6. Mahala Dupljač (7 domova): Nije poznat položaj ove mahale.

23. Selo Odrin (10 domova): Nekadašnje istoimeno selo u podnožju Odrinske gore koja se nalazi na teritoriji današnjeg naselja Dodoši u opštini Cetinje. Odrinska gora se danas zove Andrijska gora.

24. Selo Prevlaka (9 domova): Istoimeno današnje selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

25. Selo Dodoši (11 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Ceklin i naselje u opštini Cetinje.

26. Selo Drušići (11 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

27. Selo Piper (15 domova): Današnje selo Piperi u plemenu Dobrsko Selo koje pripada naselju Dobrska Župa u opštini Cetinje.

28. Selo Irvaljaš (13 domova): Današnje selo Rvaši u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje.

29. Selo Poljičani (21 dom): Najverovatnije je u pitanju selo Obzovica u plemenu Ljubotinj i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Ovo se selo se u defteru iz 1521. godine navodi kao Brajići Poljičani. Pleme Brajići i istoimeno naselje se nalazi južno od Obzovice sa kojom se graniči.

30. Selo Zagora (14 domova): Današnje selo u plemenu Ceklin i istoimeno naselje u opštini Cetinje. Selu Zagora je pripadala i sledeća izdvojena mahala:

    30.1. Mahala Kalah (5 domova): Nije poznat položaj ove mahale. Husić smatra da je pisar izostavio tačkaste znakove i da je ispravno Kaladž ili Kalač, na osnovu čega navodi da se možda radi o "lokalitetu ", a zapravo brdu, Kalačka glavica južno od sela Buronji. To međutim nije moguće jer se to brdo nalazi izvan granica tadašnje nahije Rijeka.

Nahija Cernica

Ovo je jedina nahija koja je obuhvatala ista naselja kao i potonja Crmnička nahija. Teritorijalno je nahija Cernica pak bila nešto veća jer joj je pripadao i manastir Prečista Kom iako je geografski gravitirao tadašnjoj nahiji Rijeka. Najviše podataka o naseljima u ovoj nahiji se može pronaći u radu Jovana Vukmanovića o Crmnici.

1. Selo Karuč (40 domova): Današnje selo Karuči u plemenu Limljani koje pripada naselju Limljani u opštini Bar.

2. Selo Dupili (61 dom): Današnje selo Dupilo u plemenu Dupilo i istoimeno naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    2.1. Mahala Bukovik (22 doma): Današnje istoimeno selo u plemenu Gluhi Do i naselje u opštini Bar.

    2.2. Mahala Hreljići (12 domova): Današnje selo Reljići u plemenu Gluhi Do koje pripada naselju Gluhi Do u opštini Bar. Husić navodi i drugu mogućnost po kojoj bi u pitanju bio zaseok Relja na obali Skadarskog jezera, međutim to nije moguće jer je to područje sela Komarno koje je zasebno popisano na ovom defteru.

    2.3. Mezra Živoder, u posedu stanovnika Hreljića: Napušteno selo Živoderi koje se nalazi iznad današnjeg sela Reljići u plemenu Gluhi Do. Nosi naziv po bratstvu Živoder koje je tu živelo i iselilo se najkasnije početkom XVI veka. Husić nije uspeo da utvrdi tačan položaj ove mezre.

3. Mezra Gluhi Dol, pripada selu Dupilo: Današnje selo Gluhi Do u plemenu Gluhi Do i istoimeno naselje u opštini Bar. Nedoslednošću popisivača, ova mezra je navedena pod zasebnim rednim brojem, a ne pod rednim brojem 2 kao što je to slučaj sa mezrom Živoder, iako je takođe pripadala plemenu Dupilo.

4. Selo Sotonići (50 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Sotonići i naselje u opštini Bar.

5. Selo Orahovo (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Orahovo (koje je deo šireg plemena Podgor) i naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    5.1. Mahala Poljan (4 doma): Nije poznat položaj ove mahale.

    5.2. Mahala Mikovići (6 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Orahovo koje pripada naselju Dupilo u opštini Bar, nasuprot narodnoj podeli prema kojoj se vezuje za susedno selo Orahovo.

    5.3. Mahala Baskaći (5 domova): Današnje selo Bastaći koje se zove još i Na Vrh Polja (prema Jovanu Erdeljanoviću) ili Lakovića bregovi (prema Jovanu Vukmanoviću). Naziv Bastaći koristi Pavle Radusinović. Nalazi se u plemenu Orahovo, odnosno na teritoriji naselja Braćeni u opštini Bar. Selo je naziv dobilo po bratstvu Bastaći koje je poreklom iz Pipera, a većinom su se iselili u Rijeku Crnojevića. Ostali su jedino Lakovići koji su njihov ogranak.

    5.4. Mahala Bratin (9 domova): Današnje selo Braćeni u plemenu Orahovo i istoimeno naselje u opštini Bar.

    5.5. Mahala Selekuće (8 domova): Nije poznat položaj ove mahale. U prethodnim izvorima se spominje kao Seleve Kuće.

    5.6. Mahala Krušević (8 domova): Današnje selo Kruševica u plemenu Orahovo i istoimeno naselje u opštini Bar.

6. Selo Brčel (40 domova): Obuhvatalo je današnja sela Gornji i Donji Brčeli u plemenu Brčeli, odnosno istoimena naselja u opštini Bar.

7. Selo Trnovo (17 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Dupilo i naselje u opštini Bar. Ovo selo je prema defteru obuhvatalo i sledeće izdvojene mahale:

    7.1. Mahala Brljan (7 domova): Nekadašnje selo, a danas zemljište, u plemenu Dupilo koje se nalazi na teritoriji naselja Komarno u opštini Bar.

    7.2. Mahala Komarna (15 domova): Današnje selo Komarno u plemenu Dupilo i istoimeno naselje u opštini Bar.

8. Selo Obotočići (60 domova): Današnje selo Ovtočići u plemenu Podgor i istoimeno naselje u opštini Bar. Pod nazivom Optočić se navodi u izvorima koji su prethodili ovom defteru. Obuhvatalo je i susedno selo Utrg u plemenu Podgor, odnosno istoimeno naselje u opštini Bar koje se do popisa iz 2003. godine zvanično zvalo Utrk iz nepoznatih razloga.

9. Selo Tomići (18 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Brčeli i istoimeno naselje u opštini Bar.

10. Selo Limjan (47 domova): Današnja sela Donji Kraj i Sredina Sela u plemenu Limljani koja pripadaju naselju Limljani u opštini Bar.

11. Selo Boljevići (34 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Boljevići i istoimeno naselje u opštini Bar.

12. Selo Zabes (5 domova): Današnje istoimeno selo u plemenu Boljevići koje pripada naselju Boljevići u opštini Bar.

13. Selo Godine (27 domova): Današnje selo Godinje u plemenu Boljevići i istoimeno naselje u opštini Bar.

14. Manastir Prečista Kom, pripada Cernici

15. Manastir Svete Gospođe u selu Cetinje

16. Manastir u selu Rijeka

17. Manastir Sveti Nikola drugim imenom Vranjina

Nahija Paštrović

Ova nahija je obuhvatala isto područje kao i pleme Paštrovići. Za razliku od ostalih nahija, popisivač za ovu nahiju daje uvod u kome navodi da nahija formalno pripada Osmanskom carstvu, ali da stanovništvo uz podršku grada Kotora koji pripada Veneciji ne priznaje tursku vlast i odbija da plazi porez. Zbog toga je sandžakbeg Dukađina Kasim-beg odredio porez d 30.000 akči za celu nahiju, tako da popisivač nije obilazio sela, već samo navodi njihova imena. Husić za ovu nahiju nije u fusnoti navodio originalne nazive, niti je pokušao da utvrdi njihov položaj. Većina sela je u potpunosti nepoznata pod nazivima kojima se spominju u defteru.

1. Selo Bečići: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

2. Selo Čukljan: Današnje selo Čučuke u plemenu Paštrovići i istoimeno naselje u opštini Budva.

3. Selo Ljutevići/Lutovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

4. Selo Bilo selo: Nije poznat pololožaj ovog sela.

5. Selo Podbabac: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

6. Selo Demirovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

7. Selo Trešnjevo/Črešnjevo: Nije poznat pololožaj ovog sela.

8. Selo Pokorovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

9. Selo Reževići: Najverovatnije je obuhvatalo područja sela Katun Reževića, Krstac i Rijeka Reževića u Paštrovićima, odnosno istoimena naselja u opštini Budva.

10. Selo Građenići/Gračenići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

11. Selo Poradovići: Nije poznat pololožaj ovog sela.

12. Selo Savunko(vo): Nije poznat pololožaj ovog sela.

13. Selo Klek: Nije poznat pololožaj ovog sela.

14. Selo Palog: Nije poznat pololožaj ovog sela.

15. Selo Buselj: Nije poznat pololožaj ovog sela.

16. Selo Banjci/Banjica: Nije poznat pololožaj ovog sela.

17. Selo Podkosto(?): Nije poznat pololožaj ovog sela.

18. Selo Bila Močva: Nije poznat pololožaj ovog sela.

19. Selo Susan: Nije poznat položaj ovog sela.

20. Manastir Remetić: Nije poznato koji je manastir sa područja Paštrovića ranije nosio ovaj naziv.

21. Selo Drobnići: Današnje istoimeno selo u plemenu Paštrovići i naselje u opštini Budva.

22. Selo Peras sa mahalama: Nije poznat pololožaj ovog sela. Jedino selo koje ima sličan naziv je Perazića Do koje pripada naselju Katun Reževići.

Na kraju spiska popisivač je zabeležio da "pored svih ovih sela, imaju još tri nahije, čija imena sela nisu poznata". Verovatno je u pitanju greška, te se misli na tri sela, a ne na tri nahije.

Nahija Grbljan sa Donji Grbljan

Nije do kraja razjašnjeno da li se radi o dve nahije koje je popisivač prikazao zajedno jer čine jednu geografsku i plemensku celinu, ili je pak nahija Donji Grbljan bila neka vrsta autonomne oblasti u sastavu nahije Grbljan kako bi se moglo zaključiti na osnovu naziva ove dve nahije. Tek, redni brojevi sela u nahiji Donji Grbljan se nadovezuju na prethodni spisak sela u nahiji Grbljan. "Nahija Grbljan sa Donji Grbljan" je obuhvatala područje plemena Grbalj sem sela Lješevići koje je razgraničenjem sa Venecijom ostalo izvan granica Grblja i Crne Gore, na šta se i popisivač žali govoreći o granici sa Venecijom. Sela Dub i Sutvara koja i geografski i prema narodnoj podeli pripadaju Gornjem Grblju su prema ovom defteru međutim deo nahije Donji Grbljan. Grbalj je u odnosu na sve ostale nahije izdvajao po tome što je imao povlašćen status carskog hasa, a izdvajao se i po tome što su se sela delila na po dva džemata: filurdžijski (vlaški) i tuzdžijski (solarski). Poreske obaveze su se razlikovale za ova dva tipa džemata, pa su tako filurdžije plaćale po jedan dukat godišnje, dok su tuzdžije bile u obavezi da rade u solanama.

- Nahija Grbljan:

1. Selo Naležići: Današnje selo Nalježići u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    1.1. Džemat filuridžija (25 domova)

    1.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

2. Selo Pelinova: Današnje selo Pelinovo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    2.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    2.2. Džemat tuzdžija (19 domova)

3. Selo Šišići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    3.1. Džemat filuridžija (10 domova)

    3.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

4. Selo Prerad: Današnje selo Prijeradi u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    4.1. Džemat filuridžija (20 domova)

    4.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

5. Selo Bratešići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    5.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    5.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

6. Selo Bogosav: Obuhvatalo je područje sela Gorovići u Grblju i istoimenog naselja u opštini Kotor. To se može zaključiti na osnovu toga što se ovo selo navodi nakon Bratešića, a pre Lastve, između kojih se nalaze današnji Gorovići. Dodatnu potvrdu predstavlja i to što je su Gorovići jedino današnje selo koje nije popisano u Gornjem Grblju na ovom defteru pod tim ili sličnim imenom. Kod Bolice se kasnije spominje selo Bogoslalići. Husić navodi da je verovatno u pitanju selo Bigova, ali to nije moguće jer se Bigova nalazi u Donjem Grblju, a ovde je reč o selu u Gornjem Grblju. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    6.1. Džemat filuridžija (12 domova)

    6.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

7. Selo Lastva: Današnje selo Lastva Grbljaska u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Husić spominje netačan podatak da se zapadno od Lastve Grbljaske nalazi selo Lastva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    7.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    7.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

8. Selo Isginište: Današnje selo Svinjišta u plemenu Grbalj koje pripada naselju Prijevor u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeći džemat:

    8.1. Džemat filuridžija (10 domova)

9. Selo Prevor: Današnje selo Prijevor u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Budva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    9.1. Džemat filuridžija (5 domova)

    9.2. Džemat tuzdžija (3 doma)

- Nahija Donji Grbljan:

10. Selo Bjelaš: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    10.1. Džemat filuridžija (8 domova)

    10.2. Džemat tuzdžija (2 doma)

11. Selo Ivranovići: Današnje selo Vranovići u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    11.1. Džemat filuridžija (9 domova)

    11.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

12. Selo Miokovići: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    12.1. Džemat filuridžija (9 domova)

    12.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

13. Selo Grbil: Nije poznat položaj ovog sela. Husić smatra da se ovo selo zapravo zvalo Grbalj za šta ne navodi bilo kakve argumente. Spominje i lokalitet Grbalj istočno od sela Ukropci za koji nije poznato da postoji. Selo Grbil je obuhvatalo sledeća dva džemata:

    13.1. Džemat filuridžija (3 doma)

    13.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

14. Selo Ukropič: Današnje selo Ukropci u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    14.1. Džemat filuridžija (6 domova)

    14.2. Džemat tuzdžija (11 domova)

15. Selo Glavatičići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    15.1. Džemat filuridžija (13 domova)

    15.2. Džemat tuzdžija (15 domova)

16. Selo Košorani/Kušorani: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    16.1. Džemat filuridžija (6 domova)

    16.2. Džemat tuzdžija (18 domova)

17. Selo Kovač sa mahalom Biloševine: Današnja sela Kovači i Bjeloševići u plemenu Grbalj koja pripadaju naselju Kovači u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    17.1. Džemat filuridžija (5 domova)

    17.2. Džemat tuzdžija (19 domova)

18. Selo Iklavat: Današnje selo Glavati u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    18.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    18.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

19. Selo Šutići: Nije poznat položaj ovog sela. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    19.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    19.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

20. Selo Višnevo: Današnje selo Višnjevo u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor koje je između 1991. i 2003. iz nepoznatih razloga preimenovano u Višnjeva. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    20.1. Džemat filuridžija (10 domova)

    20.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

21. Selo Krimoviće: Današnje selo Krimovica u plemenu Grbalj i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    21.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    21.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

22. Selo Nuh-hod sa selom Turija: Današnja sela Neodi i Turija u plemenu Grbalj koja pripadaju naselju Krimovice u opštini Kotor.

    22.1. Džemat filuridžija (11 domova)

    22.2. Džemat tuzdžija (16 domova)

23. Selo Puhovići: Na osnovu naziva mahala izdvojenih mahala može se zaključiti da je u pitanju današnje selo Zagora i istoimeno naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    23.1. Džemat filuridžija (7 domova)

    23.2. Džemat tuzdžija (9 domova)

    23.3. Mahala Sutivar: U Zagori se nalazi brdo Sutulija, tako da se ova mahala verovatno nalazila u podnožju tog brda. Husić pogrešno navodi da je u pitanju današnje selo Sutvara iako se pod rednim brojem 25 navodi kao samostalno selo. Mahala Sutivar je obuhvatala sledeća dva džemata:

        23.3.1. Džemat filuridžija (5 domova)

       23.3.2. Džemat tuzdžija (6 domova)

    23.4. Mahala Gostovići: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj koje pripada naselju Zagora opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

        23.4.1. Džemat filuridžija (3 domova)

        23.4.2. Džemat tuzdžija (7 domova)

24. Selo Dub: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    24.1. Džemat filuridžija (16 domova)

    24.2. Džemat tuzdžija (26 domova)

25. Selo Sutvara: Današnje istoimeno selo u plemenu Grbalj i naselje u opštini Kotor. Obuhvatalo je sledeća dva džemata:

    25.1. Džemat filuridžija (8 domova)

    25.2. Džemat tuzdžija (14 domova)

Kartografski prikaz nahija i sela

Na sledeće dve karte je prikazana teritorijalna podela vilajeta Crna Gora na nahije i sela prema defteru iz 1570. godine.

[caption id="attachment_72285" align="aligncenter" width="600"] Teritorijalna podela vilajeta na nahije 1570. godine[/caption]

[caption id="attachment_72286" align="aligncenter" width="600"] Teritorijalna podela vilajeta na sela 1570. godine[/caption]

Literatura

• Aladin Husić, Crna Gora u defteru Dukađinskog sandžaka iz 1570. godine, Posebna izdanja LI, Državni arhiv Crne Gore / Univerzitet u Sarajevu - Orijentalni institut, Cetinje / Sarajevo, 2017.
• Andrija Luburić, Drobnjaci - pleme u Hercegovini, Beograd, 1930.
• Andrija Jovićević, Zeta i Lješkopolje, Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 23), Srpski etnografski zbornik (knjiga 38), Srpska Kraljevska Akademija, Beograd, 1926.
• Andrija Jovićević, Riječka Nahija, Beograd, Naselja srpskih zemalja (knjiga 7), Srpski etnografski zbornik (knjiga 15), Srpska Kraljevska Akademija, 1911.
• Branislav Đurđev, Postanak i razvitak brdskih, crnogorskih i hercegovačkih plemena, Posebni radovi (knjiga 4), Crnogorska akademija nauka i umjetnosti, Titograd, 1984.
• Zvonimir M. Mijušković, Pleme Pješivci - krajina Stare Crne Gore, Beograd, 1984.
• Ilija J. Peličić, Zapisi o Zeti, Sabor Zete, Golubovci / Beograd
• Jovan Vukmanović, Paštrovići, Cetinje, 1960.
• Jovan Vukmanović, Crmnica - antropogeografska i etnološka istraživanja, Posebna izdanja (knjiga DLXXXIII), Odeljenje drštvenih nauka - odbor za filozofiju i društvenu teoriju (knjiga 1), Srpska akademija nauka i umetnosti, Beograd, 1988.
• Jovan Erdeljanović, Stara Crna Gora, Naselja i poreklo stanovništva (knjiga 24), Srpski etnografski zbornik (knjiga 39), Srpska Kraljevska Akademija, Beograd, 1926.
• Mitar Pešikan, Zetsko-humska-raška imena na početku turskog doba, Onomatološki prikazi, knj. III, Srpska akademija nauka i umetnosti, Odeljenje jezika i književnosti, Beograd,
• Pavle Radusinović, Naselja Stare Crne Gore - opšti dio, Posebna izdanja (knjiga DLXII), Odeljenje društvenih nauka (knjiga 92), Srpska akademija nauka i umetnosti / Narodna knjiga, Beograd, 1985.
• Pavle Radusinović, Naselja Stare Crne Gore - posebni dio, Posebna izdanja (knjiga DLXII), Odeljenje društvenih nauka (knjiga 92), Srpska akademija nauka i umetnosti / Narodna knjiga, Beograd, 1985.
• Pavle Radusinović, Stanovništvo i naselja Zetske ravnice od najstarijeg do novijeg doba (knjiga prva), NIP "Univerzizetska riječ" / Istorijski institut SR Crne Gore, Beograd, 1991.
• Pavle Radusinović, Stanovništvo i naselja Zetske ravnice od najstarijeg do novijeg doba (knjiga druga), NIP "Univerzizetska riječ" / Istorijski institut SR Crne Gore, Beograd, 1991.

The post Naselja u vilajetu Crna Gora 1570. godine appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Milovo (po knjizi Milovo Polje), opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela i starine.

Seoce na mestu gde sa glavnom spajaju još dve manje doline, kojima vode putevi. Naselje je na stranama i zaravnima iznad dolina. I Milovo Polje je staro naselje. Na kosi iznad Jama se vide ostaci starog srpskog groblja.

Poreklo stanovništva.

Preci današnjeg stanovništva su doseljeni iz susednog Bihora. To su:

-Mekići (Ličine) (8 k.), čiji je predak došao iz Radmanaca pre 150 godina.

-Šahmani (3 k.), doseljeni su iz Jagoča gde i sada žive njihovi rođaci.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Milovo (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

U digitalnu biblioteku portala Poreklo dodat je novi vredan naslov iz edicije Hronika sela i gradova - "Drvare na Kosmetu i Radeči od 14. veka" autora Branka R. Radeča.

Ljubaznošću autora, ova vredna knjiga tako je postala dostupna širokoj čitalačkoj publici u digitalnom formatu, odmah posle njenog objavljivanja.

U ovoj knjizi, autor se najviše bavi selom Drvare i porodicom Radeč, ali ima navoda i o drugim selima vučitrnskog kraja, kao što su Resnik i Šalce.

Ukoliko ima zainteresovanih da ovu knjigu nabave i u štampanom izdanju mogu se obratiti autoru na njegovu adresu elektronske pošte: brankoradech@yahoo.com

Knjigu "Drvare na Kosmetu i Radeči od 14. veka" možete pročitati OVDE.

The post Novo u digitalnoj biblioteci: Drvare na Kosmetu i Radeči od 14. veka appeared first on Poreklo.

VRAČAR

Na gornjoj mapi, iako nije detaljna i nema boje, lako se mogu uočiti dva veća šrafirana područja na jug od Beograda, i vodotok koji teče pravcem istok - zapad između njih. To su dva od tri (uz Torlak) najveća beogradska brda - Vračarsko brdo i Topčidersko brdo, i Mokroluški potok između njih. Eto, u trećoj deceniji 18. veka ovo su bila pusta brda nadomak Beograda. Da bismo shvatili koliko je područje Vračarskog brda, da prebacimo to na današnji teren: najbliža sela Beogradu bila su Mirijevo i Mokri Lug na istoku, a Beograd se završavao na tu stranu na današnjem Trgu Republike, s tim je je zaštitni šanac u austrijsko vreme bio nešto širi i protezao se Palilulom, pa preko Neimara (okolina hrama Svetog Save) i kroz današnji bolnički kvart iznad auto-puta (mada su neki delovi šanca dosezali i do Zvezdare). Dakle, od Trga Republike do Mirijeva bila su samo brda, ogranci i obronci Velikog Vračara.

Geografski obuhvat Vračarskog brda

Vračarsko brdo je bilo uglavnom nenaseljeno zato što je redovno kroz istoriju služilo za vojne potrebe, kako odbrane Beograda, tako i onih vojski koje su Beograd nastojale da osvoje. Preko celog brda išao je austrijski odbrambeni šanac (Laudanov). Inače, osim toga, na Vračaru je bilo vinograda (na njegovoj zapadnoj strani) i livada za ispašu stada.

Najraniji pomen Vračarskog brda, odnosno Vračara, je na turskoj mapi iz 1492. godine, gde je Vračar naznačen sa znakom za kulu, dakle zgodan položaj Vračara ispred kopnenog prilaza Beogradu, ugarska vojska je iskoristila da načini neku fortifikaciju. Prema nekim izvorima, Vračar se spominje i ranije, 1440. godine, prilikom turskog napada na Beograd (sultan Murat II).

Postoji nekoliko verzija porekla naziva Vračar.

Jedna legenda kaže da je na, inače nenaseljenom brdu živela neka vračara koja je zamađijala nekog viteza (u legendi se pominje izvesni Luka Cvetinović?) pretvorivši se u prelepu devojku koja se kupala na potoku. Pošto je iskoristila viteza i ponovo se pretvorila u staru vešticu, poludela je i izvršila samoubistvo (mada bi bilo logičnije da je on posle toga izvršio samoubistvo).

Druga kaže da je u vreme kada je Sulejman Veličanstveni opseo Beograd (1521) jedini čovek koji se nije sklonio u tvrđavu bio neki vračar koji je živeo tu na brdu, te su Turci brdo po njemu prozvali.

Treća kaže da je tu postojalo hrišćansko selo (mahala) u 16. i 17. veku, a da su beogradski Turci za njih verovali da se bave vračanjem.

Za ove dve poslednje verzije možemo zaključiti da nisu mogućne, s obzirom da se toponim Vračar, kako je navedeno, pominje još krajem 15. veka, a možda i nekih pola veka ranije)

Četvrta priča pominje izvesnog vrača koji živeo tu van grada, imenom Stevan Hromi, koji je proricao sudbinu po Beogradu.

Konačno, jedna pretpostavka koja uopšte ne zvuči loše, da se brdo nazivalo Vrapčijim (ovo bi bilo po vrapcima) ili Vrapčarskim (po vrsti jastreba vrapčara), te da se vremenom naziv izmenio u Vrapčar, pa potom sažimanjem u - Vračar.

Inače, toponima Vračar i drugih izvedenih od reči vrač, vračati, ima širom našeg etničkog prostora.

Narodna podela Vračarskog brda je na Veliki Vračar, Zapadni Vračar i Istočni Vračar. Veliki Vračar je područje današnje Zvezdare (onog pošumljenog neurbanog dela), Zapadni Vračar je područje od Svetosavskog platoa (gde se danas nalazi hram Svetog Save) na zapad, a Istočni Vračar na istok. Linija koja ugrubo razdvaja Zapadni i Istočni Vračar ide od Terazija, ulicom Kralja Milana, preko Slavije i Bulevarom oslobođenja do auto-puta. Na Zvezdari je i najviši vrh Vračarskog brda - Veliki Vračar (254 metara NMV).

U defteru iz 1560. godine kao jedna od beogradskih mahala navedena je i mahala Vračar (21 kuća), što znači da je negde bliže gradu, na severozapadnim padinama brda, sredinom 16. veka zasnovano naselje. Autori „Istorije Beograda“ kao najverovatniji polažaj sela ističu današnji Trg Nikole Pašića. Selo se poslednji put pominje 1582. godine, nakon čega ga više nema u popisima, a na njegovom mestu su kasnije Turci podigli neke džamije.

No, postojalo je još jedno selo na Vračaru bliže Beogradu, o kojem će biti reči nešto kasnije.

Tašmajdan je središnji deo Vračara, uzvišenje i najuređeniji beogradski park, danas na Opštini Palilula.

Tašmajdan je poznat po nekoliko stvari: tu su dve crkve (naša Svetog Marka i ruska Svete Trojice), tu je stadion, bazen, nekoliko poznatih beogradskih restorana i kafea, pozorište „Duško Radović“, objekti RTS-a, park, spomenici... Naravno, sa severne strane drevni kamenolom po kojem je kraj u tursko vreme i nazvan: taš = kamen, majdan = rudnik, dakle - kamenolom. Arheološki tragovi ukazuju da je postojao još u rimsko doba. U vreme habsburške Kraljevine Srbije, u prvoj polovini 18. veka, na mapama se može videti ispis Steinbrich, što dosovno znači - kamenolom. U Drugom svetskom ratu, Nemci su ga pretvorili u podzemnu vojnu bazu.

Mnogi ne znaju da se na Tašmajdanu nalazi mesto gde su Turci, po naređenju Sinan-paše, spalili mošti Svetog Save u proleće 1595. (po nekim mišljenjima 1594) godine. Obično ljudi to mesto povezuju sa onim delom Vračara gde se danas nalazi hram Svetog Save.

Tačno mesto gde je bila lomača neki izvori lociraju na 70 koraka na istok od oltara palilulske crkve[1]. S obzirom da je ovo podatak iz sredine 19. veka, treba imati u vidu gde se tada nalazila crkva Svetog Marka, - nešto južnije od današnje. Prvi hram na ovom prostoru nalazio se u pravcu tramvajske okretnice i Resavske ulice (ranije - Generala Ždanova) tamo gde je do skora bila taksi-stanica, a što je nedavno popločano i imenovano Trgom Svetog Marka. Taj hram je podignut na mestu malog uzvišenja na kojem je 1830. godine pročitan hatišerif o unutrašnjoj samoupravi Srbije u okviru Turskog carstva. Bila je to grobljanska kapela (na Tašmajdanu, iznad kamenoloma po kojem je park i dobio ime, ranije se nalazilo pravoslavno groblje) podignuta iste 1830. godine, posvećena Svetom apostolu i jevanđelisti Marku. Ktitor kapele bio je Lazar Panča, beogradski trgovac poreklom iz Katranice u Staroj Srbiji (upokojio se 1831). Moguće je da je Sveti Marko bio Pančina krsna slava. Ova kapela je već 1870-ih bila u ruševnom stanju. 1835. godine, nešto dalje, desno od današnje crkve Svetog Marka (u pravcu Pravnog fakulteta), podignuta je crkva posvećena istom svetitelju, u vreme vladavine kneza Miloša Obrenovića i beogradskog mitropolita Petra Jovanovića. Crkvu je projektovao Hadži-Nikola Živković. Taj stari hram takođe je služio kao grobljanska crkva. U njemu je sahranjen knežević Milan, sin Milošev, a 1903. godine i ubijeni kraljevski par – Aleksandar i Draga.

Mesto na oko 70 koraka na istok od tog hrama mogao bi biti ovaj brežuljak u današnjem parku, u sredini trougla između sadašnje crkve Svetog Marka, pozorišta „Duško Radović“ i restorana „Poslednja šansa“:

Mesto gde su spaljene mošti Svetog Save poznato je kao Čupina (ili Čupićeva) (h)umka.

Naime, zna se da je brežuljak iznad tašmajdanskog kamenoloma u 16, 17. i 18. veku služio Turcima, ali i austrijskim vlastima tokom nekoliko razdoblja u 18. veku kada su držali Srbiju u svojim rukama, kao - gubilište. U 18. veku tamo su bila vešala.

Jedan od tu posečenih, i to od strane austrijski vlasti, bio je i čuveni, ali i prilično ozloglašeni kapetan Teodor Prodanović Čupić, zvani i - kapetan Čupa. On je bio srbski hajduk, verovatno rodom iz požarevačkog kraja, koji se tokom austro-turskog rata 1715-18. stavio u službu habsburške krune i dobio čin kapetana srbske narodne milicije. Bio je veoma uvažavan od Eugena Savojskog s kojim je čak vodio i ličnu prepisku. Istakao se u mnogim bitkama i naročito prilikom zauzimanja Beograda u leto 1717. godine. Međutim, nakon što je uspostavljena austrijska vlast namesto turske, Čupić je dao sebi previše za pravo, te se, budući kapetan milicije i stalno u pratnji svojih naoružanih ljudi, ponašao veoma bahato i vršio razne otimačine i nasilja narodu, da su se čak i predstavnici austrijske vlasti u Beogradu tome čudili. Ne zna se tačno zbog čega, od strane austrijske vlasti osuđen je na smrt, i pogubljen (sabljom) na tašmajdanskom gubilištu 1725. godine. Pored mesta gde je pogubljen, Čupić je i zakopan, te se ovo mesto od tada naziva Čupinom umkom[2]. To je isto uzvišenje gde su spaljene mošti Svetog Save.

Golubović[3] u knjizi o toponimima Beograda iznosi drugačiji podatak, da je tu pogubljen i sahranjen izvesni Milija Lešjanin Čupa, za koga zaista ne znam ko je bio.

Na Tašmajdanu se odigrao i veliki okršaj između austrijske i turske vojske 1738. godine.

U razdoblju od 1828. do 1886. godine, na Tašmajdanu je bilo glavno beogradsko pravoslavno groblje. Pre toga, groblje je bilo u području Savamale, gde je danas Brankova ulica, a od 1886. godine, groblje je premešteno na Vladanovac, gde je i danas Novo groblje.

Malo je poznato da je ispod Tašmajdana, negde na potesu gde je danas ulica Ilije Garašanina tokom 18. veka bilo i jedno seoce koje su Srbi zvali Savsko selo, jer su bili tu naseljeni od Turaka odnekud sa Save. Odatle ih je raselio Laudon tokom poslednjeg razdoblja austrijske vlasti u Srbiji u 18. veku, a za potrebe izgradnje odbrambenog šanca.

Nakon što je Srbija dobila autonomiju u okviru Osmanskog carstva, u Beograd se doseljava narod sa raznih strana i grad počinje da se širi, najpre upravo u pravcu Vračarskog brda. Do Drugog svetskog rata, gotovo celo vračarsko područje je naseljeno i pretvoreno u niz većinom modernih kvartova.

Ako uzmemo Tašmajdan kao centar nekadašnjeg vračarskog područja, idući ka jugu je Slavija. Sve do 1880-ih, ovaj kraj bio je van grada. Na malom prostoru nalazilo se nekoliko izvora čiji su se tokovi sastavljali u Vračarski potok, tako da je mesto bilo plavno, obraslo trskom i ševarom. Tu su beogradski lovci lovili divlje patke. Od vremena kada je Makenzi (o kojem će biti više reči) oživeo ovaj kraj, izvori i vodotokovi su kanalisani, i tu je nastao najpoznatiji beogradski trg. Naziv Slavija dat je u ime panslavističkih ideja.

Nizbrdo od Slavije je Manjež, kraj koji je dobio naziv po manježu (prostor za konjičku obuku) u okviru kasarne kraljevske garde. Kasarna je i danas tu preko ulice (Resavske), a malo niže Ministarstvo vojno. Kad se tome doda i Oficirski dom (današnji Studentski kulturni centar), ovaj kraj je od vremena kraljeva Milana i Aleksandra, bio jedan vojni kvart. Oficiri su uglavnom stanovali u okolnim ulicama u pravcu Bolničkog kvarta. Na mestu konjičkog manježa, 1933. godine izgrađen je park. Isto ime nosi i legendarna kafana koja se nalazi tu pored parka.

Začetnik izgradnje onog dela Beograda iznad Slavije, koji se danas smatra Vračarem (u užem smislu) je škotski investitor Frensis Makenzi, koji je kupio jedan veliki komad zemlje iznad navedene bare i lovišta, a zatim ga parcelisao i prodavao. Ta zemlja se, pre Makenzijeve investicije, zvala Simićev majur (po vlasniku Đoki Simiću). Prvi je Makenzi sebi tu sagradio kuću, pa je po njemu ceo kasnije zasnovan kvart dobio ime Englezovac. Možda zvuči neobično da se kraj nazove Englezovac prema njegovom zasnivaču - Škotu, ali verovatno je to našim ljudima u ono vreme bilo sve manje-više isto i ne tako važno. Englezovac je potes između Slavije i Svetosavskog platoa. 1894. godine, na zahtev Vračaraca beogradskim vlastima, jer je sramota da ceo jedan kvart u Beogradu nosi naziv - Englezovac, kvart je zvanično preimenovan u Savinac, a sve u sklopu tada već pripremanog poduhvata podizanja velikog hrama posvećenog Svetom Savi, povodom 300-godišnjice spaljivanja njegovih moštiju. Kasnije je na vrhu Savinca podignuta i mala crkva Svetog Save.

Dalje, iza brega na kojem je danas Svetosavski plato, na jednoj padini Vračarskog brda, između svetskih ratova zasnovano je naselje Kotež Neimar. Ovo je, kao i Englezovac, planski građeno naselje, nastalo na osnovu projekta dvojice austrijskih arhitekata (Emil Hope i Oto Šental) iz 1921. godine, a na zemljištu koje je Građevinsko-tehničko preduzeće „Neimar“ namenski kupilo od prethodnog vlasnika. Iako se tokom izgradnje u narednom periodu dosta odstupilo od projekta po kojem je ovo trebalo da bude „kotež“ - mirno naselje porodičnih kuća u zelenilu i cvetnim baštama, ipak je osnovni plan ulične mreže i rasporeda objekata uglavnom ispoštovan. Po ideji projektanata o kotežu i preduzeću koje je obezbedilo zemljište, ostao je naziv Kotež Neimar, premda danas većina Beograđana ovaj kraj zove samo - Neimar. To je kvart (ugrubo, jer se nazivi Neimar i Čubura u nekim delovima mešaju) između Svetosavskog platoa, ulice Maksima Gorkog i Južnog bulevara.

Perspektivni prikaz iz projekta za Kotež Neimar (iz rada „Plan Emila Hopea i Ota Šentala za Kotež Neimar“, Zlata Vuksanović Macura)

Dalje, na severoistok od Neimara je Čubura. Živorad Jovanović u knjizi „Iz starog Beograda“ kaže: „Čubura je kraj Beograda koji počinje onde gde se završava ulica Makenzijeva, ... pa se prostire do Kotež–Neimara između ulica Maksima Gorkog i Braničevske. Sama reč „Čubura“ došla nam je preko Turaka i označava širok i plitak bunar gde voda iz zemlje izvire. Takav jedan bunar nalazio se do regulacije ulica toga kraja, na imanju Stevana Miljkovića, savetnika, na jugoistočnom delu skvera pred kafanom „Čubura“, na početku Prištinske, ... Stari Beograđani seđaju se toga bunara pod velikim dudom. Po tom bunaru „čuburi“, dobio je naziv ceo taj kraj, koji je pre sto godina bio nenaseljen, obrastao ševarom, kukuruzom i divljim biljkama, i gde su stari Beograđani dolazili u lov na patke. Po Milanu Đ. Milićeviću[4] „...Od te Čubure ceo onaj kraj kuća, dućana i mehana zove se Čubura“.

Postoji još jedno tumačenje reči čubura, da se radi o buretu bez dna koje se ukopa u zemlju tamo gde voda izvire, pa se na taj način skuplja voda. Ta naprava se srbski zove stublina, a turski - čubura. Voda iz toga izvora oticala je prema jugozapadu i formirala Čuburski potok koji se ulivao u Mokroluški potok na prostoru današnje Autokomande. U stvari, teče i danas, ali kroz podzemni kolektor.

Naselje na Čuburi je zasnovano u isto vreme kada i Englezovac, ali gradnja nije bila planska kako je bilo u slučaju Englezovca i, kasnije, Neimara.

Na istok od Čubure je kraj koji se naziva Crveni Krst. Kraj se tako naziva po krstu koji se nalazi u uglu na sastavu ulica Mileševske i Vojvode Šupljikca. Prvi, drveni krst na tom mestu postavio je srbski knjižar i izdavač Gligorije Vozarović 1847. godine, uveren da je pronašao mesto na kojem su spaljene mošti Svetog Save, te je postavljanje krsta trebalo da označi početak gradnje hrama posvećenog Svetom Savi. Prema nekim zabeleškama, Vozarović je zaključak da je to mesto gde su spaljene mošti Svetog Save doneo zbog starog propalog drvenog krsta koji je tu odranije stajao. Po njemu, krst je prozvan - Vozarov Krst. Dva puta je obnavljan, a 1933. godine, društvo „Sveti Sava“ podiglo je namesto drvenog, kameni krst ofarban u crveno. Od tada se krst i ceo kraj oko njega nazivaju - Crveni Krst.

Govoreći o Crvenom Krstu, u ovom kraju se nalazi jedna od nekoliko rimokatoličkih crkva u Beogradu. Posvećena je Svetom Antoniju (Antunu) Padovanskom[5]. Pri crkvenoj župi ovde postoji i franciskanski (franjevački) samostan. Crkva je građena 1929-1932. godine. Ono što je čini posebno zanimljivom je njen visoki (52 metra visok i 9 metara širok) kružni zvonik koji dominira okolinom. Malo ljudi zna da je ovaj zvonik svojevrsni krivi toranj, beogradski pandan onom u Pizi. Zvonik je izgrađen naknadno u etapama (dovršen 1962) i praktično je samo „prilepljen“ uz crkvu, i vremenom je počeo da se naginje usled sleganja tla. Danas je njegov nagib 45 centimetara odstupanja od ose tla i verovatno će nastaviti da se naginje.

Na jug od Crvenog Krsta, postoji udolina kroz koju je nekada tekao potok koji se nešto niže ulivao u Čuburski, a danas je to - Južni bulevar. Sa druge strane te udoline teren se opet penje u jedan greben Vračarskog brda poznat kao - Pašino brdo. Naziv je dobilo po beogradskom Sulejman-paši, koji se upravo na ovom brdu sastao sa Karađorđem 1807. godine radi pregovora o povlačenju turskog garnizona iz Beogradske tvrđave. Karađorđe je dao garancije za bezbedno povlačenje turske vojske, međutim, na području Velikog Vračara, jedan odred ustaničke vojske (predvođen smederevskim vojvodom Vulem Ilićem Kolarcem) je na svoju ruku napao Turke, kojom prilikom je poginuo i paša i svih 180 vojnika iz pratnje. To se desilo nedaleko od jedne česme, koju je narod prozvao Pašina česma, a ranije je zvana - Šarena česma. Česma i danas postoji u ulici Živka Davidovića (Opština Zvezdara).

1920-ih godina, na području Pašinog brda zasnovano je naselje, građeno neplanski. Zvanično, naselje je trebalo da nosi naziv po Vojvodi Stepi, ali taj naziv nikada nije zaživeo u narodu.

Posle Drugog svetskog rata, komunisti su kraj prozvali Lekino brdo, jer je uoči i početkom rata u tom kraju ilegalno živeo revolucionar i posleratni državni funkcioner Aleksandar Leka Ranković. Danas je ponovo vraćen naziv - Pašino brdo.

Konjarnik je naselje na južnim obrnocima Velikog Vračara, koji se spuštaju prema dolini Mokroluškog potoka. Delom se nalazi na Opštini Voždovac, a delom na Opštini Zvezdara.

Između svetskih ratova ovo je bila retko naseljena daleka periferija Beograda, čiji su najbrojniji žitelji bili Kalmici, narod žute rase i budističke veroispovesti. Oni su daljom starinom iz Džungarije (zapadna Kina), a u 17. veku su, usled nomadskog stočarenja, dospeli na područje Rusije, severno od Kaspijskog mora. Tokom Oktobarske revolucije i građanskog rata u Rusiji, kao lojalni carski podanici, velika većina Kalmika stala je na stranu Bele garde. Kada je Vrangelova vojska u jesen 1920. godine sa Krima brodovima izbegla za Carigrad, u toj vojsci našlo se i oko 2200 Kalmika. Tek po neki od njih su uspeli da povedu svoje porodice, dok su većinom to bili vojnici bez porodica. Većina Kalmika je ostala u Carigradu, ali je oko 400 njih brodom došlo do Boke, a zatim vozom do Beograda (u Beograd je došlo njih 300-350). Budući većinom siromašni i nepismeni, ovi izbeglice su morali da rade najteže poslove bez kvalifikacije kako bi zaradili za goli život. Na istočnoj periferiji Beograda tada su radile mnoge ciglane, pa su se i Kalmici naselili u ataru Malog Mokrog luga, gde su bili blizu tih ciglana u kojima se većina njih zaposlila. Jedan manji broj Kalmika tada se, istim poslom, nastanio na Karaburmi. Kada bi stekli neku ušteđevinu, budući tradicionalno vešti konjanici i gajeći naročitu ljubav prema konjima, Kalmici bi kupovali par konja i onda bi se bavili prevozom robe (na taljigama) i fijakerisanjem (oni koji su mogli da kupe ili iznajme fijaker). Tih međuratnih godina Kalmici su bili čuveni beogradski fijakeristi. Kako se broj kalmičkih konja umnožio, narod je ovu kalmičku koloniju prozvao - Konjarnik, po brojnim konjima koji su tuda pasli.

Neki Kalmici su se bavili zanatstvom, a neki su pristupili jugoslovenskoj vojsci. Beogradski Kalmici su 1923. godine zasnovali sebi budistički hram, najpre u zakupljenom prostoru u ulici Vojislava Ilića, a 1929. godine, od svoje ušteđevine i priloga i pomoći u novcu i građevinskom materijalu koji su pristizali sa svih strana, izgradili su sebi „Kalmički dom“, koji je najvećim delom bio budistički hram. Plac nešto veći od 5 ari poklonio im je vlasnik ciglane u kojoj je radilo dosta Kalmika - Miloš Jaćimović. Po hramu, ulica je nazvana - Budistička (današnja Budvanska ulica u Učiteljskom naselju). Ostao je zanimljiv opis tog hrama iz onog vremena. Pored bronzane statue Bude, značajno mesto zauzimala je slika - Džingis-kana.

Kalmički budističi hram u Beogradu

(sa: http://hronograf.net/2017/09/01/marija-todorovic-ne-budisticki-hram-u-cortanovcima-nije-prvi-u-srbiji/ )

Kalmici u Beogradu su imali čak i svoj sportski klub pod nazivom „Džanugar“.

Nakon okupacije Jugoslavije 1941. godine, beogradski Kalmici su se stavili u službu nemačkih okupacionih vlasti. Možda zvuči čudno, s obzirom na gostoprimstvo koje im je pruženo u Beogradu. Međutim, razlozi nemaju veze sa Srbima. Naime, kao protivnici komunističkog režima u Rusiji, oni su se nadali u Hitlerovu pobedu nad sovjetskom vojskom, što bi im pružilo mogućnost da se vrate u svoju postojbinu. Mlađi muškarci su se priključili trupama ruskog generala Vlasova koji je ratovao na strani nacista, a stariji muškarci su vršili „šuckorsku“ službu po Srbiji (čuvanje objekata, saobraćajnica i sl). Kada su se Crvena armija i partizanska vojska približili Beogradu, Kalmici nisu smeli da ih čekaju, već su se povukli sa nemačkom vojskom. Najpre su otišli u Nemačku, a odatle svi organizovano u SAD (Nju Džersi i Filadelfija) gde i danas žive njihovi potomci.

Budistički hram je posle rata pretvoren u dom kulture, a kasnije je srušen.

Iako su bili veoma zatvorena zajednica, zanimljivo je da je između Kalmika, s obzirom da je u njihovoj beogradskoj koloniji bilo nesrazmerno veći broj muškaraca od broja žena, i jugoslovenskih devojaka zaključeno čak 10 brakova (za koje se zna). U radu „Kalmici u Beogradu od 1921-1941. godine“ (1995) Tome Milenkovića (iz kojeg je većina ovde iznetih podataka o beogradskim Kalmicima), autor iznosi i podatak odakle su bile udavače: tri Slovenke, dve Međumurke, dve Banaćanke i po jedna Bačvanka, Sremica i Mačvanka. Opšte mišljenje o Kalmicima bilo je da su „verniji svojoj ženi i odaniji porodici od naših ljudi“.

Mešoviti brakovi

(sa: http://www.members.tripod.com/budisti/mixovi.html )

Krajem 1960-ih na mestu gde su nekad bile ciglane, Kalmici i njihovi konji, izgrađeno je moderno naselje. Inače, toponim Konjarnik je veoma zastupljen širom srbskog etničkog prostora.

Pojedini beogradski kvartovi se smatraju delom Konjarnika u širem smislu. To su Šumice, Učiteljsko naselje, Denkova Bašta i Rudo, moderna naselja višespratnica.

Šumice su naziv dobile po istoimenom parku-šumi i sportskom centru.

Učiteljsko naselje je dobilo naziv po Učiteljskoj ulici.

Denkova bašta je dobila naziv po nekom Denku koji je ovde imao svoje imanje. 1990-ih ovde su izgrađene moderne stambeno-poslovne višespratnice.

Rudo ili „Istočna kapija Beograda“ su tri visoka solitera sagrađena sredinom 1970-ih. Naziv je naselje ponelo u čast varošice u Istočnoj Bosni, gde je 21. decembra 1941. godine formirana Prva proleterska udarna brigada partizanske vojske. Predlog da se ovo naselje nazove „Rudo“ dao je arhitekta Dragoljub Mićović, koji je učestvovao u izgradnju ovih objekata, a inače je rodom iz Ruda.

Zeleno brdo je nekada bilo uzvišenje u ataru Malog Mokrog Luga, između Konjarnika, Mirijeva i Malog Mokrog Luga. I danas tu postoji brdo sa šumarkom, ali je njegov najveći deo pretvoren u savremeno naselje.

Na jugoistok od Zelenog brda, u području Mirijeva, nalazi se Stojčino brdo, za koje postoje različiti podaci o visini najviše kote, od 253 do 270 m NMV. Nije poznato po kom Stojči je brdo dobilo naziv.

Palilula je deo Beograda i gradska opština u podunavskom delu grada. Današnje opštinsko područje je geografski daleko šire od onog dela grada koji je nazivan Palilula, područje u središnjem delu Vračarskog brda, na sever i istok od Tašmajdana.

Postoji nekoliko verzija odakle ovaj naziv.

Prema jednoj, u prvoj polovini 19. veka tu su se nalazile ciglane iz čijih dimnjaka u obliku lule se stalno dimilo, pa ih je narod zvao - palilule.

Prema drugoj, u tada pust prostor kod Tašmajdana, po naredbi knjaza Miloša, iz grada su izmeštene sve zanatske radnje koje bi mogle izazvati opasnost po stanovništvo, poput puškara, proizvodnje baruta i sl. Kako u tom novom zanatskom prostoru nije smelo da se puši, zbog opasnosti od požara i eksplozije, postojalo je jedno tačno određeno mesto van zanatskog kruga gde je bilo dozvoljeno zapaliti duvan, i ono je bilo označeno tablom sa nacrtanom lulom. Po tom mestu i toj tabli došao je naziv - Palilula.

Prema trećoj verziji, opet u Miloševoj režiji, doneta je odluka o zabrani paljenja lula i čibuka u beogradskoj varoši, zbog čestih požara. Tako da je smelo da se puši samo van naseljenog dela, zbog čega su ljudi izlazili van varoši preko Tašmajdana i tamo „palili lule“.

Prema četvrtoj, prvi Palilulci su bili uglavnom siromašni, imali su male kuće i na njima male dimnjake koje su Beograđani podrugljivo zvali - lule. Pa je po njima došao i naziv.

Prema petoj, Paliluli su naziv dali doseljenici iz svrljiškog kraja, većinom iz sela Palilula, koji su se tu prvi nastanili posle 1830. godine. Doseljenike iz svrljiške Palilule navodi i Paunović u knjizi „Beograd večiti grad“.

Lingvista Velimir Mihajlović ima drugačije mišljenje: on smatra da je ovaj toponim slovenskog porekla i da je povezan sa slovenskim obredom lila ili olalija (kod Bugara pъleliя, kod Rumuna pặlie), kada se pale lile (osušena brezova ili trešnjeva kora) i nose oko torova i bacaju preko njih, a obred bi trebalo da zaštiti domaće životinje i donese im plodnost. Ponegde je paljena i slama, a u prehrišćansko vreme su žrtvovane i životinje. Ovakvi obredi postoje u sličnom obliku i kod drugih evropskih naroda[6].

U tom smislu, možda je Palilula označavala mesto gde su vršeni ovi obredi. Moguće je da je zbog nezgodnog rasporeda slogova, vremenom umesto Palilila, došlo do promene u Palilula, a ovaj drugi deo reči identifikovan kao turcizam - lula, sprava za pušenje duvana.

Mihajlović[7] navodi veći broj toponima Palilula kod nas: selo Palilula kod Svrljiga, krajevi u većim naseljima - Beograd, Niš, Kragujevac, zaseoci i lokaliteti u selima - Mirijevo kod Beograda, Laćarak u Sremu, Rataje kod Paraćina, Brestovac kod Crne Trave. Pavlovićeva dodaje i Palilulsko brdo na Velikom Jastrebcu. Ja dodajem i još sedam Palilula - zaseoke sela Ratari u Jasenici, Crveni Breg kod Bele Palanke, Niševac kod Svrljiga, Šarbanovac i Milušinac kod Sokobanje, kao i delove varoši Aleksinac i Sokobanja.

Nekako, najuverljivije zvuči verzija po kojoj su naziv beogradskoj Paliluli dali doseljenici iz svrljiške Palilule, a selo je, opet, naziv dobilo po drevnom običaju paljenja lila.

Inače, šire područje Palilule je, nakon Požarevačkog mira 1718. godine, naseljeno nemačkim paorima iz pokrajine Falačke, a ovo naselje je prozvano Karlstal („Karlova dolina“), po habsburškom caru Karlu VI. Naselje se protezalo od današnje Palilulske pijace do parka u kojem se nalazi Vukov spomenik u Ruzveltovoj ulici. Prilikom kopanja za potrebe beogradskog metroa, krajem 20. veka, nedaleko od Vukovog spomenika pronađen je austrijski bunar iz tog vremena, koji je verovatno bio u službi ovog naselja. 1739. godine ovi kolonisti su preseljeni u Banat, a kraj je ostao nenaseljen do Miloševog vremena, kada se tu nastanjuju došljaci iz raznih krajeva. U zapisima iz Miloševog vremena vidi se da su obrisi uređenja ovog nemačkog naselja ugašenog bezmalo stoleće ranije, opstali i da je njihovo uređenje kasnije iskorišćeno kad su Srbi počeli naseljavati Palilulu. Tako je formiran gradski kvart pod nazivom Palilula. Gde su bile granice te stare Palilule, najbolji opis daje Živorad Jovanović u knjizi „Iz starog Beograda“:

„Stara Palilula prostirala se od Grobljanske (danas Ruzveltove ulice) do Vidin-kapije, koja se nalazila na mestu gde je danas zgrada Prve beogradoke gimnazije u Dušanovoj ulici. Naviše, granica je išla šancem od Vidin-kapije pa Dušanovom do Skadarlije, pa desnom stranom Skadarlije ozdo do Cimine, odatle kosom linijom, preko parka pred Domom Jugoslovenske armije do Stambol-kapije, odnosno do današnje zgrade Narodnog pozorišta na Trgu Republike. Zatim je granica išla od Pozorišta ulicom Kolarčevom, Dečanskom (danas Ulica Moše Pijade) i levom stranom Aleksandrove ulice (danas Bulevar Revolucije) do Grobljanske ulice (danas Ruzveltova ulica). Oko 1835. godine smatralo se da i Terazije spada u Palilulu. Na kraju Palilule gde je danas Vukov spomenik bili su obori. Doseljenicima iz Srbije dato je zemljište besplatno, c tim da ga ograde i obrađuju. Oni su uglavnom naselili ulice: Takovsku, Bitoljsku, Ratarsku (danas Ulica 27. marta), Knez-Danilovu i Dalmatinsku“.

Samo da dodam da je Dečanska danas opet Dečanska, a Aleksandrova - Bulevar Kralja Aleksandra.

Plan Beograda 1815-1830. i 1901. godine (Radoje Dedinac)

Taj prostor, kasnije nazvan Palilula, u tursko doba je nazivan - Fišetija. Sličnim nazivom - Fišeklija, nazivan je potes od današnje Glavne pošte i Pionirskog (ranije - Dvorskog) parka, pa u pravcu hotela „Metropol“, oko Carigradskog druma, dakle sa druge strane Tašmajdana, odnosno Vračarskog brda. Do sredine 19. veka, tu su bile samo njive i livade. Na početku Fišeklije, tamo gde je danas Pionirski park, u vreme austrijske Kraljevine Srbije (1718-39) nalazila se austrijska vojna bolnica i pored nje bolničko groblje. Prekoputa, na prostoru ispred današnje Skupštine, bila je velika Batal-džamija i oko nje tursko groblje. Kad tome dodamo i kasnije srbsko groblje na Tašmajdanu, ceo ovaj kraj bismo mogli nazvati - grobljanskim.

Hadžipopovac je kraj na istok od Palilule, u pravcu Novog groblja. Oivičen je ulicama Zdravka Čelara, Čarlija Čaplina, Mije Kovačevića, Ruzveltovom i Cvijićevom. Jedan od lepših delova Beograda.

Naziv je dobio po staroj uglednoj beogradskoj kući Hadži-Popovića čiji je tu posed bio. Tu su imali njive i vinograde, a kuća i bašta su im bili nešto bliže Beogradu, između današnjih ulica Hilandarske, Džordža Vašingtona i Jelene Ćetković.

Hadži-Popovići su poreklom iz Skoplja. Prezime su poneli prema pretku koji je bio sveštenik i išao je na hodočašće u Svetu Zemlju. 1842. godine u Beogradu je kao „tatarin praviteljstva srbskog“ (dakle, državni poštar) bio uposlen Tasa Hadži-Popović, poznatiji kao - Tasa Tatarin. Bio je i lični tatarin knjaza Miloša. Tasin sin Nikola Hadži-Popović bio kasacioni sudija Velikog suda 1860-ih. Knjaz Mihailo mu je bio venčani kum. Po zemljišnom posedu bio je najimućniji Beograđanin tog vremena. Početkom 20. veka, Nikola je isparcelisao njive i vinograde na Hadžipopovcu i prodavao placeve zainteresovanima. Tada je počelo naseljavanje ovog kraja. Isprva, 1886. godine, Beogradska opština je odbila zahtev za parcelisanje imanja za zidanje kuća, zbog blizine novozasnovanog Novog groblja (po tadašnjim propisima, kuće se nisu mogle podizati bliže od 1 km groblju), ali su početkom 20. veka, Nikola, a zatim i njegova deca, ipak uspeli isparcelisati i prodati celo imanje[8]. Posle Prvog svetskog rata počelo je obimnije naseljavanje ovog kraja. Danas je to kraj lepih porodičnih kuća i stambenih zgrada, a u onom delu Hadžipopovca okrenutom Novog groblju, nalaze se Groblje oslobodilaca Beograda i Jevrejsko groblje.

Beogradska Botanička bašta, tu na granici Palilule i Hadžipopovca, nosi zvanično naziv „Jevremovac“. Prva botanička bašta otvorena je 1855. godine u dvorištu Konaka kneginje Ljubice, zatim je preseljena na Dorćol, gde je uništena 1877. godine prilikom poplava do kojih je došlo izlivanjem Dunava. 1889. godine, kralj Milan je poklonio Velikoj školi jedno svoje imanje na Paliluli koje se zvalo - Jevremova bašta ili Jevremovac, jer ga je držao (kupio ili, verovatnije, dobio od svog brata Miloša) njegov deda, gospodar Jevrem Obrenović. Jedini uslov koji je Milan postavio bio je da se botanička bašta nazove prema njegovom dedi, što je i učinjeno.

Između Jevremovca i Hadžipopovca nalazi se naselje pod nazivom Profesorska kolonija, između ulica Cvijićeve, Despota Stefana, Zdravka Čelara i Mitropolita Petra. Takođe jedan veoma lep kraj. Naselje je zasnovano je između 1926. i 1929. godine kada je jedan broj profesora Beogradskog univerziteta ovde počeo da se naseljava.

Kuće su sebi ovde podigli mnogi poznati profesori i naučnici kao što su Milutin Milanković, Jovan Erdeljanović, Vladimir Ćorović, Milan Budimir, Henrik Barić, Aleksandar Leko, Tadija Pejović i dr. Tokom 1930-ih godina, ovde je bilo već više od 40 profesorskih kuća.

Kopitareva gradina je jedan manji kraj između Palilule i Starog Grada oivičen ulicama Despota Stefana, Džordža Vašingtona, Cetinjska, Šafarikova i Hilandarska.

Ovaj kraj je ranije nosio naziv Mitropolitova bašta. Tu se nalazio letnjikovac okružen voćnjakom i vinogradom, koji je pripadao mitropolitu Mihailu Jovanoviću, a verovatno i njegovom prethodniku mitropolitu Petru. Mitropolit Mihailo je bio rusofil i održavao je žive veze sa ruskim dvorom, što je smetalo knezu Milanu, koji ga je zbacio sa mitropolitske stolice ukazom 1881. godine. Mihailo se vratio na svoj tron 1889. godine, na kojem je ostao do upokojenja 1898. godine. Nakon toga, njegovo imanje je država isparcelisala i prodala građanima koji su tamo podizali kuće. Do Prvog svetskog rata ceo kraj je urbanizovan. Ovde su kuće imali mnogi znameniti Beograđani - Jovan Cvijić, Ljuba Stojanović, Laza Lazarević, i dr. Nije mi poznato po kom osnovu je država rasprodala ovo imanje. Da li ga je mitropolit zaveštao državi, ili ga je (on ili Crkva po njegovom upokojenju) prodao, ili nešto treće... Kraj je kasnije nazvan po Jerneju Kopitaru.

Zemljište na kojem je 1886. godine zasnovano Novo beogradsko groblje, nosilo je naziv Vladanovac, po dr Vladanu Đorđeviću, tadašnjem predsedniku Beogradske opštine. Đorđević je jedna od najznamenitijih ličnosti Srbije druge polovine 19. veka. Po struci lekar, bio je i istaknuti političar (1880-ih predsednik Beogradske opštine i ministar prosvete i privrede, a 1897-1900. i predsednik Vlade), sanitetski pukovnik, akademik, književnik, osnivač Crvenog Krsta Srbije i Srpskog lekarskog društva. Bio je veliki protivnik stvaranja države Albanije[9], što čega je bio progonjen od austrougarskih okupacionih vlasti u Prvom svetskom ratu. Što se zemljišta Vladanovac tiče, i tu postoje različite informacije u raspoloživoj građi. Prema jednima, ovo zemljište je bilo vlasništvo Vladana Đorđevića, pa je po njemu prozvano, koje je zatim poklonio Beogradskoj opštini za potrebe uređenja novog groblja. Prema drugima, naziv je dat u znak zahvalnosti Beogradske opštine zbog zalaganja Vladana Đorđevića da se uredi novo beogradsko groblje i izmesti sa Tašmajdana. Kako god, naziv Vladanovac nije dugo korišćen. Tokom godina, u narodu je zaživeo naziv - Novo groblje.

Đorđević je poreklom bio iz Epira, ali izvori iznose različite podatke o njegovom daljem poreklu - prema jednima, preci su mu bili slovenskog porekla, prema drugima - cincarskog. Malo je poznato da je pravo Đorđevićevo ime - Hipokrat, koje je dobio pod uticajem majke Cincarke (iz poznate familije Leko).

Novo groblje, odnosno Vladanovac je deo šire celine koju čini dolina Slavujevog potoka i okolni krajevi.

Slavujev ili Bulbulderski potok izvire na jugozapadnoj strani Velikog Vračara (Zvezdarsko brdo) i nekada je tekao dolinom u kojoj se sada nalaze ulice Dimitrija Tucovića i Cvijićeva i ulivao se u Dunav kod današnje Luke Beograd. Kao i većina beogradskih potoka i ovaj je kanalisan i danas teče ispod ulica. Inače, ovaj potok je bio veoma važan za snabdevanje Beograda vodom i u tursko vreme i kasnije (a verovatno i u pretursko doba). Dok je još tekao po zemljinoj površini, Slavujev potok nije bio tako umiljat kako mu ime zvuči. U proleće je znao toliko da nabuja da je izazivao poplave po okolnim krajevima. Jedan zapis profesora Tadije Pejovića, jednog od prvih naseljenika Profesorske kolonije:

„Bez ikakve ulične kaldrme živeli smo više od dve godine. Kad padne kiša, blato do gležnjeva, a kad kiša prestane, blato se pretvori u prašinu. Kad je kiša jaka, Bulbulderski potok, današnja Cvijićeva ulica, nadođe i odseče Profesorsku koloniju od Beograda. Usled velikog blata svi smo nosili kaljače. ali privezane kanapom za noge, da ne bi ostale u blatu. Nije bilo dovoljno privezati ih za cipele, jer se dešavalo da i cipele ostanu u blatu"[10].

U ovoj dolini je očito nekada bilo mnoštvo slavuja, jer su i potok i okolina po njima prozvani. Sama kovanica „bulbulder“ nastala je od turcizama bülbül - slavuj i dere - dolina, dakle - Slavujeva dolina. Milan Milićević[11] ovo prevodi i kao Slavujev do, Slavujev potok, a Sreten Popović[12] kao - Slavujev lug. Iz nekih dokumenata iz 1820-ih i 1830-ih može se videti da su beogradski Turci Bulbulder nazivali Bul-bul-deres.

Moguće je da je ovu dolinu Evlija Čelebija u svom putopisu iz 1660. godine nazvao Kučuk-dere (Mali potok). Kučuk-dere se spominje kao mahala u defteru iz 1640/41. godine.

Jedan Bulbulder postoji i u Prizrenu.

Osim kraja koji se naziva po ovom turcizmu - Bulbulder, jedan deo doline se naziva Slavujev venac. Srbi su ceo ovaj kraj zvali i - Slavujevac[13].

Ovde je, zbog lepe prirode i ugodne župne klime u dolini, još u vreme rane turske vlasti bilo izletište beogradskih Turaka. Postojali su i neki letnjikovci i jedna bektašijska tekija. Običaj piknikovanja (teferiča) u dolini Slavujevog potoka nastavili su i Austrijanci u 18. veku, tokom razdoblja u kojima su držali Srbiju. A zatim i Beograđani u oslobođenoj Srbiji. Naseljavanje doline Slavujevog potoka počinje pojedinačno od 1860-ih. Najpre je naseljen onaj deo uz potok gde se nalazi Cvijićeva ulica, a koji je do tada bio poznat kao - Kurtovića livada. Kraj koji danas nazivamo Bulbulder, kao i Slavujev venac, potpuno su naseljeni između svetskih ratova.

Uzbrdo na jug od Bulbuldera je kraj koji se naziva Đeram.

Kraj je dobio ime po starom bunaru „na đeram“. Đeram je poluga pomoću koje se iz bunara vadi kofa sa vodom. U srbski jezik reć đeram je došla od turske germek, a u turski od grčke geranos što znači - čaplja. Verovatno zbog izgleda samog đerma koji podseća na čaplju.

đeram (sa: https://www.ravnoplov.rs/djeram/)

Međutim, nikakav bunar se tu nije nalazio. Tu se nalazila jedna od gradskih trošarina, gde je naplaćivana taksa na prodaju robe na području Beograda (obično od seljaka koji su donosili namirnice da prodaju na gradskim pijacama). Trošarina se nalazila na Smederevskom drumu (nekada Carigradskom, danas Bulevar Kralja Aleksandra). Osim kućice u kojoj su sedeli službenici, na drumu je bila i rampa koja je sve podsećala na - đeram. Otud su tako prozvali ovu trošarinu, a posle i ceo okolni kraj. Nazivan je i Stari đeram i Smederevski đeram[14].

Početkom 20. veka, ovde je nastala pijaca koja je snabdevala istočne krajeve Beograda seoskim proizvodima. Prodavci su većinom bili seljaci iz Mirijeva, Karaburme i Velikog Sela. Između svetskih ratova ovde se podižu kuće i stambene zgrade. Koliko je ovaj kraj bio važan deo grada, govori i činjenica da je posle Drugog svetskog rata celo ovo područje Istočnog Vračara bilo podeljeno na opštine Zvezdara i Stari đeram. 1957. godine područje Starog đerma je priključeno Opštini Zvezdara. Danas je veći deo kraja koji se obično naziva Đeram u sastavu Mesne zajednice Smederevski đeram.

Lion je kraj u gornjem delu Bulevaru Kralja Aleksandra čije je središte na uglu Bulevara i ulice Miloša Zečevića, gde se nekada nalazila kafana „Lion“ koja je svoj naziv ponela po istoimenom francuskom gradu, a u ime (tadašnjeg, između svetskih ratova) prijateljstva Srbije i Francuske. Kafana više ne postoji, ali je ostala upamćena kao mesto gde su se okupljali političari, oficiri, činovnici, prosvetni radnici, književnici... Osim što se družilo uz čašicu, tu se igrao bilijar, šah, domine. Ceo kraj je prozvan po kafani. Odlikovale su ga prizemne kuće i zanatske radnje, a posebno pekare i poslastičarnice. I danas je ovo lep i miran kraj.

Kamenović ili Kod Kamenovića je između svetskih ratova bio naziv za kraj oko raskrsnice između ulica Kralja Aleksandra (danas Bulevar) i Grobljanske (danas Ruzveltova). Danas se ovaj kraj obično naziva „Kod Vuka“ ili „Vukov spomenik“, zbog spomenika Vuku Karadžiću koji se nalazi na platou iznad famoznog beogradskog metroa. Kraj je naziv nosio po kafani „Kamenović“ u ulici Kralja Aleksandra, između Molerove i Stiške (danas Golsvortijeve) ulice. U kraju je bio veći broj prodavnica, zanatskih radnji, knjižara „Čuturilo“, kao i taksi stanica. Bio je ovo veoma prometan i živahan kraj. A i danas je, samo na neki drugačiji način.

Na brdu Veliki Vračar, na najvišoj tački (po izvorima, podaci o visini Velikog Vračara kreću se od 248 do 254 metara) 1931. godine podignuta je moderna astronomska opservatorija. Beograd je opservatoriju, odnosno razne meteorološko-seizmološko-astronomske stanice, imao i ranije (počev od 1887. godine), ali je ova bila najmodernija za svoje vreme i njena izgradnja predstavljala je najveće ulaganje u naučne svrhe u prvoj polovini 20. veka u tadašnjoj Jugoslaviji.

Narod je zbog opservatorije počeo brdo nazivati Zvezdarnica, a kasnije se naziv sažeo u - Zvezdara. On će se proširiti i na naselje koje se paralelno razvijalo po okolini Velikog Vračara. I samo brdo, najistaknutiji deo Vračarskog brda, zbog opservatorije počinje da se naziva Zvezdarsko brdo.

Veliki Vračar se pod tim nazivom pominje prilikom opsade Beograda od strane Sulejmana Veličanstvenog 1521. godine. Za vreme turske vlasti, Veliki Vračar je služio kao izletište, a u drugoj polovini 18. veka, tu su bili vinogradi i voćnjaci. U zapadnom podnožju Velikog Vračara bilo je u to vreme i stalnih kuća. U 19. veku, ovaj kraj je nazivan „Baba Ružin kraj“. Između svetskih ratova ovde se podiže sve više kuća, ali naselje tada ima uglavnom ruralni karakter. Posle Drugog svetskog rata, područje kasnije Opštine Zvezdara (tada pod nazivom „Peti reon“) podeljeno je na naselja Vukov spomenik, Bulbulder, Zvezdara, Pašina česma i Zeleno brdo. Od 1953. od ovih naselja formirane su dve opštine – Stari đeram i Zvezdara. Području Zvezdare pripojeni su i atari sela Mirijevo, Mali i Veliki Mokri Lug, a zatim i područje Opštine Stari đeram. Tako je 1959. godine zaokruženo opštinsko područje koje danas nazivamo - Zvezdara.

Nastaviće se...

[1] Dokaze o ovome izneo je Vojin Puljević u članku „Sveti Sava kod Poslednje šanse“, navodeći veći broj izvora (članak je objavljen u listu „Srpsko nasleđe“ broj 3, mart 1998. godine).

[2] O Čupiću je rad napisao istoričar Slavko Gavrilović - „O kapetanu Teodoru Prodanoviću - Čupiću (Čupi kapetanu), junaku i pustahiji s početka XVIII veka“ (1978).

[3] Golubović Vidoje, „Stari Beograd, topografski rečnik“

[4] „Stare slike srpske prestonice“

[5] Antonije Padovanski je portugalski franciskanac, veliki verski propovednik 12/13. veka, jedan od najpoštovanijih zapadnih svetitelja.

[6] Pavlović Zvezdana, „Oronimi Srbije“

[7] Isto

[8] O Hadži-Popovićima sa: https://porodicnoporeklo.wordpress.com/2015/11/03/beleške-o-beogradskom-hadžipopovcu-i-p/

[9] Stavove o ovom pitanju izneo je u radu „Arnauti i velike sile (Albanesen und die Grossmachte)“, 1913. godine.

[10] Popović LJ. Bogdan, „Nastanak Profesorske kolonije u Beogradu i njeni stanovnici“

[11] „Stare slike srpske prestonice“

[12] „Putovanje po novoj Srbiji“

[13] Paunović Marinko, „Beograd večiti grad“

[14] http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:555390-Djeram-nije-po-bunaru

Naslovna slika: austrijska mapa nepoznatog autora sa početka 18. veka.

The post Toponimija Beograda (6) appeared first on Poreklo.

Donji Kašić je selo u Ravnim Kotarima (Dalmacija), istočno od Zadra i severozapadno od Benkovca. Pripada opštini Zemunik (Zadarska županija). Administrativno pripada gradu Benkovc (Zadarska županija).

Reljef je kraški, sa malom nadmorskom visinom. Najviše tačka je Mandića glavica (192.6 m).

Pravoslavna crkva Svetog Ilije podignuta je 1872. godine, na rubu sela, prema Islamu Grčkom. Srušena je u ratu 1993, ali je obnovljena 2008. Tu je i groblje.

Na popisu 1991. godine, Donji Kašić je imao 765 stanovnika, od čega 757 Srba (99%), 2 Hrvata, 2 Jugoslovena, 2 Mađara i 2 nepoznata.

Prezimena 1948. godine, sa brojem osoba (u zagradi) i krsnom slavom

Srpska prezimena

ALAVANJA (35) – Sveti Nikola, Lazareva Subota (prisutni u 18. veku)

ARČABA (55) – Sveti Georgije, Sveti Arhangel Mihailo (prisutni u 18. veku)

• Na mletačkom katastru 1709. godine, upisani su Radam Arčabić pok. Đorđa i Stevan Arčabić.

VESELINOVIĆ (20) – Sveti Nikola (prisutni u 18. veku)

VIŠIĆ (34) – Sveti Georgije, Sveti Jovan (prisutni u 18. veku)

DRAGIĆ (10) – Sveti Arhangel Mihailo

DRAČA (19) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

DRČA (71) – (prisutni u 18. veku)

ĐAKOVIĆ (14) – Sveti Georgije

ĐINIĆ (4) – Sveti Nikola

ĐOGO (37) – Lazareva Subota (prisutni u 18. veku)

KNEŽEVIĆ (42) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

LAKIĆ (83) – Sveti Nikola (prisutni u 18. veku)

MANDIĆ (10) – Sveti Jovan

MACURA (13) – Sveti Nikola

MILIĆ (30) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

MRKIĆ (38) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

• Na mletačkom katastru 1709. godine, upisan je glavar Nikola Mrkić,

NOVAKOVIĆ (15) – Lazareva Subota

NJEGOVAN (22) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

• Na mletačkom katastru 1709. godine, upisan je Stojan Njegovan pok. Lazara.

OLIVERIĆ (7) – Sveti Stefan

OLUJIĆ (8) – Sveti Arhangel Mihailo

OPAČIĆ (1) – Sveti Nikola

POZDER (45) – Sveti Toma (prisutni u 18. veku)

• Na mletačkom katastru 1709. godine, upisan je Marko Pozder.

RADMANOVIĆ (28) – Sveti Nikola (prisutni u 18. veku)

CEBARA (20) – Sveti Georgije (prisutni u 18. veku)

Izvori:

• Zadarsko okružje na mletačkom katastru iz 1709; srednji kotar, Marko Rimac i Goran Mladineo, 2012.
• Leksik prezimena SR Hrvatske, 1976, Zagreb
• Topografska karta Hrvatske 1:25 000, 1975.
• Benkovački sajt (www.benkovac)

The post Poreklo prezimena, selo Donji Kašić (Benkovac) appeared first on Poreklo.

BEOGRAD - VAROŠ I TVRĐAVA

Svi do sada obrađeni toponimi se nalaze po okolni istorijskog Beograda. Pod Beogradom se smatrala tvrđava i varoš oko nje unutar odbrambenog šanca. Geografski gledano, osovina oko koje je zasnovan Beograd je jedna greda koji se kao produžetak Vračarskog brda, za razliku od svih drugih ogranaka koji se postupno spuštaju prema rekama, produžava i iznad samog ušća Save u Dunav završava oštrim grebenom. Ta greda, zove se Beogradska ili Terazijska greda. Oko nje se još u davna vremena razvilo naselje, od ranog srednjeg veka poznato uglavnom kao - Beograd.

Prvi pomen grada pod ovim imenom, kao Belograd, datira iz 878. godine, kada je tako označen nekadašnji Singidunum u pismu pape Jovana VIII bugarskom caru Borisu. Svakako da je naziv stariji, iz vremena doseljenja Slovena preko Save i Dunava, najverovatnije u obliku Belgrad, po kojem se i danas u nekim jezicima Beograd naziva sa glasom „L“ (Belgrade, Belgrado), koji je, na žalost, usled nekih glasovnih promena, kod nas iščezao ustupivši mesto glasu „O“. Ne bih da širim priču o istoriji Beograda i koliko se puta oko njega ratovalo, koliko puta je menjao gospodare, to su ugavnom svima poznate stvari. S obzirom da je tema - toponimija, pomenuću samo koje je sve nazive u prošlosti naša prestonica nosila (prema pisanim dokumentima i mapama iz raznih razdoblja): Singidun i Singidunum (keltski naziv i njegova latinizovana verzija u vreme rimske vlasti), Veligradon (vizantijska verzija slovenskog naziva), Alba Graeca (srednjevekovna novolatinska varijanta), Alba Bulgarica (takođe, za vreme kao su Beograd držali Bugari, u više navrata od 9. do 13. veka), Nandor Alba i Nandor Fehervar (mađarski nazivi), Dar ul Jihad (osmanski), Weißenburg i Griechisch-Weißenburg (austro-nemački naziv iz vremena kad se Habsurško carstvo otimalo s Turcima oko Beograda - 17/18. vek), Castelbianco (italijanski, sa nekih novovekovnih mapa), Prinz Eugen Stadt (tokom nemačke okupacije u Drugom svetskom ratu).

1717 (natpis Belgrad, isečak sa De Harove mape)

Pod Beogradom se smatrao onaj prostor koji se nalazio unutar odbrambenog šanca koji je okruživao varoš i tvrđavu od Save do Dunava, a koji je išao od savskog pristaništa, poviše Zelenog Venca, na današnji Trg Republike i na sever niz Dorćol do Dunava, kod dunavskog pristaništa. „Šanac koji je opasivao Beograd, imao je bedem visok 6 metara, uz koga je sa spoljne strane išao rov dubok 4 metra. Sa unutrašnje strane šanca, postavljene su palisade (zašiljeno visoko drveno kolje)“[1].

Tako ni Terazije, koje su danas sinonim za najstroži centar Beograda, nisu bile deo grada. Terazije su bile prazan prostor ispred šanca nedaleko od zloglasne Stambol-kapije. Dugo tu nije bilo nikakvih zgrada ni naselja, verovatno i zbog činjenice da je ovo zaravnanje na vrh grede mesto gde se ukrštaju vetrovi, pa i danas na Terazijama zna da bude veoma neprijatno zbog jakih vetrova koju tuda duvaju. Beogradska varoš se nalazila na stranama koje se od grede spuštaju ka Savi i Dunavu. Tek posle 1830. godine, Srbi iz svoje Donje Varoši počinju se širiti i prema Terazijama, a 1840-ih knjaz Miloš deli placeve ovde Srbima koji su bi se obavezali da će tu podići kuću. 1920-ih ovaj kraj konačno postaje glavni prestonički trg.

O samom nazivu Terazije istoričar i književnik Milan Đ. Milićević[2] je zapisao:

„Uvodeći vodu u varoš Beograd, Turci su duž onoga đeriza (zidanog vodovoda), koji uzima vodu iz mokroluških izvora, na izvesnim daljinama zidali kule, na koje su vodovodnim cevima uzvodili vodu da bi ona dobila viši skok za svoj dalji tok.“ Najveća od tri kule nalazila se na mestu gde se danas nalazi Terazijska česma. Turci su te kule zvali „terazije za vodu“, pa je po njima prozvan i ovaj prostor ispred tvrđave. Kula za vodu je uklonjena 1860. godine, a na njenom mestu je postavljena česma sa imenom knjaza Miloša. Iako je jedan duži period bila izmeštena u Topčiderski park, počev od 1911. godine, vraćena je 1976. godine na Terazije, gde i danas stoji. Česma je poznata kao okupljalište strastvenih skupljača sličica.

Takođe, ni prostor Trga Republike nije bio naseljen. To je bio prazna ledina ispred Stambol-kapije (koja se nalazila na prostoru između današnjeg spomenika Knezu Mihailu i Narodnog pozorišta). Veći deo tog prostora zahvatala je bara, koja se, prema nekim tvrdnjama, protezala od Stambol-kapije, pa sve do današnje Skupštine Republike Srbije. Bara je bila obrasla gustim ševarom. Kada bi voda usled obilnih padavina previše narasla, višak je oticao nekom vododerinom koja se spuštala prema Dunavu, niz današnju Skadarliju. Prvi koji je podigao kućerak na ovom prostoru bio je neki Ciganin, kovač, oko 1850. godine. A 1860. godine, Ilija Milosavljević Kolarac od gospodara Tome Vučića Perišića kupuje jedan komad zemljišta i podiže kuću. To je začetak današnje Kolarčeve ulice, koja spaja Trg Republike i Terazije. Inače, omražena Stambol-kapija razgrađena je 1868. godine, čime se stvoreno dosta prostora za gradnju modernih zgrada u ovom delu Beograda.

Unutar šanca, postojale su dve glavne varoši - srbska i turska. Srbi su uvek imali svoju varoš na savskoj padini, a Turci i ostali (Jevreji, Jermeni, itd) su naseljavali dunavsku padinu.

Srbska varoš nazivana je - Donja varoš i nalazila se oko današnje Saborne crkve. Ulaz u ovaj deo Beograda bila je Varoš-kapija koja se nalazila na raskrsnici današnjih ulica Pop-Lukine, Topličinog i Kosančićevog venca. Po toj nekadašnjoj kapiji, ovaj kraj se danas naziva - Varoš kapija (potes od Saborne crkve do Beogradskog obeliska više Brankovog mosta).

U jednom periodu, na padini između Varoš-kapije i Save, postojala je Bukurešt-mahala. Ovo je bio sirotinjski kraj neuglednih kućica. „Ovde su se sticala mnoga lica sumnjive prošlosti te je tu cvetao kriminal i nemoral“[3].

Na Savi ispod Varoš-kapije pa nizvodno, ispod bedema beogradske tvrđave, nalazio se Liman, savsko pristanište. I danas je tu pristanište i niz skladišta za robu. Oko Limana živeli su Turci koji su držali prodavnice i kafane. Između njih i Srba varošana često je dolazilo do razmirica. Jula 1860. godine došlo je i do tuče i pucnjave većih razmera, tako da je i srbska vojska intervenisala. Nakon tog događaja, Turci su se odande sasvim iselili.

Na dunavskoj padini Beograda, van šanca bio je kraj danas poznat kao Skadarlija. Sve do 1825. godine tu je bilo pusto polje i vododerina kojom je višak vode iz one bare kod Stambol kapije oticao prema Dunavu. Prvo naselje ovde, uz sam šanac, zasnivaju Cigani, te je ovo njihovo selo nosilo naziv Ciganska mahala ili Cigan-mala. Oni su onaj potok koji je povremeno tekao prema Dunavu, nazivali Bibijin potok. Naziv je verovatno u vezi sa ciganskom nekanonizovanom svetiteljkom Bibijom.

Tada je još uvek niz ovu padinu stajao jedan deo nekadašnjeg vodovoda, povezanog sa onim terazijama o kojima je pisano, kao nekakav zasvođeni tunel. Kada je kasnije krenula urbanizacija van beogradskog šanca, ovde je ulica udarena upravo pravcem tog tunela. 1872. godine, ulica je dobila naziv Skadarska, te je ubrzo i ceo kraj prozvan - Skadarlija. Naselje se protezalo od Stambol do Vidin-kapije. I kad su Cigani raseljeni, ovaj kraj „sačinjavale su mahom straćare priljubljene jedna uz drugu kraj krivudavih i džombastih sokaka, a tek, po gde-gde, po koja lepa kućica sa baštom“. Još tada, u glavnom sokaku ove mahale bio je „znatan broj neuglednih hanova, u kojima su se napijali i Srbi i Turci, te je često između njih dolazilo do sukoba, po čemu je Skadarlija bila poznata“[4].

Posle Prvog svetskog rata, Skadarlija postaje ono što je, manje-više, i danas - boemska četvrt, ulica starogradskih kafana i restorana.

Jedna arheološka zanimljivost: prilikom kopanja na dnu Skadarlije za potrebe izgradnje Bajlonijeve pivare, u zemlji su pronađeni ostaci najstarijeg žitelja Beograda - mamuta. Kosti mamuta pronađeni su i u samom centru Beograda, prilikom kopanja za potrebe izgradnje palate „Albanija“.

Unutar šanca, glavni deo varoši, u kojem su živeli beogradski Turci, prostirao se između današnjih ulica Kneza Mihaila i Dušanove i Kralja Petra do Trga Republike. Srbi su ovaj deo beogradske varoši nazivali Dunavska varoš. Danas, a i u tursko vreme, donji deo ove padine naziva se Dorćol. Ovaj naziv potiče od turske kovanice dört–yol = „četiri puta“, odnosno raskršće. To raskršće dva puta bilo je na mestu gde se i danas seku ulice Dušanova i Dubrovačka, odnosno Kralja Petra. Prema raskršću ceo okolni kraj varoši prozvan je Dorćol.

Gornji deo turske varoši, zasnovan oko Bajrakli-džamije (koja i danas postoji, kao jedina preostala u Beogradu), nazivan je Zerek ili Zejrek, što u prevodu sa arapskog znači - uzbrdica, ali i vidik. Pružao se od beogradske tvrđave do današnje ulice Strahinjića-bana. Sa ovog uzvišenja, sigurno je bio lep pogled prema Dunavu i Banatu u ranija vremena kad nije bilo višespratnica. Tada je Dorćol je bio i znatno niži nego što je danas, tako da je padina između Zereka i Dorćola bila znatno strmija nego što je danas. Kada se u oslobođenoj Srbiji Beograd ubrzano gradio, nasipanjem zemlje ova nizbrdica je pretvorena u znatno blažu padinu.

Kraj oko današnjeg Studentskog parka nazivan je - Tekija, po zgradi u središnjem delu kraja koja je služila dervišima za njihove obrede i okupljanja.

Ovaj gornji deo Dunavske varoši (Zerek, Tekija), kao i deo srbske Gornje varoši, od Saborne crkva prema Knez Mihailovoj ulici, pa do Trga Republike, u moderno doba (20. vek) prozvan je - Stari grad.

Severno od turskog Dorćola, uz sami Dunav, bila je Jevrejska mahala. Ravan i plavan kraj između gradskog šanca na istoku, pa do ispod beogradske tvrđave na zapadu Turci su nazivali - Jalija (što znači - pusta, neobrađena zemlja, ali i - pusta obala, što je u slučaju beogradske Jalije verovatnije objašnjenje; reč je izvedena od turc. hȃli - pust) ili Dunavska Jalija (s obzirom da je pominjani Liman nekada nazivan i Savska Jalija), pa je tako nazivana i Jevrejska mahala. Tu su Jevreji, Sefardi dobegli iz Španije, povremeno priređivali svoje „karnevale u španskom stilu“[5]. Središnji deo mahale bio je oko današnje Jevrejske ulice. Srbi su za Dunavsku Jaliju imali i svoj naziv - Pribrežje[6].

Dorćol je bio glavni deo beogradske varoši i za vreme austrijske vlasti u 18. veku, a današnja Dušanova ulica središte austrijske vlasti. Nije baš toponim, ali svakako zanimljiv naziv jedne građevine na Dorćolu je - Pirinčana (a može se naći zapisana i kao - Pirindžana). U vreme austrijske vlasti, 1730-ih princ Eugen Savojski podigao je sebi palatu u Dunavskoj varoši (prema nekim mišljenjima, ovo nije bila Eugenova palata, jer on i nije neko duže boravio u Beogradu, već je zgrada izgrađena za potrebe guvernera habsburške Kraljevine Srbije). Nakon povratka Turaka, ona je dugo bilo napuštena, služeći u razne svrhe, a najviše kao nekakvo skladište, i vremenom je oronula. Feliks Kanic, boraveći u Srbiji 1860-ih, Pirinčanu zatiče poluurušenu i zatrpanu raznim smećem. Iako, na prvi pogled, zvuči kao nekakva fabrika za preradu pirinča, naziv dolazi od turske kovanice pirinc-hane = „prinčeva kuća“. Pirinčana se nalazila u bloku između današnjih ulica Dušanove, Knićaninove, Dubrovačke i Skender-begove. Nedaleko odatle na jugoistok Dušanovom ulicom, nalazila se Vidin-kapija. Za vreme austrijske vlasti, uz kapiju se nalazila jedna manja kasarna straže. Prema nekim mišljenjima, to je bila zgrada austrijske pošte. Na njenoj fasadi bio je oslikan veliki crni habsburški orao, koji je, za čudo, opstao na tom objektu sve do sredine 19. veka. Po njemu je nazvana i kafana „Kod crnog orla“, koja se u 19. veku nalazila u tom objektu, po čemu je i ceo kraj oko kafane nazivan[7].

Zapuštena Pirinčana (crtež austrijskog slikara Karla Gebela, 1860-ih)

Ranije su pominjane beogradska četvrti u kojima je živeo siromašan svet, poput Jatagan-male, Marinkove bare i Prokopa. Ali, apsolutni šampion po siromaštvu i bednom načinu života bila je tzv. Pištolj-mala, koja je nalazila na prostoru između Dorćola i Dunava, nekadašnjoj Jaliji, ili Dunavskom kraju kako je nazivano ovo područje početkom 20. veka.

Pištolj-mala je nastala u isto vreme i iz istih razloga kao i Jatagan-mala. Međutim, za razliku od Jataganmalaca koji su svoj kraj koliko toliko uredili i koji su bili uredni i u izvršavanju svojih obaveza (poreza, komunalnih računa i sl), u Pištolj-mali se živelo otprilike onako kako je (po mom mišljenju - neosnovano) prikazana Jatagan-mala u seriji „Senke nad Balkanom“. Dakle, bilo je tu ne samo siromaštva, nego i kriminala, nemorala i svakojakih mutnih rabota. Sam naziv - Pištolj-mala kraj je dobio iz istih razloga zbog kojih je svoj ponela i Jatagan-mala. Ovde su siromašni doseljenici u Beograd „na pištolj“ uzimali nečiju zemlju i gradili svoje kućerke. Zbog neorganizovanosti Pištoljmalci nisu uspeli da odbrane svoje naselje od gradskih vlasti. Tako su pojedini njegovi delovi bili rušeni više puta (pa ponovo podizani), a konačnom zamiranju Pištolj-male doprinela su i povremena izlivanja Dunava. Kako god, do pred Drugi svetski rat, ostala je još tu i tamo po neka trošna kuća.

Pištolj-mala se sastojala od tri međusobno nepovezana dela između kojih su se nalazili razni pogoni, električna centrala, tramvajski depo, i dr:

Položaj delova Pištolj-male

(ca: https://www.blic.rs/vesti/beograd/pistolj-mala-dorcol-je-danas-srce-beograda-a-da-li-znate-kakvu-mracnu-tajnu-krije/dtecx6v)

Abadžijska čaršija je bio naziv za kraj između današnjih ulica Lomine i Kraljice Natalije (ranije - Narodnog fronta). Zasnovana je 1836. godine na državnoj livadi po naređenju knjaza Miloša. Kako bi nastavio da širi i uređuje Savamalu, Miloš je isparcelisao ovo zemljište i podelio ga abadžijama (abadžija = krojač suknene odeće) koji su ranije svoje radnjice imali u varoši. Ovo je jedan od prvih kvartova u Beogradu koji je planski građen po projektu uz inženjerski nadzor. Isprva je Čaršija bila samo na onoj strani prema Zelenom vencu, a kasnije, kako su otvarane nove radnjice, širila se dalje na jug. I danas je ovaj potes uglavnom trgovački.

Valja među ovim toponimima pomenuti i kako su se zvale neke varoške mahale u Beogradu u tursko vreme. 1560. godine bilo je 11 hrišćanskih mahala, a prema defteru iz 1640/41. identifikovano je 6 hrišćanskih mahala u gradskom području, i to su sledeće mahale:

1560. godine[8]:

Tržište,

Mahala Miloša sina Stepana,

Mahala Radkića (?),

Mahala Živka sina Đurice,

Crkva,

Mahala Nikole sina Rajina,

Mahala Vukašina sina Dimitrija,

Mahala Radosava sina Rahoja,

Vračar,

Tabačka mahala i

Mahala Kara-Jovana sina Radonje.

Za mahalu Vračar pouzdano znamo da nije bila u krugu varoši Beograda, a za nekoliko možemo reći da najverovatnije jesu (Tržište, Crkva, Tabačka i mahala Kara-Jovanova), dok se za ove upisane po imenu starešine (kneza?) ne može reći sasvim pouzdano.

1640/41. godine[9]:

Varoš Beograd, na savskoj padini (gde je kasnije nastala Savamala),

Središnja crkva (Orta kilisa), verovatno na prostoru gde je danas Patriaršija,

Riblja pijaca (Balik pazari), negde na Dunavu blizu luke,

Mahala Kara-Jovan[10], takođe,

Jevrejska mahala, nalazila se gde i kasnije, na Dunavskoj Jaliji, i

Barkanj (ili Parkanj) brod, neubicirano.

Postoje još dve mahale koje bi mogle biti u okviru same beogradske varoši (Nova mahala i mahala Mali potok), premda ih Olga Zirojević[11] locira van same varoši.

Evlija Čelebija 1660-ih beleži 11 hrišćanskih mahala u Beogradu - po tri srbsko-bugarske (Srbi i Bugari su navedeni zajedno, valjda su Čelebiji bili slični; pre bih rekao da su ovi „Bugari“ zapravo Srbi iz nekih jugoistočnih krajeva), grčke i ciganske i po jedna jevrejska i jermenska, a iz drugih izvora saznajemo da je sredinom 17. veka postojala i jedna rimokatolička mahala u kojoj su živeli Dubrovčani, Bosanci i još neki rimokatolici. Kad tome dodamo 38 muslimanskih mahala, vidimo da je Beograd tada bio pravi Vavilon...

Kalemegdan je polje ispred Beogradske tvrđave. „Kalemegdan znači: gradsko polje. I on je, do izlaska Turaka iz Grada (1867), odista bio čisto polje oko Grada. Na tom polju nekad su se vežbali turski vojnici; u jednom kraju, ovamo prema Velikoj crkvi, do godine 1857, Beograđani su držali svoja sena...“[12]

Ima i drugih tumačenja naziva Kalemegdan, da je ovaj naziv kovanica od turcizama kale i mejdan / megdan, što bi u doslovnom prevodu značili grad-bojište.

Milivoje Tomašević[13] iznosi drugačiju pretpostavku, odnosno negira ovakva objašnjenja: „...da je ovaj naziv nastao od dve turske reči „kale“ - što znači tvrđava i „megdan“ - polje. Jasno je odmah da je to objašnjenje neodrživo, jer se ne mogu u jedno spojiti tvrđava i polje. Ili je polje, ili je tvrđava. Ili je tvrđava u polju. Nikako ne mogu biti jedno. Ali, nikako ne može biti ni tvrđava u polju jer Kalemegdan nije polje, već stena... Turci su ovaj prostor odista nazivali „Fićir bajir“ odnosno „breg (nad rekom) za razmišljanje“, ili „Darol–džihad“ što znači „kuća ratova“, a ne Kalemegdan. „Kale“ je u turskom rečniku redovno smešteno u drugom delu reči, a ne na početku... Začetak sadašnjeg naziva nalazimo upravo u keltskom jeziku, preciznije: u Epu o Argonautima, koji je nastao znatno pre dolaska Turaka u ove prostore (treći vek stare ere) u kome je jasno zapisano da Jason i njegovi drugovi prolaze pored stene Kaliujaka ispod koje se, na dva toka, razdvaja Istar (Dunav), odnosno, stvarno, sastaju Sava i Dunav. Još tada je Kalemegdan dobio prvi slog svoga imena – „kali“, ostalo je obavilo vreme i istorija...“

Kalemegdan se deli na Gornji (ili Veliki), Donji i Mali Kalemegdan. Gornji je ispred Gornjeg grada okrenut Savi, Donji ispred Donjeg grada iznad samog ušća Save u Dunav, a Mali Kalemegdan je polje ispod samih zidina Gornjeg grada u pravcu pominjanog Zereka i Dorćola. Mali Kalemegdan je bio obično prazno polje, oivičeno gustim šibljem, i prema tvrđavi i prema varoši, i dugo je ostao tako neuređen i nakon preuzimanja Beogradske tvrđave od Turaka.

U tursko vreme „Kalemegdan je bio pusto, neravne polje, razriveno, puno smeća, cigalja i kamenja, sa rupčagama i jarugama, zaraslo y travi i korovu. Nijednog drveta. Tek po neka kržljava zova uzdizala se iz gomile kamena...“[14] Uređenje Kalemegdana i njegovo pretvaranje u park počelo je 1890. godine, kada je komanda Tvrđave predala Beogradskoj opštini Kalemegdansko polje na korišćenje.

Fićir-bair je turski naziv za deo Gornjeg Kalemegdana, koji se pruža od tvrđave (današnjeg platoa na kojem je Pobednik) prema Sabornoj crkvi, greben visoko iznad Save. Toponim na turskom znači - „breg za razmišljanje“. Često se u širem smislu ovaj naziv, baš kao i naziv Kalemegdan, odnosio na ceo greben na kojem se nalazi Tvrđava.

Sama Tvrđava je ono što se zapravo izvorno zvalo Beograd, a već je pominjano koje je sve nazive kroz prošlost Grad nosio. Kroz istoriju je menjana, rušena, dograđivana.

Tvrđava stoji već dva milenijuma na mestu za koje su još stari narodi koji su se ovde nastanili zaključili da je na odličnom položaju sa kojeg se može kontrolisati izuzetno važan rečni tok, kao i ravnica s one strane dvaju reka. Ovaj greben, visine oko 125 metara, je završni deo beogradske grede koja je, posle višnjičke Bele stene, naseverniji deo šumadijske geološke ploče.

Tvrđava se deli na Gornji grad i Donji grad (nazivan je još i Vodeni grad). Gornji grad se nalazi na krajnjoj ivici beogradske grede, a Donji grad na severnoj padini grebena i delom na platou prema Savi i Dunavu.

Kalemegdan

1. Gornji Grad
2. Donji Grad
3. Gornji Kalemegdan
4. Mali Kalemegdan
5. Donji Kalemegdan
6. Fićir-bair

Arheološki nalazi ukazuju da je na području Donjeg Grada postojalo naselje početkom 1. veka. Što se same Tvrđave tiče, za valjan izvor možemo uzeti Prokopija koji kaže: „grad po imenu Singidunum bio je prvi koji su na tamošnjoj obali (Dunava) podigli (Rimnjani)“[15]. Prema autorima „Istorije Beograda“, izgradnja prvog vojnog logora u Singidunumu datira oko 13. do 11. godine pre Hrista. Neki drugi izvori navode da je najstarije utvrđenje na prostoru današnje Beogradske tvrđave podignuto između 6. i 11. godine nove ere. Ovaj drugi podatak se odnosi na zemljano utvrđenje sa palisadama koji se nalazio između današnjih Narodnog pozorišta i Narodnog muzeja i Studentskog parka. U 2. veku izgrađen je klasični rimski kastrum, na području Gornjeg Grada i dela Kalemegdanskog parka (do Pariske ulice). On je bio osnova za sve kasnije fortifikacije Beogradske tvrđave.

Najverovatniji položaj singidunumskog kastrum

441. godine tvrđava je razorena od Huna, a krajem 5. veka obnavljaju i drže je Ostrogoti, koji je napuštaju 498. godine prilikom seobe u Italiju. Justinijan je grad obnovio 530-ih godina. Zidine su bile od beličastog kamena koji je blještao na suncu, te su ga Sloveni, koji su se naselili po okolini krajem 6. veka, prozvali - Belgrad.

Tokom srednjeg veka, tvrđavu drže naizmenično Vizantinci, Bugari i Mađari, da bi 1284. godine konačno, no ne za dugo, postao srbski grad. Tada ga je, kao zet ugarskog kralja, dobio na upravu sremski kralj Dragutin. Mađari su ga ubrzo preoteli od kralja Milutina, 1319. godine. Beogradska tvrđava je ponovo srbska u razdoblju između 1403. i 1427. godine, za vreme Despotovine Srbije, despota Stefana Lazarevića. On je u samoj Tvrđavi sebi sagradio dvor i izvršio značajnu obnovu utvrđenja oštećenog prilikom turskog upada 1397. godine. 1405. godine, Beograd postaje prestonica Srbije. Nakon Stefanove smrti, Tvrđavu ponovo preuzimaju Mađari. U razdoblju od 1521, kada Sulejman Veličanstveni osvaja Beograd, pa do 1867. godine, Beogradsku tvrđavu drže Turci, uz nekoliko prekida od kraja 17. do kraja 18. veka (kada Austrijanci u tri navrata osvajaju severnu Srbiju uključujući i Beograd) i tokom Prvog srpskog ustanka.

Beogradska tvrđava je konačno srbska od 1867. godine. Evo jednog kratkog opisa tog događaja:

„Na Kalemegdanu, na naročitoj tribuni, pred vojskom turskom i srpskom, pred knezom Mihailom, mitropolitom, ministrima i savetnicima, pred Riza-pašom, poslednjim beogradskim muhafizom, i pred mnogobrojnim svetom, 6. aprila 1867, oko 10 sati pre podne, pročitan je sultanski ferman od 5. dana Zilhidže 1283 godine - 29. marta 1867, kojim se gradovi u Srbiji ustupaju knezu Mihailu. Tada je na gradskim bedemima srpska straža zamenila stražu tursku, i knez Mihailo svečano je ujahao u Grad beogradski kao u srpsku tvrđavu. Narodnoj radosti toga dana nije bilo mere!“[16]

U samoj Tvrđavi nalazimo još neke zanimljivo nazive. Iz vremena despota Stefana Lazarevića (koji je obnovio i utvrdio grad, čime je udesetostručio površinu oivičenu zidinama) imamo Kastel – utvrđeni despotov dvor sa kulom Nebojšom (ne ova koju danas znamo, već ona u Gornjem gradu), koja je tipična donžon-kula. Zapadno podgrađe je padina prema Savi, ispod brega koji su Turci nazvali Fićir-bair. Uz ovo podgrađe bilo je Ratno pristanište. Severnije od ovoga bilo je Gradsko pristanište čiji ulaz je čuvan sa kule koju su Mađari kasnije, oko 1460. godine, preradili u artiljerijsku kulu – današnja kula Nebojša u Donjem Gradu. Donjogradska kula Nebojša predstavlja primerak najranijeg tipa artiljerijskih kula, za ovo vreme bila je čudo vojnog graditeljstva. Tokom Sulejmanove opsade Beograda 1521. godine, zatvornici su se dugo i uspešno branili ponajviše zahvaljujući dejstvu artiljerije sa kule Nebojše. Tek kad je Turcima uspelo da zapale kulu, odbrana grada je pala. O tome piše turska hronika: “U donjem utvrđenju Beograda na Dunavu, prema položaju Mustafa-pašinom, bila je jedna kula. Ta kula je nevernicima služila kao uporište. Onemogućavala je juriš. Kada je juče izvršen juriš, iz te kule su topovima mnoge od njih pobili. Tu kulu je danas posle inćidije jedan gazija zapalio. Nevernicima je prebijena kičma, savili su se. Sa položaja Mustafa-pašinih napravi se zgoda za juriš.” Turci su ovu značajnu odbrambenu kulu obnovili i nazivali je Bela kula, a kasnije i - Temišvarska kula. Kula Nebojša tako prozvana je tokom drugog razdoblja austrijske vlasti u prvoj polovini 18. veka, i to kao zamena za pravu kulu Nebojšu, onu kod Kastela despota Stefana Lazarevića, koja je skoro sasvim uništena tokom turske opsade austrijskog Beograda 1690. godine. U drugoj polovini 18. veka donjogradska kula Nebojša pretvorena je u tamnicu i tako postala jedan od mračnih simbola turske vladavine Beogradom.

Donjogradska kula Nebojša

(sa: https://www.beogradskatvrdjava.co.rs/)

Tvrđava je imala veći broj kapija i drugih važnih fortifikacijskih objekata.

Danas su tu u Gornjem gradu:

Despotova kapija (i iznad nje donžon kula): sagrađene u vreme despota Stefana Lazarevića; u 15. veku to je bio glavni ulaz u Tvrđavu; kulu su Turci zvali – Dizdareva kula; kao što je rečeno skoro sasvim je uništena krajem 17. veka; kula je danas obnovljena i pretvorena u opservatoriju),

Mala kapija: takođe iz vremena Despotovine, povezivala je Gornji grad sa savskom obalom,

Južna kapija: takođe iz vremena Despotovine,

Zindan-kapija (sa dve kule): izgradili je Mađari u 15. veku; njeni podrumi su služili kao tamnica, otud i naziv – zindan (zindân, persijski – podzemna tamnica),

Leopoldova kapija: izgradili je Austrijanci oko 1688-90; iznad današnjeg Zoološkog vrta,

Barokna kapija: prema projektu Nikole Doksata de Moreza, sagradili je Austrijanci 1720-ih,

Sahat-kapija: 18. vek, sagradili je Austrijanci,

Druga Južna kapija: 18. vek,

Kralj-kapija ili Zapadna kapija: oko 1725. godine, sagradili je Austrijanci,

Defterdarova kapija: 18. vek; povezuje Gornji i Donji grad,

dve Stambol-kapije (spoljašnja i unutrašnja): građene 1750-ih,

Karađorđeva kapija: 18. vek; tako nazvana kasnije po tome što je kroz nju Karađorđeva vojska prodrla u Tvrđavu 1806. godine,

Veliki ravelin: od francuskog - ravelin, izvorno latinski - ravelere = odvojiti; trougaoni istureni zid koji je štitio prilaz Tvrđavi sa prednje strane iz pravca varoši; izgradili su ga Austrijanci u 18. veku; Turci su ovaj ravelin zvali Sultan-tabija.

U Donjem gradu:

Jakšića kula (negde se navodi i kao – Jakšićeva kula): nastala je između 11. i 15. veka; Austrijanci su je uklonili tokom 1720-ih, tako da je ova koju znamo dok šetamo Beogradskom tvrđavom – rekonstrukcija iz 1937. godine,

Sava-kapija: nalazi se uz savsku obalu, podignuta je u 14. veku, a značajno preuređena od Austrijanaca krajem 17. veka; 1740. godine Turci su izgradili novu Sava-kapiju,

Istočna kapija: iz vremena Despotovine; bila je istočni ulaz u Donji grad sa dunavske strane; u proleće 1944. godine, ovde je došlo do eksplozije skladišta municije, kojom prilikom je kapija gotovo potpuno razrušena,

Pristanišna kapija: iz vremena Despotovine, služila za odbranu Pristaništa; Evlija Čelebija je naziva - Mala pristanišna kapija; ispred kapije je postojala i drvena platforma za pristajanje čamaca, pa je nazivana i - Ribarska kapija,

Bastion Svetog Jakova: sagrađen krajem 17. veka; Turci su ga nazivali - Tabija sultana Mustafe,

Vidin-kapija: sagradili je Austrijanci u 1720-ih, ali je ona srušena, pa su novu izgradili Turci sredinom 18. veka,

Kapija Karla VI (često se pogrešno naziva kapijom Eugena Savojskog): sagrađena je 1736. godine u čast cara Karla VI koji je osvojio Beograd od Osmanlija; rađena je po projektu nemačkog baroknog arhitekte Baltazara Nojmana; na kapiji se nalazi grb Tribalije sa glavom vepra probodenom strelom, što je najstariji očuvan grb na području Beograda,

Mračna kapija (turski – Karanlik kapusi): nazivana je i Savska, Šabačka i Bosanska kapija; sagrađena je sredinom 18. veka[17].

Nastaviće se...

[1] Paunović Marinko, „Beograd večiti grad“

[2] „Topografske beleške“ iz knjige „Stari Beograd“

[3] Paunović, navedeni rad

[4] Paunović, navedeni rad

[5] Jovanović Milan, „Siluete starog Beograda“

[6] Jovanović Živorad, „Iz starog Beograda“

[7] Nušić Branislav, „Stari Beograd“

[8] Miljković Bojanić Ema, „Smederevski sandžak 1476-1560“

[9] Zirojević Olga, „Popis džizje Beogradske oblasti iz 1640/41. godine“

[10] Ova mahala se pominje i u defteru iz 1560. godine, kao mahala Kara-Jovana sina Radonje. 1640. godine Kara-Jovan najverovatnije više nije živ, ali je mahala nastavila da nosi njegovo ime.

[11] Navedeni rad

[12] Milićević, navedeni rad

[13] U knjizi „Aura Beograd“

[14] Jovanović Živorad, navedeni rad

[15] Rgosor., De aedif. IV, 122, 15—12.3, 4

[16] Milićević, navedeni rad

[17] Veći deo podataka sa stranice: https://www.beogradskatvrdjava.co.rs/

The post Toponimija Beograda (7) appeared first on Poreklo.

Društvo srpskih rodoslovaca „Poreklo“  u saradnji sa Biološkim fakultetom Univerziteta u Beogradu organizuje testiranje genetičkog praporekla povodom Srpskog DNK dana, 13. septembra 2019. godine. Pozivamo sve zainteresovane da se prijave.

Društvo je za ovu priliku obezbedilo veliki popust na testiranje. Umesto pune cene u iznosu od 13.000 dinara, samo 13. septembra 2019. cena testiranja biće 6.000 dinara! Uz ovaj iznos, potrebno je uplatiti i najmanje 500 dinara donacije za Srpski DNK projekat.

Prijave za testiranje šaljite na dnk@poreklo.rs sa naznakom: Prijava za testiranje za Srpski DNK dan.

Po prijemu prijave dobićete sve neophodne instrukcije (o mestu i vremenu održavanja testiranja, kao i podatke u vezi uplata).

Članovi Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“ sa plaćenom godišnjom članarinom, mogu da predlože dva kandidata za testiranje po ceni od po 6.000 dinara. Za ove kandidate nije potrebna uplata donacije za Srpski DNK projekat.

Napominjemo da se testira Y-DNK hromozom što znači da je moguće da se testiraju isključivo muškarci. Dobijeni rezultat je na 23 markera, a po dobijanju rezultata stručnjaci Srpskog DNK projekta daće tumačenje rezultata.

Rezultati će biti objavljeni u tabeli Srpskog DNK projekta.

Srpski DNK dan obeležava se povodom dana kada je (14. septembra 2012) pokrenut Srpski DNK projekat, pionirski poduhvat Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“.

Zahvaljujući genetičkoj genealogiji moguće je odgonetnuti tajne porekla pojedinaca i cele nacije. U dosadašnjem radu, Srpski DNK projekat je otkrio poreklo brojnih rodova i veliki su izgledi da, ukolio se testirate, saznate sa kim delite zajedničku genetiku.

Budite i Vi jedan onih koji će na ovaj način saznati svoje poreklo.

Dobro došli u svet genetičke genealogije!

The post Veliki popust na testiranje povodom Srpskog DNK dana, 13. septembra 2019. Prijavite se! Saznajte svoje najstarije poreklo! appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Negobratina, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.     

Položaj sela i vode.

Selo je u prostranoj uvali oblika slepe doline. U njoj su ogolićene vododržive dijabazrožnjačke stene, pa ovde–onde izbijaju izvori, od kojih su najvažniji: Studenac blizu Klisure i Vrslo kod Tavnika. Voda ovoga potoka ponire u neposrednoj blizini.

Zemlje i šume.

Cela uvala je pod livadama i njivama, dok prostrana krečnjačka površ služi samo ispaši. Važniji potesi su: Staro Selo, Razmilovac, Prestruga, Brdo, Stubline, Zajednice, Duvarine, Ravan, Dolina, Bedosavice, Dubovi, Guvništa, Karačina, Čedin krš.

Istorijat i starine u selu.

Negobratina je staro naselje. Ona je zbog povoljnih prirodnih uslova bila u prošlosti naseljenija nego danas. Predanje govori kako je u Selišu bilo 70 kuća, što se vidi i po mnogobrojnim kućištima. Ostaci toga stanovništva su dva stara groblja. Prostrano „Latinsko groblje" sa monolitnim pločama po grobovima i temeljima kapele, ostatak je srpskog stanovnišggva koje se odavde iselilo u doba Karađorđeva ustanka. U groblju je bio ogroman javor, čije stablo nisu mogla obuhvatiti ni tri čoveka. Niko u njega nije dirao dok nije sam pao od starosti.

Poreklo stanovništva.

Današnje stanovništvo Negobratine je poreklom iz Bihora. Predak:

-Mehovića (12 k.) došao je iz Kradenpka, gde su se krvili sa Hodžićima. U krvnoj osveti poginulo je po 17 ljudi i sa jedne i sa druge sgrane. Mehovići su daljnom starinom iz Kuča. Pre prelaska na islam, u Bihoru, slavili su Nikoljdan. Ovde su naseljeni kao čifčije na zemlji nekog Dlakića iz Bijelog Polja. Sa Mehovićima su rod Fetići u Kradeniku, Pepeljci u Godijevu i Smajilovići u Dugoj Poljani (Pešter).

-Beganovići (6 k.), predak doseljen iz Podgraća u Biharu.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Negobratina (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

AUTOR: Milan Radulović (milan.radulovic@poreklo.rs)

Objavljeno: 24.8.2019.

PDF

Opšte napomene:

Haplogrupa L nastala je iz predačke haploskupine LT, kada je proistekla iz nje prije 42.000 godina, dok je zajednički predak svih L grana živio prije 24.000 godina na prostoru Tadžikistana. Dijeli se na L1 i L2 haplogrupu. Haplogrupa L1 grana se na tri velike grane, L1a1-M27 koja je karakteristečna za prostor južne i jugoistočne Azije, L1a2-M357 karakterističnu za centralnu i zapadnu Aziju i L1b koja ima svoja žarišta u Evropi, Maloj Aziji i Levantu. L2 predstavlja jednu od najređih haplogrupa na svijetu. Sreće se mahom u Evropi, a registrovana je još i u jugoistočnoj Anadoliji, Kakvakzu, Rusiji (Tatarstanu).  Haplogrupa L može se povezati sa Civilizacijom doline Inda, Kura-Arakses i Majkop kulturom; Dravidima, Paštunima, Beludžima i drugim južno-azijskim narodima. Takođe se može povezati i sa Grcima Ponta i Anadolije, posebno L1b linije.

Porijeklo i migracije

Haplogrupa L nastala je prije 42.600 godina, a živjela je na ivici izumiranja do prije 24.100 godina kada je živio zajednički predak svih L linija (YFull, 2019). Za mjesto porijekla smatra se Tadžikistan, odnosno planinski vijenac Pamir, navode Mahal i Matsoukas (Mahal & Matsoukas, 2017). Dalje se grana na L1 i L2 haplogrupu. Grana L1a razvila se na području između zapadnog Pakistana i Indije, dok su L1b i L2 rano migrirali u pravcu zapadne Azije i Zakavkazja.

Neolit i eneolit

L1a-M2481 tokom neolita i eneolita

Haplogrupa L1 grana se na dvije grane L1a i L1b, koje su formirane prije 18.000 godina. Tokom neolita i eneolita grane L1a, M357 i M27 zastupljene su na širokom prostoru od zapadnog Irana i Zakavkazja do južne Indije, sa primarnim žarištem u zapadnom Pakistanu i Indiji. Sa širenjem poljoprivrede iz pravca centralnog Zagorsa, postaju prvi poljoprivrednici južne Azije. Predstavljajući osnovnu haplogrupu visoko razvjene Mergar kulture (7.000-3.300. p.n.e.). Najveću raznovrsnost haplotipova bilježi u Indiji gdje je prema Trivediju i srardnicima (Trivedi, Sahoo, Singh, Bindu, & Banerjee, 2007) raznovrsnost ±0.998. Što zajedno sa visokom frekvencijom ide u prilog starosti haplogrupe na području južne Azije. Tokom eneolita proširili su se do Zakavkazja gdje je nađena  L1a1-M27 u tri uzorka u Areni pećini u Jermeniji, I1634 (4330-4060 p.n.e.),  I1632 (4230-4000 p.n.e.), I1407 (4350-3500 p.n.e.), datovanih u eneolit (Lazaridis, et al., 2016).

Sa nastankom Civilizacije doline Inda 3.300. p.n.e. stanovništvo se iz Mergara seli ka dolini Inda zasnivajući velike gradove Mohendžo-daro, Harapa i Lotal. Gdje je L1a bila pretežna haplogrupa, pored J2-M172.

L1b-M317 tokom neolita i eneolita

Haplogrupa L1b koju definiše snip M317 takođe je kao i L1a nastala na prostoru zapadnog Pakistana u dolini Inda, gdje je i danas prisutna sa oko 1,14% (Sengupta, et al., 2006). No za razliku od L1a linija, sreće se uglavnom u društvenim skupinama koje govore indo-evropske jezike, zaključujući prema rezultatima iz pomenutog rada i rezultatima iz studije Di Kristofara (Di Cristofaro, et al., 2013). Zajednički predak svih L1b muškaraca živio je prije 12.700 godina. Primarni centar haplogrupe je na Levantu gdje je najveća zastupljenost i raznolikost, dok je značajan dio populacije danas prisutan u Evropi, što nas dovodi do zaključka da je L1b-M317 imala rano migracijsko razdvajanje od L1a linija. Zaključujući prema današnjoj rasprostranjenosti, učestalost i raznolikosti L1b haplogrupe, razvila se na području sjevernog Iraka.

Kako za sada nije nađena u drevnoj DNK prvih farmera Levanta, te kako izostaje iz neolitskih uzorka Anadolije i kako je imala prilično rano razdvajanje od drugih L linija, nameće se pitanje vremenskog okvira širenja populacije. Pretpostavljajući sa druge strane da je L1b-M317 bila jedna od linija Kura-Arakses (3.400-2.000 p.n.e.) kulture (Hay, 2018) i uzmajući u obzir da su bratske L1a i L2 linije nađene u uzorcima iz eneolitskog Zakavkazja (4.300 p.n.e.) i kasnog Majkopa (3.400 p.n.e.), možemo zaključiti da su L1b muškarci započeli demografsko širenje krajem eneolita na području između Zakavkazja i sjevera Iraka.

L2-L595 tokom neolita i eneolita

Predstavlja jednu od najređih haplogrupa na svijetu. Za sada je pronađena kod nekolicine testiranih. Proistekla je iz očinske L-M20 skupine prije 23.000 godina, na području Tadžikistana. Rano je migrirala prema Kavkazu nezavisno od L1 linija gdje se razvijala i formirala primarno žarište. U starim kostima pronađena je na lokalitetu Tepe Hisar na sjeveroistoku Irana, lokalitetu koji predstavlja kasno eneolitsko i rano bronzanodobsko nalazište.

Bronzano i gvozdeno doba

Tokom bronzanog doba dolazi do značajnijeg demografskog širenja L-M20 grana prema centralnoj i zapadnoj Aziji. Značajan uticaj na ekspanziju haplogrupe L-M20 imale su sledeće kulture: Baktrijsko-Margianski arheološki kompleks sa područja istočnog Turkmenistana, južnog Uzbekistana, sjevernog Afganistana i zapadnog Tadžikistana; Civilizacija doline Inda iz Pakistana; te Kura Arakses i Majkop sa prostora Zakavkazja.

L1a-M2481 tokom bronzanog i gvozdenog doba

Epicentar M2481 tokom bronzanog doba bio je na prostoru Baktrijsko-Margianskog arheološkog kompleksa (BMAK) koji se kako smo već ranije pomenuli nalazio na prostoru između istočnog Turkmenistana, južnog Uzbekistana, sjevernog Afganistana i zapadnog Tadžikistana. Pored današnje visoke zastupljenosti haplogrupe na pomenutom području i njene raznovrsnosti (raznovrsnosti haplotipova). Na žarišno prisustvo tokom bronzanog doba upućuju i nalazi starih kostiju odnosno drevne DNK.

Prema nalazima iz studije Narasimhana i saradnika iz 2018. godine (Narasimhan, et al., 2018), u testiranoj muškoj populaciji BMAK, od 18 skeleta, 2 su L1a haplogrupe. Uzorak I5604 datiran je u period 1880-1697 p.n.e., a I4285 u 1873-1661 p.n.e.. U populaciji BMAK nađena su 4 uzorka J2a, po dva uzorka E1b1, R2a, G i J haplogrupe i po jedan R1b1, J1, R, T. Iz studije se zaključuje da je evidentno kretanje populacije u smijeru zapad-istok odnosno iz pravca Anadolije i Levanta ka istoku. Nadalje, zaključuje se da je populacija BMAK većinski lokalnog eneolitskog kontinuiteta i da nema bitnijeg stepskog uticaja. Još se navodi, da grupacije koje okružuju BMAK nemaju stepsko porijeklo do 2.100 p.n.e., te da se uticaj stepskih populacija evidentira tek u periodu imeđu 2.100-1.700 p.n.e..

Tako da nalazi koje dobijamo iz „drevne DNK“ sugerišu da su nosioci  L-M20 haplogrupe započeli širenje u  centralnu Aziju tek u periodu posle 1.700. p.n.e., i da se nisu nalazili u korpusu stepske populacije eneolita.

Dok su se kretanja L1a-M2481 ka unutrašnjosti Indije dešavala tokom mezolita smatra Saho (Sahoo, et al., 2006). No kako je L-M20 prisutan i u indo-evropskim kastama do oko 7%, jedan dio L1a svakako je stigao sa indo-evropskim migracijama.

Što se tiče Zakavkazja, osvrćući se na eneolitske uzorke iz Jermenije, M2481>M27, te L2 iz Majkopa, vrlo je moguće da su L-M20 (M2481, L595) muškarci bili jedni od nosilaca majkopske kulture i da su se u kasnijoj složenoj interakciji sa Kura-Arakses kulturom širili Anadolijom. Tako da su krajem bronzanog ili početkom gvozednog doba prešli u Evropu.

L1b-M317 tokom bronzanog i gvozdenog doba

Kada je riječ o L1b linijama pored klasičnih metoda, oslonjenih na istoriju, zastupljenost i raznovrsnost haplogrupe, mi još uvijek ne raspolažemo nalazima drevne DNK što u izvjesnoj mjeri otežava kvalitetan pristup razumjevanju migracionih odnosa. Stoga smo pri donošenju zaključaka pored ostalog značajnije oslonjeni na opšti odnos i migracije haplogrupa sa kojima su  L1b-M317 u dodiru.

Razvila se prije 12 hiljada godina na podrčju između Zakavkazja i Mesopotamije, na šta upućuje najveća raznovrsnost i zastupljenost haplotipova, o čemu je bilo riječi.

Tokom bronzanog doba učestvovali su u populaciji Kura-Arakses (3.400-2.000 p.n.e.) kulture, koja se protezala od istočne Anadolije i Plodnog polumjeseca na istoku do Irana na zapadu. Pripadnici ove kulture bili su pretežno J2a-L26, J1, G2a-L293, R1b, J2b, L1b, T1a-P77 Y-DNK haplogrupa (Radulović i Novaković, 2018).

Kako je Kura-Arakses identifikovana kao kultura od posebnog značaja za L1b haplogrupu, shodno tome važno je napomenuti da je ova kultura bila polu ratničkog ili relativno miroljubivog tipa i kao takva u literaturi je označena. Ona je imala uticaja na kulture  Anadolije, te na ostrvo Kipar navode Alizadeh i saradnici (Alizadeh, Eghbal, & Samei, 2015), a još je moguće imala i uticaja na Krit preko Anadolije. Prema brojnim autorima upravo je Kura-Arakses uticala na kolaps Uruka (4.000-3.100 p.n.e.) (Kohl, 2007), što je moguće uticalo na širenje L1b populacije u pravcu jugoistoka, ali i Arabijskog poluostrva.

Tako da odgovore na migracione procese L1b populacije ka Evropi i mediteranskom pojasu treba tražiti prevashodno u ekspanziji Kura Arakses kulture. Još je bitno imati u vidu da su na prostoru Kavkaza, odnosno na prostoru Majkop kulture pronađeni pripadnici L1a i L2 haplogrupa (Lazaridis, et al., 2016; Wang, et al., 2018; Rajevac, 2019), a znajući da je Kura Arakses geografski u dodiru sa prostorom na kome se nalazila Majkop kultura (3.700-3.300 p.n.e.); sasvim je za pretpostaviti da su i L1b muškarci bili prisutni u Majkop kulturi, a čiji su predstavnici pretežno bili J2a-L26, J1, L1a, G2, L2, J2b muškarci.

L2-L595 tokom bronzanog i gvozdenog doba

Kretanje L595 tokom istorije nešto je teže ispratiti usled malobrojnosti skupine. Naime, za sada je testirano svega 15-ak ljudi koji su pripadnici ove rijetke haplogrupe. Za potporu teza koje ćemo iznijeti oslonićemo se na nalaze drevne DNK, odnose haplogrupa sa kojima su u dodiru i na trenutnu rasprostranjenost.

U radu Vanga i saradnika indentifikovani su tri uzorka L haplogrupe koji se vezuju za kasni Majkop, a za koje Rajevac (Rajevac, 2019) precizira da su L2. To su sledeći uzorci pod šiframa: MK5004 procjenjene starosti između 3.347-3.095 p.n.e.; MK5001, 3.348-3.035 p.n.e.; i SIJ002.A0101, starosti 3.349-3.033 p.n.e. Pored pomenutog rada L2 je nađen još u radu (Narasimhan, et al., 2018) gdje je identifikovan pod šifrom I2923, datirane starosti između 2.878-2.636 p.n.e., na lokalitetu Tepe Hisar u istočnom Iranu.

Kavkazka kultura Majkop prepoznata je kao kultura sa značajnim udjelom L2 haplogrupe, a kao što smo ranije naveli, njeni muški predstavnici pretežno su bili J2a-L26, J1, L1a, G2, L2, J2b temeljeći na rezultatima arheogenetike i današnje prisutnosti haplogrupa na području Kavkaza i okoline.

Najbliži zajednički predak L2 haplogrupe

Za potrebe pisanja ovog rada identifikovali smo 15 haplotipova za koje se osnovano smatra ili je putem SNP testa potvrđena pripadnost L2 haplogrupi, a za koje ćemo kolektivnom kvadratnom metodom, metodom odstupanja od modala i uz pomoć NevGen Genealogy Tools v1.1 pokušati utvrditi vrijeme najbližeg zajedničkog pretka[1]. Za jednu generaciju prosječno smo uzeli 25 godina koliko se prema Devin (Devine, 2005) preporučuje pri računici koja broji  više od 50 generacija do zajedničkog pretka. Pored vremena NZP-a utvrdićemo najsporije i najbrže markere za ovu haploskupinu. Kako bi smo stekli odgovarajuće okvire neophodne za dalju analizu.

Metodologija

Za proračun uzeto je 13 L2 haplotipova iz javne baze L haplogrupe-FTDNA (Y Haplogroup L Project, 2019) i to: N22419, 144196, N62831, N14510, 863058, 697332, 297364, 258180, 746307, 215799, 38049, 302190, N101576; te iz baze Srpskog DNK projekta, 103625 kao i jedan anonimni haplotip sa područja Zete. Korišćena je kolektivna kvadratna metoda; metoda odstupanja od modala; i računarski program NevGen Genealogy Tools v1.1. Za jednu generaciju uzet je prosjek od 25 godina. Srednja vrijednost STR za svih 15 haplotipova na Y67 markera je:

Kvadratni metod, računica za NZP

Ovaj metod računice je najzahvalniji za sve vrste haplotipova i njihovu međusobnu kalkulaciju (Klyosov & Kilin, 2016). Kako mi u odabranoj skupini imamo haplotipove sa različitim brojem markera, ova metoda računice bila bi i najadekvatnija.  Najbliži zajednički predak za svih 15 osoba prema KKK111 živio je prije 3.408±582 godina.

Odstupanje od modala, računica za NZP  

Kako uzetih 15 haplotipova međusobno ima različit broj markera, te stoga imaju i različit broj međusobno uporedivih markera, za potrebe računice NZP metodom odstupanja od modala odredili smo standard Y17 (Yfiler) kao optilmalan; odnosno koji svi u većoj ili punoj mjeri ispunjavaju. Srednja vrijednost Y-STR na Y17 markera poređanih po FTDNA redosledu je:

Uočena su 74 odstupanja od modala. Pri standardnoj stopi mutacije po haplotipu na standardu Y17 (Yfiler) od 0,034 dobijamo rezultat 145 generacija do zajedničkog pretka, odnosno ~3.627 godina. No kada izračunamo λ= prosječan broj mutacija po markeru korigovano za povratne mutacije i podjelimo sa konstantom brzine reakcije od 0,002; dobijamo rezultat od 169 generacija do zajedničkog pretka.

Odnosno ako uzmemo da je jedna generacija 25 godina dobijamo rezultat od  ±4.225 godina do najbližeg zajedničkog pretka.

NevGen Genealogy Tools v1.1, računica za NZP

Prema ishodu računice na 95% vjerovatnoće, od zajedničkog pretka prošlo je 142 generacije, odnosno oko 3.550 godina.

Varijabilnost markera

Najveća varijabilnost na standardu Y17 bilježi se na markerima: DYS391, DYS385b, DYS439; DYS389ii; DYS456. Odnosno najstabilniji markeri su DYS393, DYS390, Y-GATA-H4, DYS438

Ishod

Dakle, proračun vremena NZP-a za svih 15 haplotipova kreće se od 3.408 do 4.225 godina. Odnosno predak L2 muškaraca živio je u periodu intezivnog uspona anadolskih kultura bronzanog doba.

Kako L2 izostaje u današnjoj populaciji Male Azije, Persije i Levanta, mala je vjerovatnoća da su učestvovali u populaciji Kura-Arakses kulture, pa bi migracione tokove L595 populacije smjestili u širi kontekst bronzanodopske Male Azije.

Antika i srednji vijek

Gledajući u evropskim okvirima[2], haplogrupa L-M20 sreće se pretežno u granicama nekadašnjeg Rimskog carstva kao i J2-M172, ali s`tim da nema ravnomjerniju prisutnosti u granicama rimske države kao J2. Već je današnja koncentracija intezivna na nekadašnjoj granici Rimskog carstva, na koridoru rijeke Rajne.

U Evropi su mahom prisutni L1b haplotipovi, dok je u Danskoj i sjevernim dijelovima Njemačke prisutna i L1a, posebno M357 grana. U nedavno objavljenom radu o drevnim genomima iz vikinškog perioda (Margaryan, et al., 2019), dva od 300[3] analiziranih muških skeleta pripadali su L haplogrupi. Uzorak sa šifrom VK538 iz Apulije datiran u srednji vijek, pripadao je L1a-SK1426 haplogrupi, dok je uzorak pod šifrom VK355 iz Ševedske, Olanda, datiran u vikinško vrijeme[4] pripadao L2 haplogrupi.

Osim mediteranskih migracionih pravaca L haplogrupe prema i unutar Evrope, dio L-M20 mogao je stići i sa kretanjima avarskih i hunskih naroda, posebno imajući u vidu zastupljenost L1b-SK1412 u Dagestanu, te nalaz drevne DNK hunskog plemića iz Panonije, koji je pripadao L1a haplogrupi.

SNP mutacije

Haplogrupu L definišu snipovi M20, M11, M61, M185 i M295 (Karafet T. M., et al., 2008) ; ona se dijeli na tri grane L1a, L1b i L2:

• L1a definišu sledeće SNP mutacije: M2481, M2565, M2605, M2664, Y5525/Z20163, Y5560/Z20168
• L1b definišu sledeće SNP mutacije: M317/ FGC36877, L655, PH982, PH1071, PH1379, PH2312, PH2342, PH3435, PH3443, PH3615, PH3912, PH4035, PH4159, PH4188, SK1413

L2 definišu sledeće SNP mutacije: L595, L877/PF5780, Page6/PF5751

Tabela 1, osnovne grane i snip mutacije

Nomenklatura

Tabela 2, sačinjena prema: (Rosser, et al., 2000; Scozzari, et al., 2001; The Y Chromosome Consortium, 2002; Karafet T. , et al., 2008; ISOGG, 2019).

skraćenice iz nomenklature:

α-Jobling and Tyler-Smith 2000 and Kaladjieva 2001; β-Underhill 2000;

γ-Hammer 2001; δ-Karafet 2001; ε-Semino 2000; ζ-Su 1999;

YCC-Y Chromosome Consortium;

ISOGG-International Society of Genetic Genealogy.

Mape rasprostranjenosti

Stablo

Podgrupe i zastupljenost

Haplogrupa L-M20 najzastupljenija je u južnoj Aziji, u Indiji, Pakistanu, Avganistanu. U Evropi je najveća koncentracija u sjevernoj Italiji, gdje je prema studiji iz 2009. (Battaglia, et al., 2009) zastupljena sa 4,5%. Procentualno gledano najzastupljenija je u zemljama: Šri Lanka 15%, Pakistan 13%, Avganistan 6,94%, Indija 6,73%, Iran 5%, Turska 4,2%.

Sledeće grane gravitiraju:

L-M20>L595>

• Vrlo rijetka haplogrupa. Za sada je nađena kod svega nekoliko desetina testiranih, i to u: Sardiniji, Srbiji, Grčkoj, Italiji, Turskoj, Njemačkoj, Rusiji, Engleskoj, Irskoj i Azerbejdžanu.

L-M20>M22>M2481>M27>

• Ova grana L1a haplogrupe najprisutnija je u južnoj Aziji, Indiji i Pakistanu; a prepoznatljiva je i u Arabijskom poluostrvu. Bilježi se i u Kini i na Levantu; a ima i svoje evropske grane koje se nalaze pretežno u mediteranskom pojasu. Grana se na dvije grane, Z20387 i Y31961 (dominantna grana Y31214).
  • Z20387 karakteristična je za arabijsko poluostrvo i južnu Aziju. Dalje se grana na dvije velike grane: BY12397 koju za sada nalazimo na Arabijskom poluostrvu i L1320 koja je pretežno južnoazijskog karaktera, no koja ima i svoje arabijske i levantske grane.
  • Y31961 dijeli se na Y31961* i Y31213. Grana Y31213 zastupljena je od Levanta preko Arabije do centralne Azije.

L-M20>M22>M2481>M2533>M357>

• Prepoznatljiva je centralnoazijska grana L1a haplogrupe. Ova grana ima jako stare grane i u Arabiji i Levantu. Grana se na četiri grane: M2398 (M2398>Y12415 gravitira Tadžikistanu), Y6288, Y44848 (Arabijsko poluostrvo) i BY198125.

L-M20>M22>M2481>M2533>M357>Y6288>Y6259>Y6284>Y6266

• Y6266 je grana koja je karakteristična za Čečene, kod kojih je L1a-M357 zastupljena sa 7,2%. Starost grane je ±3.300 godina.

L-M20>M22>M317>

• L1b je grana koja ima svoje matično područje na prostoru Zakavkazja i sjevera Iraka, odakle se tokom bronzanog doba proširila u Evropu. Do zajedničkog pretka broji oko 12.500 godina. Grana se na dvije grane SK1412 i M349.

L-M20>M22>M317> SK1412

• Gravitira Pontu i Anadoliji, što je i bazna teritorija haplorupe, zajedno sa Zakavkazjem; prostor na kome se haploskupina i razvila. Prisutna je od Evrope i Mediterana do centralne i istočne Azije. Grana se na dvije velike grane FGC51074 i Y16366.
  • FGC51074 raširena je od istočnog Mediterana do Britanije. Sa Levantom kao matičnim podrujem.
  • Y16366 je pontsko-kavkaska grana, koje se dijeli na Y16187 i Y16366*.

L-M20>M22>M317> SK1412> Y16366

• Pontsko-kavkaska grana dijeli se na Y16187 i Y16366*:
  • Y16187 je jedna od prepoznatljivih haplogrupa Grka sa Ponta i iz Anadolije, gdje je L1b-M317 prisutna sa oko 17% od ukupne muške populacije. Nizvodna Y18413>Y18891 pored Ponta prisutna je u Gruziji i među Avarima.
  • Y16366* identifikovana je na širokom području između istočne Anadolije i Kavkaza.

L-M20>M22>M317>M349

• Raširena je na prostoru Evrope iduž Mediterana. Sreće se i u kavkaskom regionu. Za sada su identifikovane tri nizvodne grane: B374, FGC36845 i Y31183.
  • B374 nazvan još i Rajna-Dunav-Volga klaster, po matičnom području haploskupine, klaster je iksljučivo evropski.
  • FGC36845 raširen je diljem Evrope, Mediterana, a sreće se i na Levantu.
  • Y31183 mahom se sreće na Levantu, ali je takođe kao i svi ogranci M349 prisutna na području Evrope.
• Kod nas je vodeća haplogrupa od L-M20, čije se matično područje na prostoru srpske zemlje nalazi na potezu Trebinje-Bjelopavlići-Grbalj.

Stari narodi

L-M20 može se povezati sa starim narodima Anadolije i njihovim državama, Hetitima i Lidijcima; sa levantskim narodima Feničanima i Filestejcima; Persijancima; Dravidima i drugim sa područja južne Azije; ali i sa Hunima i Avarima.

Filestejci

Zaključujući prema rezultatima studije „Ancient DNA sheds light on the genetic origins of early Iron Age Philistines“ i nalzu ASH087.A0101[8] koji je L haplogrupe, utvrđeno je da su učestvovali u etnogenezi Filestejaca (Feldman, et al., 2019). Prema rezultatu iz pomenutog rada, utvrđeno je da pomenuti Filestejac i njegov klaster ASH_IA2 nemaju evropske primjese za razliku od  grupe ASH_IA1 kod kojih je ona oko 14%, što ukazuje na lokalno levantsko porijeklo i ono stanovništvo koje se inkorporiralo u filestejsku populaciju[9].

Feničani

Sasvim je izvjesno da su učestvovali u etnogenezi Feničana na šta upućuje prethodno pomenuti rad koji svjedoči o prisustvu populacije na Levantu, ali i  pojačano prisustvo u regijama u kojima su Feničani bili aktivni, kao što su Andaluzija, sjever Afrike, jug Italije.

Hetiti i drugi anadolski narodi

Prema današnjoj i nedavnoj (prije 1922.g.) demografskoj slici; odnosno rasprostranjenosti, učestalosti (4-12%) i raznovrsnosti L1 haploskupine na području istočne i sjeveroistočne Anadolije; sasvim je izvjesno da su i L-M20 muškarci imali udjela u drevnim civilizacijama Anadolije. Posebno ukazavši na brojne arheogenetske nalaze sa područja kavkaskog regiona iz koga su tekli pravci migracija ka Anadoliji.

Persijanci

Nesumnjivo je potvrđena autohtonost haploskupine na području Irana gdje su  arheogenetski rezultati dodatno potvrdili starost skupine. U Iranu su ravnomjerno raspoređeni na cijeloj teritoriji što ukazuje na rano učešće u etnogenetskim procesima.

Huni

Kako je u svom radu Dibirova navela, zastupljenost haplogrupe na prostoru Evroazijske stepe je 0,5% (Dibirova, 2011) što je malo, ali je arheogenetskim nalazom iz Mađarske br. 12763 (Džansugurova, i dr., 2017)  halogrupa L potvrđena kod Huna. Nađena je u pomenutom uzorku koji je pripadao hunskom plemiću. Uzorak datiran u  ±500. godinu. Rezultatom je utvrđena zastupljenost haplogrupe kod Huna, ali je ostala zagonetka u kom omjeru je učestvovala u hunskoj populaciji. Iz uzorka su izvučeni sledeći STR markeri, razvrstali smo ih po FTDNA redosledu:

Na osnovu haplotipa možemo zaključiti da se radi o  L-M20>M22. Bližu granu sa većom sigurnošću ne možemo identifikovati, ali se na osnovu markera uočava okvirna sličnost sa M357 haplotipovima. Prije svega niske vrijednosti DYS385 markera koje se sreću isključivo kod M357. Većina predviđača Y-DNK haplogrupe ne može prepoznati haplogrupu na osnovu haplotipa, dok „World Haplogroup & Haplo-'I' Subclade Predictor“, za haplovrstu predviđa L3 odnosno M357.

 Srpske zemlje

U srpskim zemljama identifikovane su sledeće haplogrupe: L1b-M349>BY12542, L2-L595 koje su mahom stacionirane u Crnoj Gori/Primorju; i L1a-M357 koja gravitira Povardarju.

L1b-M349>BY12542, Dobrogorani

Najbrojniji je klaster L haploskupine u srpskoj zemlji, često ga još nazivamo i Lazarevići, po bratstvu iz čijeg su se okruženja razivla sva druga bratstva. Matična oblast roda je Primorje. Prema analizi Vukićevića, stručnjaka za genetičku genealogiju Crne Gore, razvoj i migracije BY12542 bratstava išli su (Vukićević, 2019):

• Lazarevići su bratstvo iz Grblja koje potiče iz Šobajića u Bjelopavlićima. Od njih su Vujići i Pejurići u Bjelopavlićima;
  • Od iseljenika iz Šobajića su bratstva: Vučurovići, Vodovari i Ilići u Krivošijama i Vukalovići i Vučinići u Dolovima u Grahovu koja su migrirala preko Zagarača i Dobre Gore u Cucama, a po kojoj su prozvani Dobrogoranima.
    • U Zagaraču su ostali Radmanovići, razgranata grupa bratstava, koji se rođakaju sa Dobrogoranima, a ova veza je i genetski potvrđena.
  • Dio iseljenika iz Šobajića zaustavio se na Krivošijama i od njih potiču Vukalovići i Vujičići u Zubcima i Grahovu i Miloševići u oblasti Gacka i Nevesinja.

Prema Vukićeviću (Vukićević, 2019B): „na osnovu predanja o srodstvu i poreklu pojedinih bratstava iz Šobajića u Bjelopavlićima osnovano se može pretpostaviti da je prisutna i u Bjelopavlićima, Grblju, Ljubotinju, Piperima, Ceklinu i Cucama.“

Jedna od karakteristika roda je i krsna slava Sv. Petka koju slavi većina roda, njih oko 80%. U inostranim i naučnim bazama podataka nemaju ni bliža ni daleka poklapanja. Administratori „L - Y Haplogroup L“ (Y Haplogroup L Project, 2019) svrstavali su srpski klaster u veći libanski klaster.

Najbliži zajednički predak

Za potrebe pisanja ovog rada identifikovali smo haplotipove iz baze Srpskog DNK projekta na dan 29. juli 2019. godine, za koje se osnovano smatra ili je putem SNP testa potvrđena pripadnost BY12542 haplogrupi. Za koje ćemo kolektivnom kvadratnom metodom, metodom odstupanja od modala i uz pomoć NevGen Genealogy Tools v1.1 pokušati utvrditi vrijeme najbližeg zajedničkog pretka. Generaciju prosječno računamo 30 godina.

Metdologija

Korišćena je kolektivna kvadratna metoda; metoda odstupanja od modala; i računarski program NevGen Genealogy Tools v1.1. Za jednu generaciju uzet je prosjek od 30 godina. Srednja vrijednost STR za sve identifikovane haplotipova na Y23 markera je:

Kvadratni metod, računica za NZP

Ovaj metod kako smo ranije naveli je najzahvalniji za sve vrste haplotipova i njihovu međusobnu računicu (Klyosov & Kilin, 2016). Kako mi u odabranoj skupini imamo haplotipove sa različitim brojem markera, ova metoda računice bila bi i najadekvatnija.  Najbliži zajednički predak za sve osobe prema KKK111 živio je prije 427±158 godina.

Odstupanje od modala, računica za NZP

Uzeti haplotipovi ispunjavaju Yfiler standard, stoga smo za potrebe računice NZP metodom odstupanja od modala odredili Y17 (Yfiler) kao optilmalan, odnosno koji svi u punoj mjeri ispunjavaju.

Uočena su 22 odstupanja od modala. Pri standardnoj stopi mutacije po haplotipu na pri standardu Y17 (Yfiler) od 0,034 dobijamo rezultat 40 generacija do zajedničkog pretka, odnosno ~1.200 godina. Kada izračunamo λ= prosječan broj mutacija po markeru korigovano za povratne mutacije i podjelimo sa konstantom brzine reakcije od 0,002; dobijamo rezultat od 41,5 generacija do zajedničkog pretka.

Odnosno ako uzmemo da je jedna generacija 30 godina dobijamo rezultat od  ±1.245 godina do najbližeg zajedničkog pretka.

NevGen Genealogy Tools v1.1, računica za NZP

Prema ishodu računice na 95% vjerovatnoće od zajedničkog pretka prošlo je 42 generacije, odnosno oko 1.200 godina.

Ishod

Proračun vremena NZP-a za sve uzete haplotipova kreće se od 430 do 1.200 godina zavisno od računača. Dvije od tri računice poklapaju se u ishodu, odnosno prema njima najbliži zajednički predak živo je prije 1.200 godina. Dakle negdje u 9. vijeku. Usled malog broja markera i relativne malojbojnosti grupe, treba biti obazriv pri uzimanju rezultata.

Razmatranje

Dobrogorani se mogu posmatrati kroz kontekst bratstava porijeklom iz Šobajića u Bjelopavlićima, a koja imaju bliske, naizgled matične veze sa bratstvom Lazarevića iz Grblja.

U pogledu praporijekla za sada ne možemo dati konkretne odgovore. Prije svega jer nemamo identifikovanu/testiranu nizvodnu granu od BY12542 iz koje proističe rod, nadalje nemamo reprezentativan broj testiranih sa većim brojem markera što bi nam omogućilo kvalitetniju NZP računicu. Rod nema poklapanja sa drugim L1b haplotipovima i nema bliskih klastera unazad hiljadama godina, što dodatno otežava rekonstrukciju migracije ka Balkanu. No, kako je bio svrstan u libanski klaster od strane administratora L haplogrupe na FTDNA[10], to nam daje indiciju o istočnom porijeklu grupe, a zajedno sa starošću od 1.200 godina smiješta ga u grko-romejski supstrat srpskog etnosa.

Stara DNK

Do sada je najstariji pronađeni uzorak L haploskupine datiran u eneolit 4.350-3.500 p.n.e.,  I1407, nađen u Areni pećine na prostora Jermenije. Arheogenetski nalazi mahom su nađeni na prostoru kavkaskog regiona i Baktrijsko-Margianskog arheološkog kompleksa. U tabeli koja slijedi, navedeni su svi dosadašnji nalazi L haploskupine:

Tabela 3, drevna L

Poznate ličnosti

Seid Adžal Šemsudin

Seid Adžal Šemsudin ( 1211 , Buhara  - 1279 ) prvi je guverner carske dinastije Juan u provinciji Junan. Učesnik je mongolskih osvajanja u Burmi, a poznat je po tome što je predak mnogim muslimanima širom Kine. Haplogrupa L1a1-M27 (Wang, et al., 2013)

Dženg He

Čeng He (trad. kin. 鄭和, kin. 郑和; 1371—1435) bio je kineski admiral, pomorac i istraživač. Istraživao je područja jugoistočne azije, Sumatre, Jave, Šri Lanke, Indije, Persije, Persijskog zaliva, jugozapadne Azije, Crvenog mora, i Mozambika. Nadimak mu je San Bao, pa se spekuliše o tome da se po njemu nazvao Sindbad. Potomak je čuvenog Adžal Šemsudina. Haplogrupa L1a1-M27.

Luka Vukalović

Luka Vukalović (Zupci, Trebinje, 18. oktobar 1823 — Saltakča, Odesa, Rusija 6. jul 1873) je vođa srpskog ustanka u Hercegovini 1852—1862. Knjaz Danilo imenovao je Luku za vojvodu Zubaca, Kruševice i Dračevice. Haplogrupa L1b-M349>BY12542.

Tripko Vukalović

Tripko Vukalović (Zubci, Trebinje, 1835 -Nikšić, 1. april 1898) je jedan od ustaničkih vođa tokom Nevesinjske puške, vojvoda je od Zubaca i najmlađi brat vojvode Luke Vukalović. Haplogrupa L1b-M349>BY12542 rod Dobrogorana.

Literatura:

Vukićević, I. (2019, jun 20). Rodovi starobalkanskog porekla u Crnoj Gori: dopunjeno 20.6.2019. Preuzeto sa Poreklo: https://www.poreklo.rs/2017/11/19/rodovi-starobalkanskog-porekla-u-crnoj-gori/

Vukićević, I. (2019B, jul 14). Genetska slika Crne Gore: dopunjeno 14.7.2019. Preuzeto sa Poreklo: https://www.poreklo.rs/2017/11/19/genetska-slika-crne-gore/

Džansugurova, L. B., Džantaeva, K. B., Nuržibek, Žunusova, G. S., Kuzovleva, E. B., Musralina, L. Z., . . . Husainova, Э. M. (2017). Vыdelenie i analiz drevneй DNK iz kostnыh čelovečeskih ostankov gunnskogo perioda. Seriя biologičeskaя i medicinskaя, 4(322), 39-50.

Dibirova, H. D. (2011). Rolь geografičeskoй podrazdelennosti i lingvističeskogo rodstva v formirovanii genetičeskogo raznoobraziя naseleniя Kavkaza (po dannыm ob Y hromosome). Moskva: Učreždenii Rossiйskoй akademii medicinskih nauk Mediko-genetičeskom naučnom centre RAMN .

Radulović, M., & Novaković, N. (2018). Haplogrupa J2 (sa osvrtom na srpske zemlje). Beograd: Društvo srpskih rodoslovaca Poreklo.

Rajevac, M. (2019). Haplogrupa L-drevna DNK. Beograd: Društvo srpskih rodoslovaca "Poreklo": Srpski DNK projekat.

Srpski DNK projekat. (2019, Jul 23). Srpski DNK projekat. Preuzeto sa Poreklo: https://dnk.poreklo.rs/DNK-projekat

Abu-Amero, K. K., Hellani, A., González, A. M., Larruga, J. M., Cabrera, V. M., & Underhill, P. A. (2009). Saudi Arabian Y-Chromosome diversity and its relationship with nearby regions. BMC Genetics, 1-9. doi:10.1186/1471-2156-10-59

Alizadeh, K., Eghbal, H., & Samei, S. (2015). Approaches to social complexity in Kura-Araxes culture: A view from Köhne Shahar (Ravaz) in Chaldran, Iranian Azerbaijan. Paléorient, 41(1), 37-54.

Battaglia, V., Fornarino, S., Al-Zahery, N., Olivieri, A., Pala, M., Myres, N. M., & Semino, O. (2009). Y-chromosomal evidence of the cultural diffusion of agriculture in southeast Europe. European Journal of Human Genetics, 820-830. doi:10.1038/ejhg.2008.249

Chang, Y. M., Jaya, P., Revathi, P., Phoon, Y., Jaya, P., & Jeevan, N. (2008, July 3). Population Malaysia [Indian]. Retrieved from YHRD: https://yhrd.org/YP000242-Malaysia+%5BIndian%5D

Cinnioğlu, C., King, R., Kivisild, T., Kalfoglu, E., Atasoy, S., Cavalleri, G., . . . Underhill, P. (2004). Excavating Y-chromosome haplotype strata in Anatolia. Human Genetics, 127-148. doi:10.1007/s00439-003-1031-4

Damgaard, P. d., Marchi, N., Rasmussen, S., Peyrot, M., Renaud, G., Korneliussen, T., . . . Pedersen, M. W. (2018). 137 ancient human genomes from across the Eurasian steppes. Nature, 557(7705), 369–374 . doi: 10.1038/s41586-018-0094-2

Decorte, R., & al., e. (2012, February 10). Population Oost-Vlaanderen, Belgium [Belgian]. Retrieved from YHRD: https://yhrd.org/YP000784-Oost-Vlaanderen%2C+Belgium+%5BBelgian%5D

Decorte, R., Larmuseau, M., & Ottoni, C. (2012, February 10). Population Antwerpen, Belgium [Dutch]. Retrieved from YHRD: https://yhrd.org/YP000781-Antwerpen%2C+Belgium+%5BDutch%5D

Devine, D. (2005, September/October). How Long Is a Generation? Ancestry Magazine, 23(5), 51-55. Retrieved from Ancestry: https://books.google.ba/books?id=JzgEAAAAMBAJ&lpg=PA1&hl=sr&pg=PA51#v=onepage&q&f=false

Di Cristofaro, J., Pennarun, E., Mazières, S., Myres, N. M., Lin, A. A., Temori, S. A., & Chiaroni, J. (2013). Afghan Hindu Kush: where Eurasian sub-continent gene flows converge. PloS one, 8(10), 1-12. doi:10.1371/journal.pone.0076748

Erhart, D., Berger, B., Niederstätter, H., Gassner, C., Schennach, H., & Parson, W. (2012, August 17 ). Frequency data for 17 Y-chromosomal STRs and 19 Y-chromosomal SNPs in the Tyrolean district of Reutte, Austria. International Journal of Legal Medicine, 126(6), 977–978. doi:doi.org/10.1007/s00414-012-0751-1

Fadhlaoui-Zid, K., Garcia-Bertrand, R., Alfonso-Sánchez, M. A., Zemni, R., Benammar-Elgaaied, A., & Herrera, R. J. (2014). Sousse: extreme genetic heterogeneity in North Africa. Journal of Human Genetics, 1-9. doi:10.1038/jhg.2014.99

Feldman, M., Master, D. M., Bianco, R. A., Burri, M., Stockhammer, P. W., Mittnik, A., . . . Krause, J. (2019). Ancient DNA sheds light on the genetic origins of early Iron Age Philistines. Science Advances, 5(7), 1-10. doi:10.1126/sciadv.aax0061

Greek DNA Project . (2019, July 21). Greek DNA Project - Y-DNA Classic Chart. Retrieved from Family Tree DNA: https://www.familytreedna.com/public/Greece?iframe=yresults

Grugni, V., Battaglia, V., Hooshiar Kashani, B., Parolo, S., Al-Zahery, N., & al., e. (2012, July 18). Ancient Migratory Events in the Middle East: New Clues from the Y-Chromosome Variation of Modern Iranians. PLOS ONE. doi:10.1371/journal.pone.0041252

Grugni, V., Raveane, A., Mattioli, F., Battaglia, V., Sala, C., Toniolo, D., . . . Semino, O. (2018). Reconstructing the genetic history of Italians: new insights from a male (Y-chromosome) perspective. Annals of human biology, 44-56. doi:10.1080/03014460.2017.1409801

Hay, M. (2018, September 28). Haplogroup J2. Retrieved from Eupedia: https://www.eupedia.com/europe/Haplogroup_J2_Y-DNA.shtml

Heraclides, A., Bashiardes, E., Fernández-Domínguez, E., Bertoncini, S., Chimonas, M., & Christofi, V. (2017). Y-chromosomal analysis of Greek Cypriots reveals a primarily common pre-Ottoman paternal ancestry with Turkish Cypriots. PLOS ONE, 12(6). doi:doi.org/10.1371/journal.pone.0179474

Herrera, K. J., Lowery, R. K., Hadden, L., Calderon, S., Yepiskoposyan, L., Regueiro, M., . . . Herrera, R. J. (2012). Neolithic patrilineal signals indicate that the Armenian plateau was repopulated by agriculturalists. European Journal Of Human Genetics, 20, 313-320. doi:10.1038/ejhg.2011.192

Hou, Y. (2019). Y-SNP Branch Information on L. Retrieved from YHRD: https://yhrd.org/tools/branch/L

Hungarian_Magyar_Y-DNA_Project. (2019, July 29). Family Tree DNA - Hungarian_Magyar_Y-DNA_Project. Retrieved from Family Tree DNA: https://www.familytreedna.com/public/Hungarian_Magyar_Y-DNA_Project?iframe=yresults

Immel, U. D. (2008, July 3). Population Tripoli, Libya [Libyan]. Retrieved from YHRD: https://yhrd.org/YP000416-Tripoli%2C+Libya+%5BLibyan%5D

ISOGG. (2019, July 31). Y-DNA Haplogroup Tree. Retrieved from ISOGG (International Society of Genetic Genealogy): https://isogg.org/tree/

Jankova, R., Geppert, M., Videtic Paska, A., Willuweit, S., & Roewer, L. (2019). Y-chromosome diversity of the three major ethno-linguistic groups in the Republic of North Macedonia. Forensic Science International: Genetics. doi:doi.org/10.1016/j.fsigen.2019.07.007

Karachanak, S., Grugni, V., Fornarino, S., Nesheva, D., Al-Zahery, N., Battaglia, V., . . . Semino, O. (2013). Y-Chromosome Diversity in Modern Bulgarians: New Clues about Their Ancestry. PLoS ONE, 8(3), 1-9. doi:10.1371/journal.pone.0056779

Karafet, T. M., Bulayeva, K. B., Nichols, J., Bulayev, O. A., Gurgenova, F., Omarova, J., . . . Hammer, M. F. (2016). Coevolution of genes and languages and high levels of population structure among the highland populations of Daghestan. Journal of Human Genetics, 181–191. doi:10.1038/jhg.2015.132

Karafet, T. M., Mendez, F. L., Meilerman, M. B., Underhill, P. A., Zegura, S. L., & Hammer, M. F. (2008). New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree. Genome research, 18(5), 830-838. doi:10.1101/gr.7172008

Karafet, T., Mendez, F., Meilerman, M., Underhill, P., Zegura, S., & Hammer, M. (2008). New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree. Genome Research, 830-839. doi:10.1101/gr.7172008

Kim, S. H., Han, M. S., Kim, W., & Kim, W. (2010, November). Y chromosome homogeneity in the Korean population. International Journal of Legal Medicine, 124(6), 653–657. doi:doi.org/10.1007/s00414-010-0501-1

Klyosov, A. A., & Kilin, V. V. (2016). Kilin-Klyosov TMRCA Calculator for Time Spans up to Millions of Years. Advances in Anthropology, 6(3), 51-71. doi:http://dx.doi.org/10.4236/aa.2016.63007

Kohl, P. L. (2007). The Making of Bronze Age Eurasia. New York: Cambridge University Press.

Lazaridis, I., Nadel, D., Rollefson, G., Merrett, D. C., Rohland, N., Mallick, S., . . . Reich, D. (2016). Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East. Nature, 2016/07/25/online. doi:10.1038/nature19310

Macedonian DNA. (2019, July 23). Macedonian DNA. Retrieved from Family Tree DNA: https://www.familytreedna.com/groups/macedonia/about/background

Mahal, D. G., & Matsoukas, I. G. (2017). Y-STR Haplogroup Diversity in the Jat Population Reveals Several Different Ancient Origins. Frontiers in Genetics, 8:121. doi:10.3389/fgene.2017.00121

Margaryan, A., Lawson, D., Sikora, M., Racimo, F., Rasmussen, S., Moltke, I., . . . de Barros Damgaard, P. (2019). Population genomics of the Viking world. bioRxiv. doi:10.1101/703405

Mršić, G., Petek, M., Vrdoljak, A., Popović, M., Valpotić, I., Anđelinović, Š., . . . Primorac, D. (2012). Croatian national reference Y-STR haplotype database. Molecular Biology Reports, 39, 7727–7741. doi: 10.1007/s11033-012-1610-3

Narasimhan, V. M., Patterson, N., Moorjani, P., Lazaridis, I., Lipson, M., Mallick, S., . . . Coppa, A. (2018). The Genomic Formation of South and Central Asia. bioRxiv. doi:10.1101/292581

Noveski, P., Trivodalieva, S., Efremov, G., & D., P.-K. (2010). Y chromosome single nucleotide polymorphisms typing by SNaPshot MINISEQUENCING. Balkan Journal of Medical Genetics, 13(1), 1-13. doi:10.2478/v10034-010-0013-9

Rosser, Z., Zerjal, T., Hurles, M., Adojaan, M., Alavantic, D., & Amorim, A. (2000). Y-Chromosomal Diversity in Europe Is Clinal and Influenced Primarily by Geography, Rather than by Language. Am J Hum Genet, 67(6), 1526-43.

Sahoo, S., Singh, A., Himabindu, G., Banerjee, J., Sitalaximi, T., Gaikwad, S., . . . Kashyap, V. K. (2006, January 24). A prehistory of Indian Y chromosomes: Evaluating demic diffusion scenarios. PNAS, 103(4), 843–848. doi:10.1073/pnas.0507714103

Scozzari, R., Cruciani, F., Pangrazio, A., Santolamazza, P., Vona, G., & Moral, P. (2001). Human Y-chromosome variation in the western mediterranean area: Implications for the peopling of the region. Human Immunology, 871-884. doi:doi.org/10.1016/S0198-8859(01)00286-5

Semino, O., Passarino, G., Oefner, P. J., Lin, A. A., Arbuzova, S., Beckman, L. E., . . . Francalacci, P. (2000). The Genetic Legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective. Science, 290(5494), 1155-1159. doi:10.1126/science.290.5494.1155

Sengupta, S., Zhivotovsky, L. A., King, R., Mehdi, S. Q., Edmonds, C. A., Chow, C. E., & Underhill, P. A. (2006). Polarity and Temporality of High-Resolution Y-Chromosome Distributions in India Identify Both Indigenous and Exogenous Expansions and Reveal Minor Genetic Influence of Central Asian Pastoralists. The American Journal of Human Genetics, 78, 202–221. doi:10.1086/499411

The Y Chromosome Consortium. (2002). A Nomenclature System for the Tree of Human Y-Chromosomal Binary Haplogroups. Genome Research, 12(2), 339–348. doi:10.1101/gr.217602

Trivedi, R., Sahoo, S., Singh, A., Bindu, G. H., & Banerjee, J. (2007). High Resolution Phylogeographic Map of Y-Chromosomes Reveal the Genetic Signatures of Pleistocene Origin of Indian Populations. Anthropology Today: Trends, Scope and Applications, 393-414.

Völgyi, A., Zalán, A., Szvetnik, E., Nagy, M., & Pamzsav, H. (2014, October 31). Population Uzbekistan. Retrieved from YHRD: yhrd.org

Wang, C.-C., Reinhold, S. R., Kalmykov, A., Wissgott, A., Brandt, G., & al., e. (2018, May 16). The genetic prehistory of the Greater Caucasus. BioRxiv. doi:10.1101/322347

Wang, C.-C., Wang, L.-X., Zhang, M., Yao, D., Jin, L., & Li, H. (2013). Present Y chromosomes support the Persian ancestry of Sayyid Ajjal Shams al-Din Omar and Eminent Navigator Zheng He. arXiv, 1-5. Retrieved from https://arxiv.org/ftp/arxiv/papers/1310/1310.5466.pdf

Y Haplogroup L Project. (2019, June). L - Y Haplogroup L. Retrieved from Family Tree DNA: https://www.familytreedna.com/groups/y-haplogroup-l/about

YFull. (2019, April 2). YFull YTree v7.02.01. Retrieved from YFull: https://www.yfull.com/tree/L/

Zalloua, P. A., Xue, Y., Khalife, J., Makhoul, N., Debiane, L., & Platt, D. E. (2008). Y-Chromosomal Diversity in Lebanon Is Structured by Recent Historical Events. Am J Hum Genet, 873–882. doi:10.1016/j.ajhg.2008.01.020

[1] Najbliži zajednički predak, u daljem tekstu i skraćeno kao NZP.

[2] Posmatrajući Evropu u gegrafskom smislu.

[3] Ukupno je analizirano 442 skeleta, od čega je 300 muških.

[4] 847 ± 65 nove ere.

[5] Etnički sastav Avganistana i unutar etnički odnosi L-M20 haplogrupe su sledeći: 42.1% Paštuni, 7,5%→518.516; 33.6% Tadžici, 6,33%→349.271; 10.6% Uzbeci, 9,44%→164.322; 9.8% Hazari, 3,9%→ 62.764; 3.9% Ostali →Nepoznato.

[6] Prema rezultatu Dibirove na 933 uzorka evroazijske stepe, a koja uključuje i Mongoliju, zastupljenost L-M20 haplogrupe je 0,5%.

[7] Prema rezultatima Tadžika iz Avganistana, zastupljenost L-M20 haplogrupe je 6,33%.

[8] Jedan od 3 rezultata iz kojih je izvučen Y hromozom.

[9] Filestejci su po pisanju narod za koji se sugeriše kulturna veza s mikenskim svijetom u Grčkoj i indoevropski jezik.

[10] Prema stanju iz februara 2019. godine.

The post Haplogrupa L-M20: sa osvrtom na srpske zemlje appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Sipanje, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Naselje vezano za niz malih dolinica i uvala u podnožju brda Gvozda, Venca i drugih kosa koje ga dele od Bihora. Na drugoj, severnoj sgrani, od susednih sela ga odvaja vrtačama ižljsbljena Ostronoša.

Vode.

Iako je na krečnjačkoj površi, Sipanje nije bezvodna. U podnožju kosa, gde vododržljivo stenje izbija na površinu, ističu izvori. Iz ovih potiču mali tokovi koji brzo poniru. Glavne vode su: Ograđenik, Studenac, Županjac (vreoce), Koprivice, Smrdan (izvor u Omoru) i stočno pojilo Ponorac.

Zemlje i šume.

Njive su poglavito po stranama oko kuća, a livade poglavito u dolinama malih potoka. Krajevi pod njivama i livadama nose ove nazive: Bukvice, Ćafe, Butuiš, Rosulje, Potrkovo, Jabuke, Rakits, Lokve, Poljane, Uvora, Ponorac, Lukavci, Koprivica, Duboška, Iza, Kobiljača, Rujevo brdo, Selište, Breza, Vijenac, Senokose, Luke, Uvirala, Kostin do, Cremljica. Utrine i šume su: Gvozd, Gajevi, Stupača (krš), Smrdan, Octronoša.

Starine u selu.

Tragovi ranijih naselja su: Selište i u njemu na kraju sela „Latinsko groblje". Osim toga, kao i u ostalim selima ima starih kućišgga, koja su ostaci ranijeg srpskog sganovništva.

Poreklo stanovništva.

Preci današnjeg stanovništva su se i ovde naselili posle Karađorđevog ustanka. Od njih potiču tri roda: Borančići, Skoci i Kačari.

-Borančići (4 k.), doseljeni su iz Brda.

-Skoci (10 k.), kažu da su rod sa pravoslavnim Skokovićima iz okoline Ivangrada (Berana).

-Kačari (5 k.), doseljeni su iz Bukovice (Rožaja), gde i danas žive njihovi rođaci muslimanski Kačari i pravoslavni Beloice.

Sva tri roda su primila islam.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Sipanje (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Šipovice, opština Bijelo Polje – Crna Gora. Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Malo naselje u prostranoj uvali izmeću šumovite kose Razmilovca, Kosmače i Vrha, koji ga dele od susedni naselja.

Vode.

Uvala je izžljebljena plitkim vrtačama i suvim dolinama. Dve takve doline kojima povremeno teče voda, vode prema Sastavcima. U vrhu dolina izbijaju izvori. Najjači izvor je dobra voda (Dobrača), sa koje pije gotovo celo selo. Oko korita ispod česme stiču se stada stoke. Kod ove vode je i odmaralište putnika na glavnom putu iz Polimlja za Novi Pazar.

Zemlje i šume.

Prirodni uslovi su povoljni za stočarstvo i planinsku zemljoradnju. Najvažniji potesi pod livadama i njivama su: Polje, Ćale, Godeni laz, Glavice, Vrbovača, Bare. Utrine su svuda oko sela (Drenovača, Kosmača, Hano buče, Kleče, Razmilovac, Bačevci).

Starine u selu.

Šipovice su od davnina bile naseljene. Ostaci starijih naselja su kućišta i crkvine sa grobljem. Na mestu „Crkvina“, ispod kuće Šuća Sijarića, vide se tragovi starog srpskog groblja. Najstariji grobovi su pokriveni pločama, a mlađi obeleženi kamenom čelo glave. Jasno se vide i temelji grobljanske kapele. Dakle, grobovi su iz raznih vremenskih perioda, što ukazuje na promene stanovništva.

Poreklo stanovništva.

Današnji stanovnici Šipovaca su:

-Sijarići (13 k.), čiji su preci došli iz susednog sela Godijeva posle iseljavanja ranijeg stanovništva. Šipovice su im u početku bile planina, pa su se tu kasnije i stalno nastanili. Neki i sada imaju zemlju i u Godijevu i Šipovicama.

-Kajevići (1 k.), poreklom su iz Kolašina, a ovamo su došli na miraz.

Šipovice su primer kako jedno naselje pod izvesnim uslovima postaje od stalnog privremeno i obrnuto.

IZVOR: Prema knjizi Milisava V. Lutovca „Bihor i Korita“, izdanje Beograd 1967. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Šipovice (Bijelo Polje) appeared first on Poreklo.