Poreklo stanovništva sela Donja Kamenica, opština Knjaževac – Zaječarski okrug. Prema knjizi Marinka T. Stanojevića „Zaglavak“ – napisanoj prema prikupljenim podacima 1903. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Donja Kamenica je udaljena skoro podjednako od G. Kamenice i Štrbaca, t. j. pola časa hoda. Nalazi se u dolini Trgoviškog Timoka, na njegovoj levoj obali (u osoju). Sa južne strane selo jo zaklonjeno visovima: Grovat, Lisičji Vr, Čuka, Del, Buka itd. Kroz selo protiču dva potoka: jedan istočnim krajem sela, zove se Lešje, oko koga je gornji kraj sela (Skrajnik), većinom u prisoju; drugi je Pričeljski ili Pričaljsni Potok, koji protiče kroz donji kraj sela. Oba su potoka vrlo bujna, osobito Pričeljski, ali on ne šteti selo, pošto se duboko ukopao u zemlju; dok Lešje nanosi osetnu štetu gornjem kraju sela i Čivliku. Kuće su skoro sve na peskuši i kamenu, koji klizi sa Grovata, Lisičjeg Bra, Čuke itd. I od severne je strane selo zaklonjeno kosama i visovima, te je selo otvorono samo u pravcu rečne doline.

Vode.

U selu se pije izvorska i bunarska voda. Ima tri bunara. U gornjem delu sela je izvor Buka, i sa njega pije ceo taj kraj a prilično je jak; ističe ispod stene. U donjem kraju sela pije se voda poglavito sa kladenca Štrčikrak. U okolini ima jedan jači izvor, Mlaka, koji je u Sokolašu, ispod Graliča. U selu se zimi pije voda sa oba potoka. U Žljebinama potoku ima slane vode i zemlje („ovce ližu tu zemlju“).

Klima.

Hajjači vetar je krivac, koji duva sa severa; sa istoka duva – istočnik; ca juga – beli vetar, uz Timok — košava. Kišu donosi jug i košava, pa i krivac.

Zemlje i šume.

Zemlja je srednje rodnosti, kao u Štrpcima i G. Kamenici. Ova je zemlja oko sela, u dolini Trgoviškog Timoka i po visovima. Mesta su ova: Pazar, Kaličina Kvačćina Mrtvina, Lisičji Vr, Liverička Padiia, Cocin Trap, Gunjava Čuka, Golemi Mrtvin, Golema Njiva, Linšite, Suvarje, Ugljarski Del, Bajčina, Svinjska Padina, Manastirište, Rajina Padina, Saruša Debela Glava i dr.. – Seoski atar ka jugu se najdalje pruža, a najdalja je Ivovski Del (2 časa).  Po slabijom zemljištu najviše se seje ovas, inače od svega po malo, a polovina svega kukuruz (ovde vele: mamuruz). Jednoj porodici potrebno je oko 30-35 ralice zemlje.

Narod se slabo bavi stočarstvom, jer nema više za stoku. „Selske“ utrine ima u .Lisičjem Vru.

Šume je malo, jer je vrlet ogoljena. Selske bolje šume imi u Buku i Maloj Mrtvini.

Tip sela.

Selo je potpuno zbijenog tipa. Podeljeno je u tri dela, kraja: gornji kraj ili Skrajnik, Čivlik i donji kraj. Skrajnik je u potoku Lešju i vrlo zbijen, osobito onaj deo u prisoju. Tu su gotovo sve sami doseljenici. U njemu ima oko 100 kuća. Za Skrajnii se drži Čivlik, koji je udaljen od Skrajnika za 30-40 koraka. U njemu ima oko 20 kuća koje starinaca koje doseljenika. Na Čivlik se naslanja donji kraj, koji je veliki kao i Skrajnik, ali je u njemu y većini starinac, to izgleda kao da je ovo najstariji kraj sela. Selo se, prema tome, pruža u dva glavna pravca: potokom Lešje od juga i severu (na ušću potokovu u Timok), a onda. u pravcu Timokova toka, te je pružanje sela nepravilno, obrnuto G (L)

Ime sela.

Kamenica se zove po kamenitom mestu na kome je selo a Donja za razlikovanje od  Gornje Kamenice. Priča se da se ona jednom zvala Vezir–Kamenica.

Starine u selu.

Manastir sv. Trojice. Nedaleko od D. Kamenice, na sredokraći između G. i D. Kamenice, nalazi se na desnoj strani Trgoviškog Timoka ovaj manastir, zadužbina Despota Lazara. najmlađega sina Đurđa Brankovića, podignuta 1457, za Arsenija II pećskog patrijarha.

Ovoj crkvi, koja je bila vrlo mala, dodata je 1874. g. preprata. Crkva je mala, vizantijskog stila, dugačka 40 stopa, široka 18 stopa, a visoka 18-22 stope. Od tvrdog je materijala i posvećena „Životvorećoj i nerazdelnoj Trojici.“ Iznutra je bila sva živopisana, ne u novije doba skoro je sva okrečsna, te se od starog živopisa vidi samo nekoliko likova. O postanku ove crkve ima jedno predanje, po kome su crkvu podigli pastiri Crnovrščani. Čuvali su ovuda, priča se, svoja stada, i kad im se jednom stane vrteti ovde stado, ne hoteći se krenuti odavde, smisle oni da tu podignu crkvu. Odu y svojo selo, naseku grede i puste ih ima Timok, i kad ih Timok donese ovde, zaustavs ih i tu načine crkvicu.

Crkva Mihaila Abogovića. U sred sela, na jednom zaravnjaku, još stoji u celosti crkvica, koju je zidao Mihailo despot, ali koji Mihailo, podeljena su mišljenja.

Milićević misli da je ovo crkva Mihaila Abogovića, „koji najpre beše veliki vojvoda Despotu Lazaru, a posle drugar u vladi ženi njegovoj, što ga je i glave stalo“. Mišković, pak, ispravlja utoliko da je ovo crkva Mihaila Anđelovića, velikoga vojvode, za vlade Despota Lazara Brankovića, a po smrti dospotovoj, namesnika dospotici Jeleni „ slepom despotu Stefanu Brankoviću. Anđelović je „brat prvog gubornatora i sandžak–bega turskoga y Smederevu Alp–bega Anđelovića. Koji je u našim narodnim pesmama poznat pod imenom „Đerzelez–Alija“.'

M. Valtrović nalazi da ona crkva nije iz XV veka, već iz XIV. „Po obliku svoga osnova " po spoljnom izgledu ona nema sličnosti sa crkvama iz doba Stevana Visokog i Brankovića, no se po celom kroju svome podudara sa crkvama iz prvih desetina XIV veka. Iz toga izvodi nalik i natpisu crkvi kazuju Mihaila „despota Bugarske, gospodara vilindkog, zeta i zaštićenika kralja Milutina“, onoga Mihaila, koji je poginuo u velbuškoj bici 1330 god. Bez stručnog proučavanja još cc ne može ništa tačno utvrditi. Ali pri svem tom, ova crkvica ostaje kao „dragocena starina kako u pogledu vremena iz kojeg je, tako i u pogledu njenih arhitektonskih osobina i njenih slika".

Crkva je zidana sigom, ivmešanom redovima cigalja, kao što je to u mnogim crkvinama u Zaglavku (na pr. u Baranici, u štrbačnoj crkvi). Ima zvonaru i kube, a bila je sva živopisana, to i danas ima interesa sa svoga lepoga živopisa, iako je jako iskvaren.

U narodu se misli da je ova crkva za 30 godina mlađa od sv. Trojice. Seljaci misle da je oprave za bogomolju sebi.

Iznad sela, baš iznad donjeg kraja, y Kamenu nalaze se razvaline od nekakve kuline. Poznaju se zidine, a nalazi se krsč i malter u ruševinama. Narod misli daje tu bio dvorac onoga koji je podigao tu crkvu, te bi mu onda ona crkva bila pridvorna.

Uz potok Lešje, iznad gornjeg kraja ili Skrajnika, nalazi se jedno mesto koje se zove Čaršija. Na tome mestu ima gomila kamenja, ali uo ništa u narodu o njoj ne priča.

Na granici atara gornjo–kameničkog i donjo–kameničkog, na levoj obali Trgoviškoga Timoka, nalazi se vis Gradič. Na njemu ima tako isto nekakvih ruševina gradskih. Tu se nalaze ciglje, malter, crepovi, kamenje, sitan novac itd. Narod veli da ga „Latin“ zidao.“

Postanak sela i poreklo stanovništva.

D. Kamenica je od onih ređih sela koja nemaju selišta. To, pored ostaloga, pokazuje da je ono vrlo staro selo. Predanje veli da je ovde oduvek bilo selo. Mnogi spomeni iz prošlosti: crkva Mix. Abogovića, ruine od zamka nad donjim krajem sela, o kojima se priča da je tu bio dvor Mih. Abogovića, stara grobišta oko crkve Abogovića, razvaline gradske na visu Gradič, neposredna blizina manastira sv. Trojice, spomen o čaršiji u potoku Lešju - sve to navodi na misao: daje ovde moralo biti kakvo oveće naselje. Tradicija veli da je ovde sedeo nekakav paša, o čemu je ostao spomen u imenima mesta: Pašino, Pašinova Beljuva, a i jedna porodica se zove Pašinci. Vele da se do pred oslobođenje D. Kamenica zvala Vezir–Kamenica. Na Trg. Timoku stoje i danas vodenice, nazvane turske vodenice. A već pouzdano se zna da je ovde uvek sedeo subaša i da je selo bilo njegov čivlik, o čemu se sačuvao spomen u imenu jednoga kraja sela, koji se danas zove Čivlik Kula subašina, misli se, bila je onde gde je sada porodica Orliči (u donjem kraju).

Najstariji kraj sela je donji kraj, jer su y njemu većinom starovremske porodice.

U početku prošloga. veka, u vreme ratova za oslobođenje, ovde nije bilo sela, već je bilo rastureno po okolnim visovima i gudurama, po pojatama. Tako su napr. neki bili po Sekolašu, neki po Padini itd. („tamo ce rađaju, tamo žive, umiru, tamo se i sahranjuju“). Ali čim se ovaj kraj oslobodi, stanovništvo se saseli na staro svoje ognjište.

Stanovništvo je sastavljeno iz porodica starovremskih, ćutuklija, i doseljenika.

Starinci su:

-Milenovci (34 k.) su vrlo stara i dosta razgranata porodica, te se danas samo po slavi poznaju, jer su jedna sojevina. Rastureni su po celom selu, ali ih najviše ima u donjem kraju, ispod Kamena. Poznati su pod novijim imenima:

-Kuronjiči ili Velojinci ili Stankiči (14 k.), Dubanjiči (2 k.), Ćeremidžijinci (5 k.), Prcazejiči (8 k.) i Čukarci ili Radenkovci (2 k.). Prcazejiči se ime često čuje za celu porodicu. Slave sv. Jovana (7. jan.), to se zovu i Sv. Jovanovci.

-Đorđinci (20 k.) su tako isto stara i jaka porodica. Grupisani su skoro svi u donjem kraju sela. Novija su im imena:

-Baltinci ili Novanovci (5 k.), Oroleinići (5 k.), Orlič (1. k,) Peljinci (2 k.), Đorđinci ili Jaćimovci (4 k.) i Bakbršanci ili Banbršinci (3 k.). Slave sv. Đorđa. (3. nov.), te se zovu stoga i Đorđinci ili Cv. Đorđinci.

-Markovci (23 k.) su jaka i razgranata po celom selu porodica. Oni su poznatiji kao:

-Durinci (8 k.), Čalakovci (7 k.), Markovca (7 k.) i Varaunci (l k.). Od svih ovih Čalakovci (ili: Čelakovci, ili: Čolakovci) su najrastureniji. Slave sv. Aranđela (8. nov.).

Milenovci, Đorđinci i Markonci su jedine starinske porodice, kojima je ovde domovina. Ostalo stanovništvo je sam doseljenik i skoro svakoj se porodici zna poreklo. Tako bi se, po starini, moglo ostalo stanovništvo ovako poređati:

-Despotovci (41 k.) su iz one vrlo velike i neobično razgranate porodice Despotovaca u Dejanovcima (Zaglavak). Zašto su se krenuli iz Dejanovaca. ništa se ne zna, moguće da je uzrok u onoj poplavi (v. o tome postanak Dejanovaca), o kojoj živi predanje y Dejanoncima, posle koje su se, po priči, rasturili celom okolinom. Misli se da su došli dosta davno, pre 200 godina. Danas su ovd. Despotovci poznati pod ovim mlađim prezimenima (nadimcima):

-Bratilovci ili Timilijači (6 k.), Kabulovci (4 k.), Popovci (4 k.), Ranđelovci ili Marikinci (7 k.), Gocinci (“2 k.), Korčinci (6 k.), Šajta ili Šajtinci (Z k.), Božinovci (3 i.), Čuravinci (3 k.), Diniči (2 k.), Despotovci (l k.). Ova svako razgranata porodica zahvata ceo gornji kraj ili Skrajnik, u potoku Lešju. Ostalih porodica slabo među njima ima. Slave sv. Stevana. (vidi o ovome u Dejanovcnma i Aldincima pod Despotovci).

-Ljubenovci (12 k.) su stara porodica, iz 18–og veka; doselila se iz Janje u pirotskom okrugu. Prvi cc doselio deda Ljuben, i našao ovde pustu zemlju, pa se tu i zaseli. Ima sada živa praunuka od 80 godina. Jedan deo Ljubenovaca zovu se Ljiljaniči (4 k.). Slave sv. Đorđa (3. nov.).

-Avramovci (13 k.) su starinom iz Prištine u Staroj Srbiji. Vrlo se rano, u 18-om veku, doselio neki Avram, muhamedanske vere. Kad se ovde doseli, odmah se na dan sv. Save pokrsti, primi sv. Savu za slavu, i krsti sina svoga Sava. Jedan paraunuk Avramov (Viden) ima sada 53 godine. Od Avramovaca jedni cc zovu Švabe (4 k.). Slave sv. Savu.

-Pazderkovci (9 k.) su ce doselili iz nekoga sela Pazderksvca u Staroj Srbiji, u prvoj polovini 18-og veka, otprilike u ono vreme kad i Avramovci. Predak Pazderkovaca deda Veselin „lutaše tražeći pustahiju zemlju. Kad ovde dođe, on, kao svaki Arnautin (jer je iz „arnautsko“) silom zauze sahibnjsku zemlju koju i sada drže“. Jedan deo Pazderkovaca su Miladinovci ili Lešnjani (po mestu Lešju).  Slave sv. Nikolu.

Pazderkovci, i ako je prošlo nepuno dva veka od doseljenja (danas živi peti pojas), nisu izgubili neke svoje osobine, kojima se razlikuju od starosedelaca i ostaloga stanovništva. Prirode su često vrlo nemirne, ubojice, naletice; hvališe su, te ih nema; među njima ima dobrih lovaca: dobro su razvijeni, koščati ali dosta mršavi. U govoru su se izjednačili sa mesnim stanovništvom, ali će se ipak primetiti po koja crta, koju su, možda, doneli sa sobom i očuvali je do dan-danas. Jer dok se u govoru zaglavčana izgubio kvantitet samoglasnika, kod jednoga sam od Pazderkovaca opazio i druge samoglasnike. Možda bi se naročitim promatranjem, utvrdila još koja crta y jeziku njihovu, koju su doneli sa sobom. Ali se, uglavnom, i u govoru izjednačili sa starosedeocima, jer i što je njihovo, to je na svaki način poremećeno.

-Džoćetanci ili Landžinci (12 k.) su starinom iz pirotskoga okruga. Prvi se doselio deda Coka u 18–om veku. Žive mu danas praunuci. Slave Vračeve.

-Nakalamkovci (10 k.) su došli iz Kalne u pirotskom okrugu, te se zovu i Kalanci. Prvi je došao Nikola, kao nakalamak u 18–om veku, od kuda im i ime došlo. Slave sv. Jovana.

-Pašinci (6 k.) su se, misli se, doselili iz Crnog Vrha, u pirotskom okrugu. Pašinci se zovu što su na zemljištu nekoga paše. I sada se mesto, gde je groblje, iznad Pašinaca, zove Pašino (t. j. zemljište, imanje) i Oašina Beljuva. I Pašnnci su stara porodica, iz 18-og veka. Slave sv. Luku.

-Todorovci (3 k.) su starinom iz Vlaova, u srezu zaglavskom. Desilo se početkom prošloga neka deda Marko i zauzeo gustu zemlju. Slave sv. Todora, otkuda im i ime Todorovci.

-Manojlovci (6 k.) su iz G. Kamenice. Manojla je, po kome se zove ova familija, priveo početkom prošloga veka, pop Milija. Slave sv. Aranđela (8 nov.).

-Cerovci (1 k.) k.) su prebegli od Turaka iz Cerove, u pirotskom okrugu, odmah po oslobođenju gurgusovačkoga okruga. Starešina porodici bio je Golub Cerovac, hajduk. Slave sv. Đsrđa (3 novembra.).

-Živadinovci (3 k.) su starinom iz Štrbaca, u Zaglavku. Slave sv. Tomu.

-Jovinci (4 k.) su po poreklu iz Gabrovnice, u srezu zaglavskom (pređe pirotskom okrugu). Prvi se doselio Milojko N. Slave sv. Jovana.

-Prdljincima (3 k.) je „ćokovina' u selu Crnom Vrhu, u pirotskom okrugu. Predak im se doselio onde kao nakalamak pedesetih godina prošloga veka. Slave sv. Luku.

-Krstiči (3 k.) doseljeni su iz Pričevaia, u Zaglavku. Slave ov. Nikolu.

-Matejičima (1 k.) ne zna ss poreklo. Ta kuća „nema podiz“. Slave sv. Nikolu.

-Živkovci (3 k.) su nazvani po Živku iz Dejanovaca, koji je ovde usinjen. Slave sv. Nikolu.

Pored ovih, ima 1 k. (deda Viden) doseljena iz Šestigabra, u pirotskom okrugu, i još jedna (deda Đina) iz Crnog Vrha, takođe u pirotskom okrugu, u doba oslobođenja ovoga kraja.

Veći deo stanovništva D. Kamenice je sastavljen iz doseljenika, jer od celokupnog broja kuća na starince pada tek jedna trećina, a na doseljenike dve trećine. Među doseljenicima ima vrlo starih porodica, iz 18—og veka, a to su: Despotovci, Ljubenovci, Avramovci, Pazderkovci, Džoćetanci ili Landžinci, Nakalamkovci i Pašinci. Sve su ove porodice koliko stare, toliko i razgranate. One čine masu stanovništva, jer od celokupnog broja doseljeničkih kuća samo na njih ide više od dve trećine kuća. Prema tome, selo je naseljeno doseljavanjem najvećim delom u 18. veku, osobito u prvoj polovini.

Stanovništvo je dalje raslo priraštajem, a u prvoj polovini prošloga veka umnožilo se neznatnim brojem (od njih sada oko 34 kuće) doseljenika (12 porodica), osobito oko oslobođenja ovoga kraja. Od doseljenika i ovde je, kao y G. Kamenici, najveći broj iz pirotskog okruga: Janje, Kalne, Crnog Vrha, Cerove i Šestigabra, a dosta je znatan broj i iz okoline: Dejanovaca, Štrbaca, Gornje Kamenice, Pričevaca itd. U ovom selu ima, što je retkost u Zaglavku, doseljenika i iz Stare Srbije (Avramonci i Pazderkovci). Doseljavanje je vršeno pojedinačno, a samo su se, čini se, Despotovci doselili odjednom u većoj razmeri (cugom).

Seoska zavetina Đurđevdan.

IZVOR: Prema knjizi  Marinka T. Stanojevića „Zaglavak“ – napisanoj prema prikupljenim podacima 1903. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Donja Kamenica (Knjaževac) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Štrbac (po knjizi Štrpci), opština Knjaževac – Zaječarski okrug. Prema knjizi Marinka T. Stanojevića „Zaglavak“ – napisanoj prema prikupljenim podacima 1903. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo Štrpci se nahodi u ravnici na desnoj obali Trgoviškoga Timoka. Istočnim krajem sela prodire Živulićinski Potok. Vrlo je bujan, ali ne čini štete selu. Drugi omanji potok teče zapadnim krajem sela, Barski Potok, te je selo upravo između dva potoka, koji silaze sa kosa Čuka, Velje Vra i Vite Granice. Prema selu je, preko Timoka, Dubravsna Čuka sa koje silazi potok Beđino, Grnčar (Mali i Veliki), Bižino i Gorunov Del. Na taj način selo je sa severne i južne strane ograđeno visovima i planinskim kosama. Kuće su na ilovači, beljuši, crvenici i peskuši zemlji.

Klima.

Sa severne strane duva košava; sa južne — beli vetar; sa istočno — krivac, a sa zapadne (uz Timok) — banjac. Najjači su i najhladniji krivac i banjac. Krivac vedri, a kišu donose košava i jug.

Vode.

U selu se nije više bunarska voda.. Ima pet bunara. Ima i jedan izvor — kladenac, zvan Nikolin Kladenac. Proko Timoka (pod Grnčarem) ima jak izvor Šopur. Zimi se pije i sa Timoka kao i sa pomenutih potoka.

Zemlje i šume.

Zemlja je ova oko sela. Ima vrlo plodne ravnice oko Trgoviškog Timoka, na kojoj rađa osobito dobro kukuruz i pšenica. Po visovima i kosama zemlja je nerodna, prljuša. Kao što je u ravnici, za jednu porodicu dovoljne bi bilo 20—25 ralica zemlje. Mesta na kojima se zemlja ebdelava ova su: Uševica, Selište, Rgošći Dol, Polje, Strladža, Bara, Stranje, Čečurica, Golema Njiva, Rosulje. Džajino, Crkvište.

Najdaljo je mesto za jedan sahat hoda.

Utrine za stoku ima prilično u Osoju, Straža, Bregu, Grnčaru, Kamenju, Veljem Vru, Stranju i Grotu.

Seoske šume ima u Grotu. Sitnije šume („prskun“) ima u okolini podosta. Šuma je granica, grab itd.

Tip sela.

Štrpci se odlikuju svojim tipom od ostalih sela u Zaglavku time, što je ne samo vrlo zbijenog tipa, nego što je one u „kupu“, gomili, te se ne pruža u dužinu. To pak dolazi otuda, da bi se očuvale više zemlje (ravnice) za obrađivanje. Kroz selo prolazi drum, ali je samo šest kuća ispod puta. Onaj kraj ka Živulićinskom Potoku zove se gornji kraj, a na Barskom Potoku – dolnji kraj. Između njih nema nikakva razmaka. U gornjem kraju su mahom Živulićinci, a u donjem – Velojinci, te se stoga ta dva kraja zovu i Živulićinska mala (ili kraj) i Velojinska mala (ili kraj).

Ime sela.

Selo se zove Štrpci, ali se ne zna ništa o postanku njegova imena, niti ima kakvih priča kojima bi se tumačile ime. Možda je ime selu dato po imenu sela odakle je prvi doseljenik („Arnautin“)!

Starine u selu.

Južno od sela na jednoj visoravni, daleko od sela pola kilometra, nalazi se na levoj obali Trgoviškoga Timoka otkopana crkva, od koje se lepo čuvaju temelji. Evo kako je otkopana ta crkvina:

„Ženi jednoj bolovale je dete više od godine dana, i ona je tražila. leka, po seoskom običaju, od baba i vračara. – i nikakove pomoći. U oči sv. Tome prošle godine [1888], javi joj se u snu neki čovek i kaže joj, da joj dotle neće ozdraviti, dok ne otkopa crkvu sv. Bogorodice, pokazav joj i mesto na kome je crkva. Ovakova joj se pojava više puta u snu pojavljivala i ona, u nadi i veri, da će joj dete ozdraviti, otpočne sa svojim domaćinom otkopavati na mestu gde joj je obeleženo da je crkva, i zaista naiđu na zidine. Po kazivanju seljaka, detetu, od dana kad su počeli otkopavati crkvište, pođe na bolje i ozdravi. Seljaci, kad su to uvideli, iz religijskog poštovanja otpočnu listom svi otkopavati crkvu, i do Uskrsa je svu iznutra otkopali i očnstili“.'

Crkva je sa opsidom i zidovima dugačka 21,40 M. a široka sa zidovima 8,95 m. Oltar je polukružan. Srodina hrama dugačka 13 m. a široka 7,50 m., paperta široka 3 m. a dugačka koliko i sredina hrama. Iz paperte na sever vode vrata u jedno odeljenje, za koje se ne može tačno utvrditi čemu je moglo služiti (možda kakva kapelica?). Zidovi su visoki do 1 metra, debeli 0,70 m. (južni 0,75 m.). Zidana je običnim lomljenpm kamenom sa šljunčastnm malterom, a između kamenja i cngljom dugačkom 0,34 m, širokom 0,26 m. a debelom 0,04 M. Patosana )e bila cigljama dužine 0,37 m., širine 0,18—029 m. a debljine 0,04 m. Pokrivena je bila opekama na luk savijenim i običnom na luk savijenom ćeramidom. U ruševinama je nađeno nekoliko stubova, od kojih ima još nekoliko nalomljennh i nekoliko glava - kapitela od stubova.

Crkva je bila jednobrodna. Po mišljenju Valtrovićevu, ova je crkva starija od Nemanjina doba, jer je ovakav raspored postao i poglavito se upotrebljavao u prvim hrišćanskim vekovima. „Crkva u Štrncima", veli Valtrović, „zanimljiv je podatak za istoriju srpske crkvene arhitekture. Ona pojavom svojom uvećava zanimljivost istočne granice naše otadžbine, gde oe nalaze oblici arhitektonski, kakvi se — do danas još nisu našli u ostalim krajevima njenim“.

Pričaju seljaci da je bilo tragova kaldrmisanog puta od crkve uz Timok desnom njegovom obalom. Prema crkvištu nahodi se vis Grnčar na kome ima tragova od gradskih ruševina i staroga života.. Narod ne ume ništa da priča o njemu.

Postanak ovaca i poreklo stanovništva.

O postanku sela Štrbaca priča se ovo: Na ovome mestu u davna vremena nije bilo sela, nego je ovde sedeo samo Turčin, subaša. K njemu dođe jedan Srbin, momak, iz Arnautluka, te ga ovaj primi za seiza. Turčin oženi ovoga Arnautina srpkinjom iz Balanovaca (u srezu zaglavskom sada), udovicom, koja mu dovede jednog muškarca. Kada Turčin umre, „Arnautinu“ ostade celokupno imanje njegovo. Od „Arnautina“ su proizašli današnji sv. Tominci, a od onoga deteta pastorčeta, što ga dovode udovica. današnji sv. Nikočinci.

Prema današnjem selu, preko Timoka, pod visom Grnčarem, ima dva sedišta: Malo Selište i Golemo Selište. Štrpčani su u jedno vreme „opodili' (probali) da žive gde je Malo Selište, ali se tu nisu mogli zdržatn od vode iz Trgoviškog Timoka. Odatle se isele u Golemo Selište. y potok zvani Beđino. Tu su, vele, živeli duže, u daljini od druma, kojim su prolazili Turci, vojska itd.

Kada je gurgusovačni kraj pripao Srbiji, selo je bilo rastureno po visovima, a ovde je bio turski čivlik. U sred današnjega sela bila je subašina kula, u kojoj su Turci Srbima činili razna bezakonja. Po oslobođenju (1833.) Štrpčani se spuste sa okolnih visova, iz pojata, ovde gde je danas selo.

Stanovništvo ćemo štrbačvo po starini ovako rasporoditi:

a) Starosedeoci:

-Arnauti (98 k.) su vrlo velika i razgranata porodica, tako velika da se samo po slavi znaju da su svojština. Oni su, kao što je napred rečeno, osnivači sela, ćutuklijs. Poreklo im je Stara Srbija („Arnautluk“). Došli su u nezapamćene doba. Novija su imena:

-Živulićanci, koji su dali ime jednom kraju sela (Živulićinska mala) i jednom potoku (Živulnćinsni Potok),

-Velojinci, (Velojinsna mala),

-Kneževci, Ćosiči, Beljčiči. Sv. Tominaca ili Arnauta ima u Knjaževcu, Jelašnici (plrugu i srezu timočkom), Mučibabi, Donjoj Kamenici (Živadinovci), itd. Slave sv. Tomu.

-Džurdžiči i Kaladžijiči (26 k.) su jedna familija, koja vodi poreklo iz Balanovaca (u srezu zaglavskom), o čemu je napred bilo govora. Zahvataju donji kraj sela. Slave sv. Nikolu.

b) Noviji su doseljenici:

-Ćurčijiči (7 k.) su u prvoj polovini prošloga veka došli iz sela Miljkovaca u Svrljigu, ovde zahvatili pustaru - zemlju i tu se stavili. Slave sv. Đorđa (Z. nov.).

-Radenkovci (5 k.) su starinom iz Crvenja u srezu zaglavskom. Doselili su se, otprilike, kad i Ćurčijiči, i to zbog oskudice u vodi. Prvi je došao Radenko, to otud: Radenkovci. Slave Vračeve.

-Dzandziči (2 k.) su se spustili iz Crnog Vrha u pirotskom okrugu, y prvoj polovini prošloga veka. Slave sv. Luku.

-Rudinjani (1 k.) su iz sela Rudinja u pirotskom okrugu. Doselili su se kad i Dzndziči. Slave sv. Savu.

-Krstiči (2 k.) su iz porodice Krstiča u Pričevcima (Zaglavak). Slave sv. Aranđela.

-Mučibapci (1 k.) su iz sela Mučibabe. Slave sv. Stevana.

Selo Štrpci je od starijih sela, svakako mnogo starije od 18. veka. Stanovništvo mu je skoro sam starinac. Od 142 kuće, koliko je u selu, na starince ide 124 kuće. Stanovništvo je raslo priraštajem, a tek u doba oslobođenja (1833.) selo dobi sedam porodica (sa danas 18 k.), i to mahom iz okolive (Miljkovaca, Crvenja, Pričevaca, Mučibabe).

Seoska zavetina je Spasovdan.

IZVOR: Prema knjizi  Marinka T. Stanojevića „Zaglavak“ – napisanoj prema prikupljenim podacima 1903. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Štrbac (Knjaževac) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Gajre, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi y neposrednoj blizini Kačanika sa desne strane Lepenca. Kuće su na terasi visokoj oko 644 m, koja je jezerskog postanka i dobro očuvana. Iznad kuća je ranija jezerska obala.

Vode.

Vodu za piće stanovnici dobijaju sa izvora, česama i šest bunara. Glavniji su izvori: Kroni Ljutvis, Kroni Katundat, Kroni Idrizit. Česme su u selu i poznate pod imenom: Jezer, Mlašk i Čerešna.

Zemlje i šume.

Plodno zemljište sa njivama i voćnjacima je na nenastanjenom delu ravni. U većoj su meri zastupljeni pašnjaci i utrine. Topografski nazivi za njih su: Baj Kamen, Šarna Vuka, Glinja, Blisak, Ahišta, Vrgi Kučka.

Tip sela.

Selo je razrađenog tipa i kuće grupisane po mahalama. Mahala ima četiri i zovu se imenom roda koji u njima živi. Udaljenje između mahala je oko 300 m. Kako su mahale na terasi nizno poređane, to je rastojanje između krajnjih kuća preko 1.000 m.

Gajre ukupno ima 38 domova (1940 godine).

Prošlost sela.

Starinački rodovi y selu nisu očuvani, te se ne zna kada je selo osnovano. Današnje stanovništvo kazuje da su im preci „od vakt“ nasledili ime sela i pojedine topografske nazive. U selu žive doseljeni muslimani poreklom iz Arbanije. Po današnjim rodovima selo je staro oko 150 godina.

Posle doseljavanja prvih rodova, najveći deo stanovništva Gajre je dobilo priraštajem, a broj kuća povećan je deobom zadruga.

Poreklo stanovništva.

Svi su sadašnji seoski stanovnici muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Isen (16 k),

-Tafo (6 k),

-Asan (7 k) i:

-Šain (8 k), svi od fisa Krasnića.

Poreklom su iz Arne u Severnoj Arbaniji (oblast Ljura - Ljur). Tamo su oni činili jedan rod. Na putu iz starine najpre se zadržali u Starom Kačaniku (južno Kosovo). Tu su se njihovi preci, koji su bili braća, razdvojili, pa je jedan ostao u Starom Kačaniku, drugi se iselio u Ruđince (Kumanovski Karadag), a treći u Orman kod Skoplja. U Ormanu, zbog barovitog zemljišta, doseljeni Alija nije dugo živeo, nego se sklonio y Gajre. Alija je predak iz petog pojasa (oko 150 godina), a današnji rodovi dobili su nazive po njegovim sinovima (Isen, Tafo, Asan i Šain). Svaki rod u Gajru ima posebnu mahalu.

-Ramo (1 k), od fisa Krasnić. Doselio se kao muhadžir (1878 g.) iz okoline Leskovca. Pravo mu je poreklo iz Severne Arbanije.

Privredne prilike.

Oko kuća su njivice sa žitima, kukuruzom, brzakom i bašte. Među njima ima i poneka livada, koja se posle nekoliko godina opet preobraća u njivu. U Gajru nema seljaka koji mogu da izdrže kuću preko cele godine sa svojim žitom.

Paša za stoku leži na neravnom zemljištu svuda oko sela. Naročito se gaje koze zbog obilnosti šume i mogućnosti lakše ishrane lisnikom.

Drva za ogrev i japiju stanovnici donose sa seoskog atara na tovarnom konju, na sebi i na volovskim saonama.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Gajre (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Ivaja, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi u samom izvorišnom delu Ivajskog Potoka. Kuće su u proširenju dolinice zaklonjene od vetrova i leže na obema dolinskim stranama.

Vode.

Stanovništvo se služi izvorskom i bunarskom vodom (4 bunara). Šume imaju na mestima zvanim: Plazište, Plepište i Bolevac.

Zemlje i šume.

Ostali krajevi seoskog atara, na kojima ima utrina, njiva i livada, zovu se: Rapuša, Lašk, Jezerce, Ledina, Ara Ziberit (Ziberova Njiva), Stara Ivaja, Livada Popit, Livada Markut (Markova Livada), Kroni Ajdukit (Hajdučki Izvor).

Tip sela.

Ivaja je, izuzev manjeg dela na zapadnoj strani, u osnovi zbijeno selo i kuće grupisane po mahalama. Mahala ima šest i u svakoj od njih žive pripadnici istoga roda. Rastojanje između njih je neznatno. Selo ukupno ima 58 domova (1940 g.).

Prošlost i starine.

Iva ja je staro selo. Najpre je izgleda pripadalo crkvi sušičkoj (verovatno Markovom manastiru kod Skoplja). Pod imenom Ivanje selo se pominje i 1389. godine. Tada ga je Andreja, sin kralja Vukašina, priložio manastiru sv. Andreji na Tresci.

U Ivaji su ranije živeli starinački južnoslovenski pravoslavni rodovi. Oni su se kasnije potpuno iselili, jer su se tu i u okolna sela počeli doseljavati muslimani poreklom iz Arbanije. Sada se zna za ove iseljene rodove:

-Ivanovci ili Ivanjci (3 k, slave sv. Dimitriju), danas žive u tetovskom selu Jančištu. Tamo su im došli preci iz Ivaje oko sredine 19. veka (Sibin, živ, 45 godina-Mojsija–Spaso, iz Ivaje iselio se Spasov otac čijeg se imena sadašnji stanovnici ne sećaju). Pre doseljenja u Jančište, preci ovog roda nekoliko godina živeli u Tetovu. Iz ovog roda ima iseljenih porodica koje su preko Jančišta prešle u Skoplje (1), Beograd (1) i Ruščuk (4).

-Kačanički (Z k) iselili su se u skopsko selo Kučevište. Ime su dobili po kraju odakle su poreklom.

U Poreču postoji jedan prvoslavni rod doseljen iz sela Ivanje u skopskom kraju. Verovatno da je to Ivaja u Kačaničkoj Klisuri, jer drugog sela sa takvim imenom oko Skoplja nema. Ivajskih pravoslavnih iseljenika nesumnjivo ima i u drugim naseljima i oblastima.

Prvobitna Ivaja nalazila se iznad današnjeg sela na mestu zvanom Stara Ivaja. Kada je tamo naselje opustelo, sadašnjem je stanovništvu nepoznato. Na današnjem mestu selo su osnovali, pre oko 150 godina, preci današnjih doseljinih muslimanskih rodova.

Ivaju je 1896. god. Đorče Petrov označio kao krajnje severoistočno selo u Tetovskoj kazi (srezu). Godine 1900. Ivaja je imala  svega 16 muslimanskih domova.

Poreklo stanovništva.

Svi su sadašnji seoski stanovnici muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Azir (8 k), od fisa Krasnić. Doselili im se preci iz petog pojasa (pre oko 150 godina). Mesto starine imaju u Severnoj Arbaniji.

-Šaban (5 k), od fisa Krasnić. Mesto starine i vreme doseljavanja kao kod roda Azir.

-Jusuf (9 k),

-Arif (5 k),

-Braim (11 k) i:

-Kodrali (20 k), svi od fisa Krasnić. Poreklom su iz Arne (Arnja) u Severnoj Arbaniji (oblast Laura — Lurja). Imena su im po precima koji su kao braća dobegli u Ivaju. Doselili se nešto iza prvih rodova.

Iseljeni:

Iz roda Kodrali iseljeno je 7 porodica. Od njih 4 se iselile u Tetovo, 2 y Skoplje i 1 u Kačanik. Sem toga jedan muslimanski rod, poreklom iz Arbanije, iseljen je u tetovsko selo Dobrošte (Muljak, 3 k).

Privredne prilike.

Oko sela ravnije zemljište je pod žitima, a strmije pod šumom i pašom. Šume i paša ranije su zahvatile veće prostranstvo, jer su postojale na nekim mestima gde su sada njive.

Seljaci imaju dobru korist od stoke; seku i prodaju šumu; a mlađi muškarci rade kao radnici u Skoplju i Kačaniku.

Na udaljenijim njivama oko sela stanovnici borave leti sa stokom u stanovima.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Ivaja (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Kotlina, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo leži rastureno po zaravnjenim kosama koje se nalaze na levoj strani Kotlinski Reke. Na istočnom kraju naselja protiče manja rečica. Ona u proleće i u jesen naglo nadolazi i stanovnicima čini znatno štete.

Vode.

Voda za piće dobija se iz nekoliko izvora i jedne česme. Glavniji su izvori: Bigor, Stremče, Dršec i Beška. Česma je u istočnom delu sela (sagradio je jedan drvarski trgovac iz Skoplja).

Zemlje i šume.

Oko kuća su njive, a iznad sela po kosama utrina i šume. Nazivi pojedinih mesta su: Osoj, Bunga, Ljuđe, Šaranec, Kepi Đores (Đorđijov Kamen), Ara Duanit (Duvanska Njiva), Reka, Zanuga, Tri Buki, Pašina Glaa, Drum, Šuljin Most.

Tip sela.

Seoske kuće grupisane su po mahalama i skoro sve okrenute jugu. Mahala ima sedam i rastojanje između najbližih iznosi oko 500 m. Glavna je istočna mahala zvana Selo. Ostale su mahale manje i one su dobile nazive po imenima mesta na kojima se nalaze. Takve mahale su: Stremčes, Šames, Bigara, Dršec, Beška i Reka Epr (Gornja Reka).

Selo ima ukupno 70 domova (1940 g.).

Prošlost i starine.

Kotlina je relativno staro selo, jer su u njoj do kraja 19. veka živeli starinački južnoslovenski pravoslavni rodovi. Pravoslavne stanovnike iz sela su postepeno i potpuno istisnuli doseljeni muslimani iz Arbanije.

Kada je Kotlina po stanovništvu bila pravoslavno naselje, tada je selo, kako se priča, nasilno počifličio Alil beg Derala iz Tetova. Njega je nasledio sin Memet paša (umro oko 1915. godine), koji je mnogo doprineo za potpuno iseljavanje kotlinskih pravoslavnih rodova: njih je jednim delom preseljavao u svoja ostala pološka čifčiska naselja, a bilo je slučajeva da je neke na razne strane nasilno raseljavao. Mesta iseljenih pravoslavnih stanovnika Memet paša je ustupio svojim muslimanskim saplemenicima poreklom iz Arbanije*.

*Smišljeno naseljavanje doseljenih muslimana iz Arbanije u selima starih pravoslavnih južnoslovenskih stanovnika posle Memet paše produžio je da vrši i njegov sin Alim beg. On je, na primer, čifčisko selo Dvorce u D. Pologu oko 1926. g. besplatno ustupio muslimanskim doseljenicima samo da bi time onemogućio u naselju život makedonskim rodovima. Pozivanje muslimana poreklom iz Arbanije i njihovo naseljavanje u starim makedonskim selima vršili su, naročito u Pologu i skopskoj kotlini, i drugi istaknutiji muslimanski velikaši i posednici (Abdurman paša, Esad paša itd.).

Pošto to nije davno bilo, mogućno je i sada dosta doznati o nekim pravoslavnim iseljenicima iz Kotline:

-Kotlinci (20 k, sv. Đorđe Alimpije), od pre oko 130 godina žive y Jegunovcu (D. Polog). Tu su radili kao čifčije na posedu Memet paše Derala. Kada su došli u Jegunovce, kao što je spomenuto, njihovi su preci iz Kotline terali: 12 volova, 12 tovarnih konja, 12 ždrebadi i imali „eden jandžik pari“ nakupljenih od prodate žive stoke. Stari kumovi ovog roda, kažu, prešli su iz Kotline u tetovsko selo Belovište. Kotlinici u Jegunovcu sada se dele na rodove: --Vučkovi, Jovanovci, Dimovci i Trajkovci. Dve njihove poredice prešle su iz Jegunovca u Tetovo.

-Gordžeski ili Smiljanoski (3 k, Đurđevdan), sada žive u Jegunovcu (D. Polog). Tu su prešli iz Kotline „na čiflik“. Ovi su nešto mlađi iseljenici od Kotlinčana.

-Pejčinovci (32 k, sv. Nikola), sada u Belovištu (D. Polog). Pre nego što su se nastanili u sadašnjem selu, njihovi su stari živeli u Kotlini. Iz Belovišta su se Pejčinovci naselili još i u pološka sela Jegunovce (2) i Brvenicu (1), a ima ih i u Beogradu (1) i Rumuniji (1).

-Kotlinci drugi (9 k, sv. Arh. Gavrilo), danas žive u Jančištu (D. Polog). Tamo su iz Kotline prešli pre oko 120 godina (Todor, živ, 62 godine-Apostol-Sibin–Spaso, jedan od predaka koji se iselio). Dok su živeli u Kotlini oni su radili na svom posedu i imali su i vodenicu koja se i sada poznaje. Odatle su izbegli „od zulum“ i u Jančištu radili su na čifluku. Od ovog roda iz Jančišta dve su porodice prešle u Tetovo.

-Kpaguljevčinja (13 k, sv. Petka), žive u Dobroštu (D. Polog). Tamo su prešli iz Kotline oko sredine 19 veka (Sofro, živ 45godina–3ako–Petko-Sinadil, jedan od njihovih prvih doseljenika).

-Sibinovci (3 k, Mitrovdan), sada žive u Lešku (D. Polog). Tamo je pre oko 90 godina prešao osnivač roda Sibin (Risto, živ, 40 godina-Andro-Spaso-Sibin, koji se doselio).

Nije poznato gde su i kada iseljene četiri pravoslavne porodice:

-Savevci, Pavlevci, Stojkovci i Đungovci, koji se pominju da su živeli u Kotlini oko 1803. godine, zatim: Mitre, Stojko, Ilija, Đorđija i opet Mitre, koji se pominju da su takođe živeli u Kotlini oko 1826. godine. Kotlinskih pravoslavnih rodova nesumnjivo ima i u drugim napred nenavedenim selima i oblastima. Po opštem kazivanju njihova nošnja i govor bili su donjo-pološki.

Kada je u Kotlini živelo starinačko pravoslavno stanovništvo, tu je postojala i crkva. Po pričanju, crkva se nalazi na mestu gde je sada džamija. Tu su za vreme prvog svetskog rata Bugari vršili iskopavanja. Tom su prilikom pronađeni ikone, novac, temelji od hrama i okolo njih pravoslavni grobovi.

Opšte je predanje da su pravoslavni stanovnici iz Kotline na dan sv. Ilija, zbog slave, dolazili y susedni goranački manastir.

Kuće poslednjih pravoslavnih iseljenika iz Kotline poznavale su se do početka 20. veka. Po raseljenju pravoslavnih stanovnika, selo je raslo doseljavanjem.

Godine 1900. Kotlina je imala 30 muslimanskih domova.

Ispod sela postoje ostaci od nekog starog utvrđenog naselja. Ali o njemu među seljacima nema nikakvih priča.

Ime sela.

Verovatno je Kotlina dobila ime po položaju, koji posmatran u celini ima kotlinski izgled.

Poreklo stanovništva.

Danas u Kotlini živi jedan poislamljen starinački rod i doseljeni muslimanski arbanaški rodovi. Svi govore arbanaški.

Starinci su:

-Vljaš (7 k), na islam prešli početkom 19 veka, pri prvom naseljavanju muslimana iz Arbanije. Znaju da su im preci bili čifčije u selu na imanju Alil bega (neki ga zovu i Asan beg) Derala iz Tetova, a kasnije njegovog sina Memet paše. Naziv Vljač smatraju pogrdnim i dobili su ga od doseljenika, jer su bili „prosti“ i siromašni a 1926 g. jedna njihova porodica prešla je u Dvorce (D. Polog).

Muslimanski doseljenici:

-Ljok (40 k), od fisa Krasnić. Preci im se počeli doseljavati od početka 19. veka iz Severne Arbanije. Svi potiču od šestorice braće. Doselili se u Kotlinu na pozive tetovskih paša. Od 1926 g. 5 porodica iz roda Ljok preselilo se u Dvorce (D. Polog).

-Kucč (23 k), od fisa Krasnić. Došli iza roda Ljok i iz istog mesta iz Severne Arbanije. I oni došli po pozivu. I danas se oba ova roda smatraju bliskim i međusobno se ne uzimaju. Od roda Kusč prešle su tri porodice oko 1926 g., u Dvorce (D. Polog).

Privredne prilike.

Zemlja za obrađivanje postala je u krčevinama. Stoga je razasuta svuda oko naselja, ali ne u jednoj neprekinutoj površini. Retke su seoske porodice koje mogu da izdrže sa svojim žitom preko cele godine.

Osim zemljoradnje, seljaci se bave i gajenjem stoke. Drže goveda, ovce i koze. Ishrana stoke je naročito podesna zbog obilnosti šuma i trava i mogućnosti ishrane lisnikom.

Oko sela postoje manji šumski zabrani. Njih seljaci prodaju trgovcima iz Skoplja, ili posečena drva teraju na konjskim tovarima u Tetovo i Kačanik.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Kotlina (Kačanik) appeared first on Poreklo.

The post Poreklo prezimena Jekić appeared first on Poreklo.

BEOGRADSKI DONJI SREM

Ovde će biti obrađena toponimija jugoistočnog Srema, koji se naziva još i Donji Srem, a onaj njegov deo uz Savu i Podlužje, i to onog područja koje danas obuhvata teritorije beogradskih opština Zemun, Novi Beograd i Surčin.

Na mestu današnjeg Zemuna naselje se nalazilo još u neolitu (u vreme starčevačke i vinčanske kulture), i to na mestu današnjeg Gardoša. Naselje postoji i kroz ceo stari i srednji vek, pa konačno i u novom veku do danas.

Ovde je bilo jedno od središta Skordiska, za koje se smatra da je zasnovano početkom prvog veka pre nove ere (oko 85. godine p.n.e). Rimljani zauzimaju područje Zemuna kada i Beograd, na prelazu stare u novu eru. Oni daju naziv gradu Taurunum, što bi u slobodnom prevodu značilo – Bikovac (latinski taurus = bik). Taurunum je tokom antičkog vremena bio važna utvrđena luka na Dunavu, pristanište i jedno vreme sedište rimske dunavske flote. Naselje se nalazilo na platou ispred tri brda koje danas znamo pod nazivima Gardoš, Ćukovac i Kalvarija.

U 5. veku grad su razorili Huni i od tada o njemu nema podataka sve do pred kraj 8. veka, kad su Srem, uključujući i Zemun zaposeli Franci (797-820). Franački naziv za Zemun bio je – Malevila ili Malovila (biće da je to kovanica od latinskih reči malus i villa, što bi značilo - loše, zlokobno selo). Ovaj naziv za Zemun koristili su i krstaši u kasnijim vekovima kada su prolazili ovuda, što je, svakako, franačko nasleđe. Naziv koji danas znamo dolazi od Slovena koji su se ovde naselili u 9. veku. Prva verzija bila je - Zemlin. Pretpostavlja se da je grad u to vreme bio utvrđen zidinama od zemljanog naboja, te otud i naziv. Druga verzija govori da su Sloveni tamo zatekli neki živalj koji je živeo po zemunicama. Ovaj naziv, Zemlin, nalazimo najčešće u nemačkim dokumentima i mapama, upisan kao - Semlin. Mađarski naziv za Zemun je - Zimony.

Kao vizantijsko utvrđenje Zemun je zabeležen 1114. godine. Kada ga je ugarski kralj Stefan zauzeo, on 1127. godine naređuje da se zemunska tvrđava dodatno utvrdi i to od kamena iz razrušenih zidina Beograda, stradalih upravo prilikom ugarskog napada. Car Manojlo Komnin preotima Zemun od Ugara 1165. godine i vraća istom merom: od razrušenih zemunskih zidina obnavlja beogradske.

Utvrđeni zemunski grad nalazio se na brdu iznad dunavske obale koje danas znamo kao Gardoš. Prvobitno utvrđenje (Castrum Semlen) bilo je malo, opasano zidinama sa kulama i jarkom koji je okruživao zidine. Kasnije će ova prvobitna tvrđavica biti samo središnji deo utvrđenog Zemuna.

Veći deo poznog srednjeg veka Zemun je ugarska tvrđava. Jedno vreme bio je u posedu despota Đurđa Brankovića. Zemun je, kao i Beograd, tri puta opsedan od Turaka. Konačno, osvojili su ga kad i Beograd, 1521. godine. Turski opis osim podataka o bici, daje i sliku okoline Zemuna. Varoš je bila unutar spoljnih zidina, a oko tvrđave su bile bašte i vinogradi, ispod kojih je bilo pusto polje. Deo varoši nalazio se u polju na zapad od tvrđave. Zemun je osvojen posle trodnevne bitke. Nadajući se da će im to spasiti glave, posadnici su se predali. Međutim, sultan Sulejman je sa njima postupio kao i sa braniocima Beograda - svih tri stotine ugarskih vojnika je na licu mesta pogubljeno, stanovništvo je preseljeno u okolinu Carigrada, a tvrđava je razrušena.

U vreme turske vlasti Zemun je bio sedište istoimene nahije u okviru Sremskog sandžaka, koji je uspostavljen 1543. godine.

Prema defteru iz 1546. godine u zemusnkoj nahiji bilo je 10 naselja: Selo - varoš Zemun, Kumša, Živac, Bežanija, Dobanovci, Batajnica, Biljarica (ili Beljarica), Surčin, Bućavci i Kamendin[1].

1566/67. godine upisan je veći broj sela, ukupno 15; novoupisana sela su: Grabovac, Kizil Kilise (Crvena Crkva), Tvrdenjava, Bigavac i Jakovo.

1570. godine u Zemunskoj nahiji upisano je i selo Banovci.

Mapa Zemunske nahije (iz navedenog rada Dragane Amedoski)

Neka od ovih sela i danas postoje: Banovci, Bežanija, Dobanovci, Batajnica, Surčin, Grabovac, Jakovo, pod istim nazivima; Kamendin je danas deo Zemun Polja, između Zemuna i Batajnice; Crvena Crkva je Crvenka kod Surduka na Dunavu.

U defterima iz 1546. i 1566/67. popisani su samo hrišćani (a 1570. i muslimani kojih je bilo u samoj zemunskoj varoši). Stanovništvo same zemunske varoši ima status derbendžija, s obzirom da ima zadatak da se stara o bezbednosti i održava prelaz na Dunavu (u 16. veku ovde je postojao most na stubovima, oko 4000 koraka dugačak, koji je povezivao Beograd i Zemun). Da podsetimo da je Veliko ratno ostrvo u ovom periodu (16. vek) verovatno bilo ispod rečne površine.

Osmanlije Zemun drže čitavih 167 godina bez prekida. 1688. godine osvaja ga vojvoda Maksimilijan II Emanuel Bavarski. Međutim, već 1690. godine Turci ga povraćaju. U oba navrata grad je razoren. 1717. godine Zemun preotima Eugen Savojskog, kada i Beograd i veći deo Srbije. „Austrijanci su tada Zemun našli sasvim u ruševinama. Turci su na odlasku sami svoje kuće popalili, tako da je princ Evgenije Savojski morao da stanuje u jednom bednom čardaku na Ćukovcu kada je jedno vreme u Zemunu boravio.[2]“ Taj „bedni čardak“ i danas postoji, služi kao stambeni objekat, a nekad je u njemu bila kafana „Beli medved“.

Međutim, nakon 1739, Austrijanci su se morali povući severno od Save i Dunava. Zemun tada ostaje u austrijskoj granici. Od tada, Beograd i Zemun, koji su do tada bili u neposrednoj vezi, nastavljaju da žive potpuno zasebne istorije. Sve do posle Prvog svetskog rata i ujedinjenja Srema sa Srbijom.

Jedno vreme u prvoj polovini 18. veka, Zemun sa okolinom bio je posed grofa Šenborna, koji je tu počeo naseljavati Nemce. Početkom 19. veka ovde se naselila i veća grupa kolonista iz Francuske (iz Lorene na granici Francuske i Nemačke). Deo Zemuna gde su živeli Nemci i Francuzi, zasnovan 1816. godine, zvao se Franctal (Franztal), koji su domaći rimokatolici zvali i - Franjin do. Kraj je naziv dobio po tadašnjem caru Francu. Negde je ostao upisan i kao - Franzenstahl. Franctal se nalazio na zapad od Gornjeg grada, na prostoru današnje Prvomajske ulice. U Franctalu se nalazila i velika gotička katedrala Svetog Vendelina, koja je teško oštećena 1945. godine, prilikom oslobađanja Zemuna (tada su proterani i svi stanovnici Franctala), a po nalogu komunističkih vlasti potpuno porušena 1957. godine.

Početkom 19. veka na prostoru Zemuna zabeleženi su sledeći kvartovi: Donji grad, Ćukovac, Gardoš, Burma, Gornji grad, Novi grad, Kalvarija, Tošin bunar, Bare, Vinogradi, Male Ledine. I potesi: Alaska, Male ledine, Opačko polje, Crvenka, Livade, Brestić, Kamendin, Oračka pustara, Oraće zemlje, Franjeva rudina (biće da je to Franctal), Marijin dvor, Parlog, Bare, Vinogradi[3].

Pomenuto je da je srednjevekovni Zemun nastao na tri brda koja se, slično beogradskom grebenu, izdižu iznad Dunava. To su Gardoš, Ćukovac i Kalvarija. Oni su zapravo deo jedinstvenog lesnog brega, koji je ispresecan saobraćajnicama tako da se stiče utisak da se radi o tri brda.

Gardoš je svoj naziv dobio upravo prema prvobitnom utvrđenju koje se na njemu nalazilo, a koje su Sloveni zvali - Grad. Gardoš je samo izobličena mađarska verzija naziva.

Zanimljivu sličnost nalazimo u toponimu Gardoševina (zove se još i - Grdeševina), zaselak sela Gabrile u Konavlima.

Gardoš je danas uglavnom poznat po vidikovcu i Milenijumskoj kuli koja dominara panoramom Zemuna. Podignuta je 1896. godine, u sklopu proslave milenijuma ugarske države. Kule su podignute na više mesta širom Ugarske, između ostalog i četiri na najistaknutijim krajevima Ugarske na sve četiri strane sveta. Zemun je izabran kao najjužniji deo Ugarske. Mnogi danas ovu kulu nazivaju „kulom Sibinjanin Janka“. Janoš Hunjadi je umro tačno 440 godina pre izgradnje kule. Ali, ono što ga i pored te činjenice vezuje za Zemun je što je umro upravo u tvrđavi na Gardošu, nakon uspešne odbrane Beograda i Zemuna od Osmanlija 1456. godine.

Na ovom snimku jasno se vide zidine i kule srednjevekovne gardoške citadele na kojoj je podignuta Milenijumska kula:

Na Gardošu, podno tvrđave nalazio se zemunski Gornji Grad. Donji Grad je prostrani deo Zemuna, danas onaj njegov glavni deo, ulica Glavna i okolina. Na postavljenom Manćinijevom crtežu vidi se Donji Grad u podnožju Gardoša u pravcu Velikog ratnog ostrva. Današnji naziv Gornji Grad koristi se za područje na sasvim drugom mestu, na izlazu iz Zemuna u pravcu Batajnice.

Ćukovac je drugo brdo do Gardoša, odnosno deo istog lesnog brega. Poreklo toponima je jasno, po ptici ćuk. Verovatno su se nekada ovde gnezdili ćukovi. Sa druge strana, s obzirom na nastavak -vac, nije isključeno ni da je ovaj toponim dobio naziv po nečijem ličnom imenu (prezimenu?) - Ćuk ili Ćuko. Na Ćukovcu se nalazi pominjana kuća, nekada turski han i austrijska kafana „Beli medved“.

Jedan deo brega, između Gardoša i Ćukovca naziva se - Muhar, po uglednom i imućnom zemunskom trgovcu Ivanu Muharu iz međuratnog razdoblja. On je podigao velelepnu vilu na jednom trgu ispod Gardoša, koji je po njemu prozvan Muharov trg, kasnije samo - Muhar. Naziv se proširio na ceo okolni kvart. Trg danas nosi ime Branka Radičevića, ali je naziv Muhar za kraj ostao.

Kalvarija je najjužniji deo Zemuna na bregu. Ovo je čest toponim na području rimokatoličke crkve i obično označava neko uzvišenje na kojem je postavljen krst ili prikaz Raspeća u znak uspomene na Hristovo stradanje na krstu. Kalvarija je latinski naziv za brdo Golgota koje se početkom nove ere nalazilo pored Jerusalima i služilo kao gubilište. Inače, Golgota i Kalvarija imaju isto značenje - „mesto lobanje“. Sama reč kalvarija (jedn. calvarium, mn. calvaria) je latinskog porekla i označava gornji deo lobanje. Prema predanju, na Golgoti su Jevreji našli lobanju čiji je gornji deo (calvarium) štrčao iz zemlje i javljeno im je da se radi o lobanji praoca Adama.

Po toponimu Kalvarija, postoji i heraldička odrednica „kalvarijski krst“, to je onaj krst kod kojeg je donji krak duži od ostala tri, a koji se često kod nas pogrešno tumači i kao „katolički krst“.

Zemunska Kalvarija tako je prozvana po Raspeću koje je tu postavljeno krajem 18. veka. Uklonjeno je posle Drugog svetskog rata.

Kod nas u Vojvodini postoji više toponima sa nazivom Kalvarija: u Sremskoj Mitrovici, Vršcu, Titelu, itd.

Između svetskih ratova zemunska Kalvarija bila je nešto slično kao beogradsko Dedinje. Nije bilo mnogo kuća. Većinom su se tu nalazili bašte i vinogradi, vile i letnjikovci imućnih Zemunaca. Tek posle Drugog svetskog rata počinje urbanizacija ovog kraja.

Jedan deo Kalvarije naziva se Jelovac. Naziv potiče od ugledne zemunske familije Jelovac. Imali su ciglanu i imanje na Kalvariji. Po imanju je ostao i naziv. Danas se tu nalazi jedan lep zemunski park, takođe nazvan - Jelovac.

Semlin 1788. (austrijska mapa)

Naselje Altina jeste sasvim novo, ali se taj kraj tako zvao i pre naselja. Postoji mišljenje da naziv dolazi po nekom turskom novcu koje je tu pronađeno (?). Ipak, logičnije zvuči zaključak da naziv dolazi od latinskog altus - visok, jer je ovde bio breg koji se izdizao iz ravnice. Prema nekim mišljenjima postaja na putu Singidunumu - Sirmijum iz rimsko doba, Altina, nalazila se tu na zemunskoj Altini.

Goveđi brod je lokalitet uz Dunav uzvodno od Zemuna. Pojam brod na reci označava mesto gde je reka najuža i omogućava najbrži prelazak skelom. Ovde su terana skelom stada goveda iz Srema u Banat i obrnuto, na ispašu. Nije pouzdano od kada tačno datira ovaj toponim, ali svakako nije proizvod savremenog doba, već vremena kada su ovuda prevožena velika stada. Zanimljivo je da se na reci Cijevni u Zeti još u 15. veku kao jedan od brodova navodi - Goveđi brod. Postoji toponim Goveđi brod u sokobanjskom kraju (selo Dugo Polje), mada ovde nije u pitanju rečni brod, već njive i livade.

Onaj deo današnjeg Gornjeg grada (kraj oko ulice cara Dušana na samom izlazu iz Zemuna u pravcu Batajnice) uzvodno od Gardoša nekada je nazivan Pregrevica. Postoji još jedna Pregrevica, ne tako daleko od zemunske, u ataru Novih Banovaca. Veliko mesto sa ovim nazivom postoji u Bačkoj kod Apatina. Ono se danas naziva Prigrevica, ali se iz sve starije građe jasno vidi da je stari naziv bio Pregrevica[4], baš kao što se i za zemunsku Pregrevicu ponekad može naći - Prigrevica. Pregrevica / Prigrevica bi trebalo da označava neko prisojno, osunčano mesto.

Novi delovi Zemuna izgrađeni nakon Drugog svetskog rata nose nazive iz socijalističkog doba ili neke sasvim moderne i nisu naročito zanimljivi za tumačenje, poput: „13. maj“, „Galenika“, „Železnička kolonija“, „Zemun polje“, „Marija Bursać“, „Meandri“, „Novi Grad“, „Plavi horizonti“, „Sava Kovačević“, „Sutjeska“. Jedno naselje na periferiji Zemuna naziva se „Bački Ilovik“. Bački, a u sred Srema!

Jedan deo Zemuna na granici sa Novim Beogradom nosi naziv „Retenzija“. Naselje je ovaj naziv dobilo po retenziji - podzemnom rezervoaru za kišnicu koji se tu nalazi od 1980-ih.

Pre izgradnje Novog Beograda i formiranja opštine sa ovim nazivom, Tošin bunar je smatran delom Zemuna. Ovaj toponim dolazi po bunaru koji je u prvoj polovini 19. veka tu iskopao zemunski trgovac T(e)odor - Toša Apostolović. Legenda kaže da su Toši obolele oči što je, vremenom, uzrokovalo gotovo potpuno slepilo. Usrdno se molio Svetom Nikoli da mu pomogne u bolesti. Jedne noći, sanjao je kako ispod njegovih vinograda teče neki potok lekovite vode, koji će mu povratiti vid. U snu mu se javio i Sveti Nikola koji mu je dao tačna uputstva šta mu je činiti. Odmah izjutra, on odlazi u svoje vinograde, koji su bili na bregu između Zemuna i Bežanije. Odatle niz padinu gurnu bure i tamo gde se bure zaustavilo majstori iskopaše bunar. Prema legendi, Toša se umio vodom sa svog bunara i vid mu se zaista povratio. Zemljište za bunar je otkupio od nekog meštanina Bežanije, a zaveštao ga je narodu, kako mu je savetovano od Svetog Nikole.

Inače, Apostolović je rodom bio negde iz južne Srbije, a u Zemun je prešao iz Beograda, kad su se Austrijanci povukli preko Save i Dunava 1791. godine.

Kasnije, po Tošinom bunaru, ceo kraj je tako prozvan, kao i moderno naselje tu izgrađeno krajem 1940-ih.

Burma, lokalitet koji je pomenut ranije je bio turski naziv za špic Save na sremskoj strani, na samom ušću u Dunav (nasuprot Beogradskoj tvrđavi). Svakako od turskog burun = rt, greben. Austrijanci su po nemački ovaj rt zvali Saušpic (Sauschpitz) = vrh Save. Tu su se sve do početka izgradnje Novog Beograda nalazili ostaci neke manje austrijske fortifikacije.

Na jugozapad od Saušpica nalazila se Rakina bara, a dalje na zapad od nje Bežanijska bara. Njihovim isušivanjem i nasipanjem zemlje stvorena je podloga za izgradnju novobeogradskih blokova.

Na Bežanijskoj bari, koja je bila otoka Save, postojao je jedan most i uz njega još jedna manja austrijska fortifikacija, koja je služila da nadzire savsku obalu nasuprot Ade Ciganlije, gde je reka bila najuža za prelazak. Ova kulica nazvana je „Mrtva straža“. Prema predanju, negde u 18. veku, Turcima je uspelo da neopaženo čamcima pređu Savu jedne noći, a zatim su izvršili prepad na kulu i pobili sve stražare (Srbe krajišnike).

Zemunskoj opštini pripadaju i neka sela Južnog Srema:

Batajnica

Postoji nekoliko priča o poreklu toponima Batajnica. Jedna, najmanje verovatna, kaže da naziv potiče od reči la bataille (čita se - bataj) - na francuskom bitka, ratovanje. Navodno, u 18. veku ovde su vođene značajne bitke koje su Austrijanci vodili protiv Osmanskog carstva, te je kraj po tim bitkama dobio ovakav naziv. Druga zvuči kao narodno dovijanje da se objasni nejasan koren reči. Po toj verziji, naziv potiče od reči - blato, jer je takvo tlo ovde bilo, te su prvi naseljenici mesto nazvali Blatajnica, gde se tokom vremena izgubio glas „L“. Treća priča kaže da je selo zasnovano početkom 16. veka od prebega iz Srbije, a kako su se naselili na posedu mađarskog grofa Bataja (verovatno Batay, Battay, Bathay), po njemu je prozvano i novozasnovano selo. Meni najverovatnije zvuči ova treća verzija, premda nigde nisam uspeo naći nikakve podatke o rečenom grofu. Nije isključeno da se radi o mađarskoj plemićkoj porodici Batthyány, koja se pod tim imenom pominje još krajem 14. veka.

Priča o la bataille je možda zvučala verovatno ranije, pre nego što su prevedeni turski defteri za Sremski sandžak iz 16. veka, s obzirom da se verovalo da je Batajnica nastala 1725. godine. Međutim, kako je navedeno ranije, Batajnica je pod tim nazivom popisana još 1546. godine, kao selo Zemunske nahije, pa je jasno da je selo zasnovano najkasnije početkom 16. veka, pre pada Srema pod osmansku vlast.

U defteru iz 1546. godine popisano je 25 kuća u Batajnici. 1570. u Batajnici je bilo 28 kuća, a krajem 16. veka (defter 1588-96), 41 kuća. U kontinuitetu kroz ceo 16. vek u Batajnici nalazimo srbska imena, što ukazuje da je veoma verovatna priča o doseljenju prebega iz Srbije. Neki toponimi na području batajničkog atara iz tog vremena su: Višnjevac, Blaževac, Đurino polje[5].

Batajnica je zapustela krajem 17. veka, tokom Velikog bečkog rata. 1720. godine ovu sada pustaru kupio je austrijski grof Odvajer i tu 1725. godine naselio nove prebege iz Srbije i manji broj iz okolnih mesta. 1753. godine, tu je već 90 kuća. Od tada selo je naseljeno u kontinuitetu do danas.

U Batajnici danas postoji nekoliko krajeva koji imaju svoje posebne nazive, poput Crveni barjak, Ekonomija, Šangaj. Pored Batajnice nalazi se brdo Klisina.

Busije su naselje između Batajnice i Ugrinovaca koje se oformilo unazad 20-ak godina, naseljeno većinom Srbima izbeglim iz Krajine 1995. godine. Toponim je znatno stariji i postoji još u 18. veku (zapisano od austrijskih kartografa kao Buzias ili Busias, kasnije Busia), kao pustara, a veoma je verovatno da je u ranija vremena tu bilo i naceljeno mesto. Busije su čest toponim kod nas. Nastao od turcizma busiya = zaseda.

Još jedan toponim sa područja Batajnice - Velika humka. Radi se o tumulu sa glavnim grobom nekog vojskovođe iz ranog bronzanog doba, kao i sa mešovitom mađarsko-slovenskom grobnicom naknadno ukopanih srednjevekovnih ratnika (11. vek). Širenjem Batajnice i naseljavanjem Busija, Velika humka se našla pritešnjena između ova dva naselja i zbog ljudske nebrige, ovo nalazište je već pretrpelo bespovratna razaranja.

Mapa Batajnice iz 1770, na kojoj se vidi položaj Velike humke (zapadno od sela)

Mapa Batajnice iz 1880, , na zapad Velika humka (Hunka) i Busije
(mape sa Vikipedije)

Ugrinovci

Ugrinovci su prvi put zabeleženi kao selo u austrijskom popisu iz 1702. godine. Kada i kako je ovde nastalo selo, nema podataka, ali se Ugrinovci (barem ne pod tim nazivom) ne pominju u turskim popisima 16. veka. U to vreme ovde je mogao biti zaselak Batajnice ili Dobanovaca. 1720. godine Ugrinovci su pustara, koja je data u zakup izvesnom Boži Doroškom iz Beške. 1737. godine ovde su se naselili izbeglice iz Srbije i u narednih nekoliko godina ovde je zasnovano selo.

Narodno predanje kaže da je selo zasnovano na vlastelinstvu nekog mađarskog velikaša koga je narod zvao prosto - Ugrin. On je imao i utvrđeni zamak sa rovom, zbog čega se ovaj lokalitet i danas naziva Šančine. Razvaline zamka i ostaci rova su i danas vidljivi. Po vlastelinu Ugrinu prozvano je i selo.

Postoji selo Ugrinovci i u Kačeru, na padinama Rudnika. Kačerski Ugrinovci se prvi put pominju 1525. godine, a naziv su dobili, prema narodnom predanju, po logorima ugarske vojske koji su se tu nalazili u vreme osmanske najezde u drugoj polovini 15. i početkom 16. veka.

Neki toponimi iz ugrinovačkog atara: Sviganj, Občište, Krvajica.

Grmovac je lokalitet u ataru Ugrinovaca, gde je 1996. godine zasnovano naselje gde su se naselili Srbi izbegli iz Krajine. Inače, toponim je mnogo stariji od ovog novog naselja, zabeležen je kao potes u ugrinovačkom ataru početkom 19. veka.

Bežanija je danas naselje na području opštine Novi Beograd, ali je tradicionalno to selo Zemunske nahije, odnosno opštine, baš kao i celo područje na kojem je kasnije izgrađen Novi Beograd.

Ovo mesto je bilo veoma značajno u poznom srednjem veku i u prvom razdoblju osmanske okupacije. O ovome govori i činjenica da je Bežanija u prvoj polovini 16. veka bila glavno trgovačko središte u Donjem Sremu. Kasnije primat preuzima Zemun.

Na području Bežanije koja ima zgodan položaj u ravnici ispod brega u blizini reke, naselje je postojalo još u neolitu. U srednjem veku, ovde postoji mađarsko selo pod nazivom Ujfalu (Novo selo) koje se pominje 1320. godine.

Srbsko selo pod nazivom Bežanija ovde je zasnovano 1512. godine od strane 32 porodice koje su tu dobegle odnekud iz Srbije sklanjajući se od osmanskih pohara koje su prethodile opsadi Beograda. Verovatno su oni ovo svoje preseljenje doživljavali kao privremeni zbeg, pa je i selo tako prozvano. Bežanija je i kasnije bila jedno od sela Donjeg Srema gde su se povremeno sklanjali prebezi iz Srbije.

Bežanija je u daljoj istoriji bila stabilno naselje koje u kontinuitetu postoji do danas. Popisana je u svim defterima 16. veka i austrijskim dokumentima 17-19. veka. U austrijskom dokumentu iz 1814. godine navedena je kao Bexanier Vorstadt.

Osim Srba koji su se stalno ovde doseljavali sa druge strane Save i Dunava, austrijske vlasti su u Bežaniju počev od 1798. godine naselile i jedan broj Nemaca.

U Jugoslaviji, Bežanija je ušla u sastav Beograda 1929. godine i bila opština do 1955. godine, nakon čega je „progutana“ od zahuktalog Novog Beograda. 2012. godine, obeleženo je 5 vekova postojanja Bežanije, i u to ime podignuto je spomen obeležje visoko 5 metara.

Bežanija je poznata i po prelepoj crkvi Svetog Georgija („Bežanijska crkva“, koja je do pre 15-ak godina bila jedina crkva na području Novog Beograda). Meštani Bežanije su sebi podigli crkvu 1733. godine i posvetili je Svetom velikomučeniku Georgiju. Bila je to neugledna zgradica od nepečene gline sa krovom od šindre. Tokom narednih bezmalo celog stoleća, ta stara crkva je dorađivana i doziđivana više puta. Konačno, 1827. godine prikupljena su sredstva od priložnika i podignuta je današnja crkva. Građena je u klasicističkom stilu, sa elementima baroka i romantizma.

Takođe, Bežanija je poznata i po:

- starom beogradskom aerodromu (1927-1964), koji je bio izgrađen na zemljištu poznatom pod nazivom - Dojno polje;
- fabrici Industrija mašina i traktora - IMT (1954-2005), gde su pravljeni oni čuveni mali crveni IMT traktori, i
- Fudbalskom klubu „Bežanija“. Klub je osnovan 1921. godine i jedan je od najstarijih u Srbiji. Isprva se zvao FK „Soko“, a kasnije je naziv promenjen u „BSK“ („Bežanijski sportski klub“). Tokom Drugog svetskog rata, ustaše su klubu promenili ime u „HŠK“ („Hrvatski šport klub“) i pod tim nazivom se takmičio u nogometnoj ligi NDH. Posle rata, klub dobija naziv „Jedinstvo“, a od 1955. godine, pa do danas - FK „Bežanija“. Danas je stadion „Bežanije“ na delu Bežanijske kose iznad Bežanijske crkve, a nekad, pre podizanja novobeogradskih blokova, igralište se nalazilo na Perinoj bari, tamo gde je danas Blok 63.[6]

Inače, toponima Bežanija ima po svim našim krajevima (sela, zaseoci, šume, itd), što je logična posledica naše burne prošlosti tokom koje je narod često bio prinuđen da se sklanja u zbegove.

Bežanijska kosa je dugačak breg koji se proteže iz pravca Surčina i spaja sa Zemunskim bregom. U području Bežanije se uzdiže oko 30 metara iznad savske zaravni na kojoj su Bežanija i Novi Beograd.

Kosa je u novijoj istoriji bila važan vojnostrategijski prostor. Tu su bili austrougarski artiljerijski položaji 1914/15. Bežanijski seljaci čije su njive bile na tom potesu dugo godina kasnije tu su nalazili austrougarsku municiju, šlemove, bajonete, delove vojne opreme i uniformi, lične predmete vojnika, pa konačno i njihove kosti.

Za vreme Kraljevine Jugoslavije, na Kosi su bila protivvazdušna vojna postrojenja u funkciji odbrane tadašnjeg aerodroma na Bežaniji, a posle Drugog svetskog rata i protivvazdušna odbrana JNA. Izmeštanjem aerodroma, i izgradnjom vojnog aerodroma u Batajnici (1951), kao i civilnog na područje Surčina (1962) ovi položaji gube svoju funkciju. Kasnije je, od 1980-ih tu zasnovano moderno stambeno naselje koje važi za jedno od elitnih naselja u Beogradu.

Ledine su naselje u području bežanijskog atara. Pominju se u dokumentima iz 19. veka kao potes bežanijskog atara. Naselje Ledine, usred donjesremske ravnice, između Bežanije i Surčina, zasnovano je 1961. godine, kada su tu preseljeni žitelji Starog Sajmišta (o kojem će biti reči uskoro), za potrebe uređenja Novog Beograda uoči Samita nesvrstanih. Kasnije je tu preseljen i jedan deo stanovnika Jatagan-male, o čemu je ranije pisano.

Na Ledinama postoji jedan toponim koji podseća na neka strašna vremena: na lokalitetu Trostruki surduk je grobnica 240 Jevreja koje su nacisti tu streljali i zakopali 1941. godine. Ovo je bilo jedno od prvih masovnih ubistava Jevreja na području Beograda u Drugom svetskom ratu. Surduk, inače, znači – jaruga, provalija.

Značenje toponima Novi Beograd je svima jasno. Postoji i jedna priča u čiju tačnost nisam siguran, koja kaže da je novoizgrađeni kraj tako prozvan po obližnjoj istoimenoj bežanijskoj kafani koju je 1920-ih otvorio meštanin Petar Kokotović u svom dvorištu.

Ostali toponimi na području Novog Beograda nisu ni najmanje zanimljivi, s obzirom da se radi o brojčanim blokovskim oznakama i tu i tamo po nekom modernom toponimu (poput - Paviljoni).

Jedan lokalitet treba pomenuti, a to je prvi kompleks objekata izgrađen u močvarnim krajevima preko Save. To je Staro sajmište.

Bio je to prvi beogradski sajam. Izgradnja je počela 1937. godine, prema projektu trojice beogradskih arhitekata Rajka Tatića, Milivoja Tričkovića i Đorđa Lukića. Gradnja je vršena sukcesivno, tako da je svaki od paviljona bio otvoren po završetku radova, a zatim bi se počinjalo sa izgradnjom novog paviljona. Izgradnja je obustavljena sa izbijanjem Drugog svetskog rata.

Staro sajmište, sa: https://www.dnevno.rs

Tokom nemačke okupacije, Sajmište je pretvoreno u koncentracioni „Jevrejski logor Zemun“ (Ѕemlin Judenlager), gde su većinom zatvarani i likvidirani Jevreji. Do sredine 1942. godine, ovde je stradalo oko 6320 beogradskih Jevreja. S obzirom da je većina Jevreja iz Srbije do tada bila ili likvidirana ili zatvorena po logorima širom okupirane Evrope, nemačke vlasti su promenile namenu logoru, te su tu bili zatvoreni zarobljeni partizani, pripadnici JVuO i drugih pokreta koji su se borili protiv okupatora. U samom logoru je umrlo preko 10.600 zarobljenika, dok su neki streljani u Jajincima u znak odmazde zbog ubijenih nemačkih vojnika u akcijama pokreta otpora. Tokom bombardovanja Beograda od strane „saveznika“ u proleće 1944. godine, logor je bio jako oštećen, tako da su ga Nemci sasvim napustili u julu 1944. godine, a nadzor nad logorom su preuzeli ustaše.

Opština Surčin je najmlađa beogradska opština. Osim samog Surčina, na području opštine su i naselja: Dobanovci, Bečmen, Petrovčić, Jakovo, Boljevci i Progar.

Surčin je glavno naselje opštine. Najstariji pomen je iz 1404. godine, kada je kraljevskom poveljom darovan plemićkoj porodici Morović. Tokom 16. veka je, uz Zemun i Bežaniju, jedno od glavnih naselja Zemunske nahije. U 18. veku je stabilno selo, u svim austrijskim popisima

Iz turskih deftera 16. veka, vidimo da su mnogi potesi današnjeg Surčina nekada bili zasebna sela - Bršljan, Vrbas, Mikula, Orešac, Tverdnovo, Topola.

Još neki toponimi na području Surčina: pustara Maratovac (Marat zvuči kao neko turkijsko ime), Kurjačka greda, Divoš (mađ. Diós); postoji selo Divoš na južnoj strani Fruške Gore; ovaj toponim se različito tumači: po ličnom imenu, po pridevu divan, po nekom divu, i, ono što zvuči najprihvatljivije - po ženskom manastiru Divša (druga verzija - Đipša) čiji je metoh selo nekada bio (monahinje = djeve - Djevoš - Divoš).

Osim potesa po seoskom ataru, Surčin se deli i na fizionomske celine pod nazivima: Teksas, Nogavica, Veliki šor, Malo sokače, Šuganica.

Neka novija naselja koja pripadaju području Surčina su i Novi Surčin, Ključ i Radio-far (naselje je dobilo naziv po objektu nekadašnje radio-stanice za održavanje veze sa avionima).

Što se samog naziva Surčin tiče, on bi mogao biti od starijeg - Svrčin (Svrьčinь), izvedeno od svьrkь = cvrčak, up. poljski Swierczyn[7].

Područjem Surčina i drugih sela Donjeg Srema teče kanalski sistem Galovica, nastao sredinom 18. veka prokopavanjem kanala između delova toka reke Galovice, sa ciljem navodnjavanja zemljišta, ali i odvoda mrtvih i „tromih“ voda iz ravnice prema Savi. Jedna reka Galovica postoji i u Makedoniji. Etimološki, verovatno je istog porekla kao i - Galovac (selo kod Bjelovara u Hrvatskoj, selo u Dalmaciji, jedno od Plitvičkih jezera, lokalitet u Stigu, itd). Osim Galovice, u tom području postoji još nekoliko kanala, od kojih najupečatljiviji naziv ima - Rimski kanal.

Dobanovci

Najraniji pomen ovog sela je iz 1404. godine, kao Dobanowcz, a 1430. godine kao Dobon. U turskim defterima iz 16. veka osim jednom kao Dobanovce, redovno se koristi naziv koji je ostao i do danas. U austrijskom popisu iz 1702. godine navodi se i kao - Dobanovac.

Prema nekim mišljenjima, selo je bilo posed mađarskog spahije po imenu Dobun, pa je po njemu ponelo i naziv.

Prezime Dobanović postaji i u crnogorskom primorju (u Krajini i Seocima), u Bačkoj (Gospođinci) i u Istri (Labin). Jasno je da je osnova ovog prezimena lično ime Doban, koje je verovatno osnova i toponima Dobanovci.

Zanimljivo je da se u turskom defteru iz 1578/79. pominje prezime Dobanović u selu Biljarica (danas ne postoji) upravo u Zemunskoj nahiji, u neposrednoj blizini Dobanovaca. Neizvesno je da li je rod dobio ime po selu ili selo po prezimenu roda. Blaga prednost je na strani ovog drugog zaključka

Velimir Mihajlović[8] smatra da je osnova ovog imena, prezimena i toponima - slovenska, za šta navodi i toponim Dobanevičь u Ukrajini i poljsko prezime Dobaniowski. Osim toga, postoji i rumunsko prezime Doban.

Neki toponimi (potesi) na području Dobanovaca: Vraštinac, Maletinci, Horvatske livade[9].

Do početka 16. veka u blizini Dobanovaca postojalo je selo Trnjani (ponegde zapisano i kao: Trnjane), koje je zamrlo u vreme osmanlijske najezde 1520-ih, i nikada više nije naseljeno. U turskim defterima 16. veka pominje se kao selište (mezra) u posedu Dobanovčana. Inače je Trnjani, Trnjane, Trnjana i sl, čest toponim u srbskim zemljama.

Bečmen

Ovo selo se pominje 1403. godine kao deo poseda plemićke kuće Morović, darovanog im od ugarske krune.

Prema nekim mišljenjima, selo se pominje još 1320. godine, pogrešno upisano ili pročitano kao Kečmen (Kecsmén).

Zanimljivo je da selo Bečmen nije popisano u turskim defterima 16. veka, čak ni kao pusto selište. Moguće je da se Bečmen krije iza sela Grabovac, popisanog 1570. i 1578/9, što je danas jedan potes u bečmenskom ataru. U Zemunskoj nahiji u defteru iz 1570. godine nalazimo popisanog čoveka sa prezimenom Bečmen (Vuk Bečmen u Jakovu). Možda je baš zahvaljujući ovom Bečmencu i drugima koji su živeli po okolnim selima Donjeg Srema opstao i sam toponim. On se ponovo javlja pod tim nazivom 1718. i 1727, kao pustara. 1737. Bečmen je okupiran od izbeglica iz Srbije, a 1739-40. odobreno je naseljenje 30 porodica.

Biće da je na čelu naseljenika bio izvesni Bogić, s obzirom da se selo tokom 1740-ih i 1750-ih naziva najpre Bogića zbeg, a zatim i Bogićevci. Kasnije se vraća u upotrebu naziv Bečmen.

Inače, poreklo toponima nije sasvim jasno. Verovatno je mađarskog porekla. Postoje neka, ne baš uverljiva, tumačenja u našoj onomatologiji po kojima je toponim Bečmen izveden od ličnog imena, nadimka Beča, Bečo, i sl, a ovi od nekog dužeg složenijeg imena poput Berislav ili Benedikt.

Petrovčić

Petrovčić se pominje 1404. godine, kao posed Morovića, tada pod nazivom Petrovci. Selo je verovatno zapustelo početkom 16. veka i nije se oporavilo, s obzirom da ga ne beleže turski defteri 16. veka. Na prostoru Petrovčića u to vreme beleži se selo Tolinci. Petrovci se spominju kao pustara u vreme seobe 1690. godine, kada su se tu privremeno naselili pripadnici srbske milicije. Selo je ponovo trajno naseljeno 1739-40, od strane izbeglica iz Srbije. Kasnije se ustalio naziv Petrovčić, deminutivnog oblika, i verovatno je nastao zbog potrebe razlikovanja u odnosu na dva naselja pod nazivom Petrovci (Gornji i Donji), koji se nalaze severnije u Sremu (između Rume, Inđije i Pećinaca).

Jakovo

Kao i ostala okolna sela i Jakovo se pominje 1404. godine, kao posed Morovića. 1488. selo je zapustelo, moguće zbog turskih upada preko Save, da bi 1488. godine tu naselio prebege iz Srbije vlastelin Dimitrije Potrečić[10]. 1548. godine, turski defter ga navodi kao zapustelo naselje, dok je u drugoj polovini 16. veka ponovo naseljeno mesto.

Zgodan položaj blizu Save, omogućio je da Jakovo bude naseljeno gotovo kroz celu dalju istoriju. Prebezi iz Srbije su stalno dopunjavali broj stanovnika. Beleže ga svi turski defteri druge polovine 16. veka (Yakova), pominje se u vreme Velike seobe 1690, zatim 1702. i 1715. kao naseljeno mesto, i dalje u austrijskim dokumentima 18. i 19. veka.

Sremsko Jakovo nije usamljeni toponim. Postoji još mnogo lokaliteta širom našeg govornog područja koji sadrže pridevski oblik Jakovo (obično se povezuje sa imenom Jakov, premda bi pravilan oblik bio - Jakovljevo). Postojalo je selo Jakovo u Krmpotama u Hrvatskoj (danas - Jakov Polje), a u okolini Budimpešte postojalo je srbsko selo Jakovo, zasnovano krajem 17. veka, koja se danas mađarski označava kao - Jakap.

Postanak naziva sela narodno predanje vezuje za nekog čobanina Jakova koji je u davna vremena tu jedini stalno živeo sa stadom. Tada je Sava imala drugačiji tok i plavila je ovaj kraj, pa se dešavalo da Jakov ostane potpuno izolovan na svom brdašcetu gde je imao kolibu, kao na ostrvu. Kad bi se u leto voda povukla, ostali čobani iz okoline su odlazili do njega i govorili „idemo do Jakova“.

Jedan potes - Petrič, u jakovskom ataru krajem 16. veka upisan je u turske deftere kao mezra - zapustelo selo.
U jakovskom ataru se nalazi manastir Svete Petke, poznatiji kao Fenek.

Manastirska crkva je posvećena Svetoj prepodobnomučenici Paraskevi, a kapela Svetoj prepodobnoj mati Paraskevi - Petki. Manastir je najverovatnije sagrađan u drugoj polovini 15. veka, pod ktitorstvom Stefana i Angeline Branković. Za najstariji pomen Feneka dugo je smatrana 1563. godine (zapis o manstiru iz mineja jeromonaha Zaharije), međutim, u novije vreme je utvrđeno da je Fenek popisan u prvim turskim defterima za Sremski sandžak, što potvrđuje da je Manastir postojao pre 1521. godine. Fenek je popisan u svim turskim defterima 16. veka (kao Fenik).

Stara izvorna crkva nije sačuvana, s obzirom da je više puta bila teško oštećena tokom ratnih sukoba Osmanskog i Habsburškog carstva tokom 18. veka. Nova crkva podignuta je 1797. godine. Ona je zapaljena od austrougarske vojske u Prvom svetskom ratu, a gotovo potpuno razorena od ustaša u Drugom svetskom ratu, kojom prilikom su ustaše izvršili temeljitu pljačku manastirske imovine. Manastir je potpuno obnovljen 1990-ih.

Tokom 18. veka, Manastir je imao i svoj posed na koji su se naselili neki paori i plaćali za to naknade bratstvu (Fenek Prnjavor).

Etimologija toponima Fenek nije sasvim pouzdana. Skok navodi da je ovaj naziv mađarskog porekla (Fenék) i da označava novčić[11]. Prema Skoku, fenék je najverovatnije posuđenica iz nemačkog (saskog) pfendic - sitan bakreni novčić[12]. Veoma je moguće da se radilo o zamljištu koje je bilo izuzeto od dažbina ili je simbolično plaćalo porez u vrednosti najsitnijeg bezvrednog novčića. U toj konstrukciji, možda je Manastir imao tu privilegiju po kojoj je prozvan i njegov posed, pa se naziv zatim preneo i na sam manastir. Po Urošu Prediću, fenek je mađarska reč za dno[13]. Možda je i ovo prihvatljiv odgovor, u geografskom smislu (npr, kao naziv za neki teren koji je niži od okruženja).
U Mađarskoj, kod Balatona, postoji lokalitet Fenékpuszta.

Kormadin je lokalitet u Jakovu, nedaleko od Feneka, gde se nalazi arheološko nalazište Vinčanske kulture, zatim ostaci ilirskog naselja iz sredine prvog milenijuma pre Hrista, kao i gepidska nekropola iz 6. veka. Značenje ovog toponima nije sasvim pouzdano, ali treba istaći da on spada u grupu toponima naročito rasprostranjenih po Panonskoj niziji sa nastavkom -din (Krčedin, Kuveždin, Kamendin, Petrovaradin, itd), a koji se najčešće vezuje za keltski „din“ ili „dun“, latinizovano „dunum“, kao nastavak za utvrđeno naselje. Turski defteri ga beleže kao Kurmadin.

Boljevci

Boljevci se prvi put pod tim nazivom pominju 1702. godine. Na mestu današnjih Boljevaca ubicirana su dva naselja iz 16. veka - Bućavci i Kumša, popisana u turskim defterima.

Arheološki nalazi ukazuju da je na području Boljevaca naselje postojalo u kontinuitetu još od neolita. Pronađeni su i ostaci srednjevekovnog naselja, jedino se ne zna pod kojim nazivom (verovatno jedno od dva pomenuta, kasnije zamrla naselja). Pažnju privlači ovaj toponim Bućavci. Postavlja se pitanje da ipak nije pogrešno čitanje turskog ispisa, a da se radi o toponimu Boljevci? Kod Mekgouena[14] ovaj toponim Bućavci je pročitan kao - Bunjavci.

Boljevci, Boljevac i slični toponimi postoje i drugde po našem etničkom prostoru, pa nije nemoguće rešenje za poreklo sremskih Boljevaca da je u razdoblju između kraja 16. veka i 1702. godine ovde naseljeno stanovništvo iz nekog mesta sa nazivom Boljevac ili sl, npr. u Velikoj seobi 1690. godine. Postoji mesto pod nazivom Boljevci na Kosovu, a u istočnoj Srbiji postoji varošica Boljevac (doduše, ona je zasnovana u drugoj polovini 18. veka, ali toponim verovatno postoji od ranije).

Ovde su od početka 18. veka nadalje doseljavani prebezi iz Srbije, Bosne i drugih krajeva pod osmanskom vlašću. To govore i neka prezimena popisanih u austrijskim popisima, poput Bošnjak (1736), Trebčanin (1756) i dr. Ovde su u prvoj polovini 19. veka habsburške vlasti naselile i Slovake, tako da su sremski Boljevci najjužnije naselje sa značajnom slovačkom manjinom, oko 28%.

U sastav Boljevaca ulaze dva manja naselja Begluk i Bagrenjak. Zanimljivi toponimi u boljevačkom ataru su i nazivi za šumarke - Vučarna i Redine.

Etimološki, Boljevci bi bili varijanta toponima Boljevac, a ovaj složenica od ličnog imena i nastavka -vas, od starije reči vas = selo, naseljeno mesto. Koje lično ime je u pitanju, postoji nekoliko mogućnosti, a najprihvatljivije zvuči da se radi o imenu Bolija (nalazimo ga i u Crnoj Gori, kao rodonačelnika lješanskog bratstva Boljevića): Bolije vas (selo nekog Bolije) = Boljevac. Slično sažimanje imamo u slučaju crmničkog plemena Boljevići, koji je toponim nastao od ranijeg Bolojevići.

Progar

Pomen o Progaru nalazimo iz deftera za Sremski sandžak iz 1570. godine. Iako je selo upisano kao Porogar, jasno je da se radi o istom selu, jer je uz njega popisana mezra Bojčin, a današnja Bojčinska šuma je u ataru Progara. Progar za razliku od drugih sela o kojima je ovde pisano, nije pripadao Zemunskoj, već nahiji Kupinik. Sasvim je moguće da je selo bilo nešto zapadnije, bliže sedištu nahije - Kupiniku, današnjem Kupinovu, jer je u Zemunskoj nahiji popisano selo Živac, koje se nalazilo praktično na mestu današnjeg Progara. Kao sela koja su u 16. veku najverovatnije nalazila u današnjem progarskom ataru, defteri navode i Vrbas i Bigavac.

Danas se ovaj toponim obično izgovara u muškom rodu (gen. Progara), ali vidim da je u starijim izvorima u ženskom rodu - ta Progar (gen. Progari). Naziv bi mogao biti izveden od glagola progoreti, kao što su i slični toponimi Progorelica, Progorevci i sl.

Ako zamislimo da se Progar u srednjem veku i nešto kasnije nalazio zapadnije, bliže Kupinovu i Obedskoj bari, možda bi se toponim mogao vezati za selo Ogar koje se nalazi sa druge strane bare, u smislu Pro-Ogar, nasuprot Ogaru.

Turski ispis Porogar (moglo bi se čitati i kao - Purogar) možda otvara i neke druge mogućnosti.

Selo je zapustelo krajem 17. veka, pa se ponovo pominje 1689/1690, kada su se tu naselili neki prebezi iz Srbije. 1739. godine Progar je naseljen, a pominje se i doseljenje nekih Klimenata. Da je doseljenika bilo iz svih krajeva, vidi se iz austrijskog popisa iz 1756. godine, gde je upisan domaćin sa prezimenom Podgoričanin. Progar se pominje u dokumentima Kneževine Srbije iz 1870-ih, kao mesto gde polovinu stanovništva čine nazareni, koji su svojom verom „zarazili“ neke Obrenovčane, što je razgnevilo njihove sugrađane, koji su im zabranili da dalje prelaze u Progar, pa je bilo čak i tuča i progona...

Neki zanimljivi toponimi iz progarskog atara: Vitvice, Gložđe, brdo Crni lug, Bojčinska šuma (poznato izletište). Gložđe je množina od glog, lokalizam koji označava glogov šumarak, toponim je zastupljen svuda po našem govornom području (i kao Gložđa, Gložđak, Gložje). Zanimljivo je prezime Vitvicki u Boki (Jošice), što je verovatno neki noviji doseljenik. Uoči i posle Drugog svetskog rata u Zemunu je živeo lekar dr Pavle Vitvicki. Prezime postoji u Ukrajini (Vitvickiй), Poljskoj (Witwicki) i Hrvatskoj (Slavonija; verovatno se radi o pohrvaćenim Poljacima ili Malorusima). Ovakva prezimena su svakako izvedena od toponima - Vitvice ili sličnog, što ukazuje na njegovo slovensko poreklo.

Progar spada u tzv. Lasaniju, posavski deo Donjeg Srema, gde se gaje mangulice - lase.

Savske ade u ovom delu toka (od Novog Beograda do Progara):

Ada Ciganlija (o kojoj je već dosta pisano),

Ada Međica, ona koja je između,

Mala Ciganlija, nekada ostrvo, danas poluostrvo nastalo nasipanjem, čime je stvoren bežanijski zimovnik; danas je potpuno urbanizovana; unutar zimovnika ranije je bilo Brodogradilište Beograd,

Progarska ada, jedna od najvećih ada na Savi, i na njoj kupalište - Tarzan plaža,

Barička ada, između Bariča i boljevačkog atara; naziva se još i ostrvo Sprud.

 
Neka iščezla naselja Donjeg Srema i Zemunske nahije (sa područja koje danas pripada beogradskim opštinama Novi Beograd, Zemun i Surčin) za koje postoje podaci u dokumentima:

Podunavski deo Srema:

Biljarica (ponegde i Belarica) je selo popisano u defterima 16. veka; kasnije se ne pominje; nalazila se na Dunavu pored Batajnice.

Vladovci: u defterima 16. veka upisani kao mezra; nalazili se kod Banovaca.

Gradine je srednjevekovno naselje (sam naziv ukazuje na postojanje neke fortifikacije), zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; nalazilo se na Dunavu kod današnjih Novih Banovaca.

Kamendin: pominje se 1403. godine kao Kéménd, u posedu plemićke porodice Šilić; naseljeno mesto kroz 16. vek; i danas se tako zove jedan (danas ponovo naseljen) kraj između Zemuna i Batajnice (u Zemun polju); postojao je još jedan Kamendin, između Surčina i Bežanije (u Surčinu postoji i Kamendinska ulica), a sasvim je moguće da se radi samo o premeštanju naselja iz nekih (verovatno ratnih) razloga.
Toponim Kamendin postoji na još nekoliko mesta: dva u Bačkoj, kod Futoga i Srbobrana, i jedan u Banatu na granici Srbije i Rumunije (Bela Crkva – Sokolovac).

Livadice i Lukovo: u defterima 16. veka upisani kao mezre; oba sela se nalazila nedaleko od Banovaca.

Maleševci, srednjevekovno selo zapustelo početkom 16. veka; ne pominje se u kasnijim turskim defterima; nalazilo se negde kod Zemuna.

Marin surduk je bio selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; nalazio se na Dunavu između Batajnice i Dunava (verovatno tamo gde je današnje naselje „13. maj“. O značenju reči surduk bilo je reči.

Moharovci su postojali u 15. veku, ne zna se kada su zapusteli, ali se ne pominju u turskim defterima 16. veka; nalazili su se negde u ataru današnjih Dobanovaca.

Novo selo: naseljeno 1580-ih, između dva turska deftera; nalazilo se između Dobanovaca i Zemuna.

Okop: u defterima 16. veka upisan kao mezra; nalazio se kod Banovaca.

Prvič, pominje se još 1339. godine (kao Pirvicz); kasnije nema pomena o njemu; nalazio se zapadno od Zemuna.

Rugaš je bio selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; nalazio se južno od Batajnice.

Stepanovci su postojali u 15. veku, ne zna se kada su zapusteli, ali se ne pominju u turskim defterima 16. veka; nalazili su se negde u ataru današnjih Dobanovaca.

Trnjani su popisani u defterima 16. veka kao mezra; nalazili se kod Dobanovaca.

Turfal i Fodvar: u defterima 16. veka upisana kao mezre; oba sela se nalazila kod Banovaca.

Crvena crkva: pojavljuje se u turskim defterima 16. veka kao „Kizil Kilise“ (doslovan prevod na turski); bila je veliko naselje; poslednji put pod ovim nazivom javlja se 1713. godine; kasnije i kao Crvenka; danas istoimeni potes na Dunavu, između Zemuna i Banovaca.

Posavski deo Srema:

Barič je bilo utvrđenje na Dunavu, u ataru današnjih Boljevaca, nasuprot današnjeg naselja Barič (kod Obrenovca); razorili su ga Turci 1521. godine; po ostacima tvrđave, kasnije stanovništvo je ovaj lokalitet prozvalo - Zidine.

Bigavac: u defterima 16. veka upisan kao mezra; nalazio se između u ataru Progara, između jezera Živača i brda Crni Lug.

Bojčin: u defterima 16. veka upisano kao mezra; nalazilo se između jezera Živača i Bojčinske šume (koja je po selu i nazvana).

Bratinac: u defterima 16. veka upisano kao mezra; nalazilo se između Jakova i Boljevca.

Bršljan je bilo selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; danas je to potes u ataru Surčina.

Bućavci su u 16. veku bili selo; zamrli su verovatno krajem 17. veka; 18. veku se pominju kao pustara kod Boljevaca; McGowan ovaj toponim čita kao - Bunjavci[15]; pominjana je mogućnost pogrešnog čitanja toponima Boljevci.

Vandiš je bio selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; nalazilo se u ataru današnjeg Progara.

Vrbas je bilo selo u 16. veku; danas je to potes u ataru Progara.

Grabovac postoji kao selo u 16. veku, kasnije zamire; danas je to potes u ataru Bečmena.

Živac je u 16. veku bilo selo, zamrlo verovatno krajem 17. veka; nalazilo se nešto severnije od današnjeg Progara, kod jezera koje se u 16. veku takođe zvalo Živac, a danas - Živača.

Kumša postoji kroz ceo 16. vek; poslednji put je zabeleženo 1717. godine na austrijskoj mapi[16]; nalazilo se između Jakova i Boljevca, gde i danas postoji istoimeni potes.

Mačkalo je zabeležno u ugarskom dokumentu iz 1403. godine; nema ga u turskim defterima 16. veka; danas je to istoimeni potes u ataru Petrovčića.

Mikula je selo popisano u defterima 16. veka kao mezra; nalazilo se kod Surčina.

Mihalovac je bilo selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; nalazilo se u ataru današnjeg Progara.

Orešac je bilo selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra; danas je to potes u ataru Surčina.

Petrič je bilo selo u srednjem veku, zapustelo tokom 16. veka, nalazilo se istočno od Jakova.

Suvad Gol (?) se pominje kao mezra u defterima u 16. veka; po nekim podacima nalazio se kod Bežanije, a po drugim kod Progara; osim ako nisu postojala dva ovakva naselja, ili je ono menjalo svoj položaj preseljenjem celokupnog stanovništva? Nije baš najjasnije značenje ovog toponima, možda je u pitanju dol, a ne gol; suvad bi moglo označavati satrulilu ili sasušenu šumu ili sl. Suvad bi moglo biti i neko lično muslimansko ime (Suad?).

Tverdnovo ili Tvrdenjava: značajno mesto naseljeno kroz ceo 16. vek; poslednji put zabeleženo kao naseljeno 1716. godine (kao Tverdnovo), a već 1727. godine je pustara. Poslednji put se beleži 1745. godine. 1736. godine nalazimo prezime Tvrdenjavac u Surčinu. Selo se nalazilo u središnjem delu između Bečmena, Dobanovaca i Surčina, danas je tu šuma.

Tolinci - selo kratke i burne povesti; zasnovani su krajem 17. veka tokom Velike seobe Srba (tada su zabeleženi i kao - Tobinci, 1702. godine); selo je potpuno raseljeno 1744. godine, kada su se svi žitelji iselili u Dobanovce, zbog nesuglasica koje su imali sa svojim vlastelinom i susedima iz Progara:

„1734. imali su Tolinci 19 domova. Ljudi su bili nesložni a mnogi „velmi razvraščeni i zlu udoboprevratni“. Bilo im je zapoveđeno da se, zajedno sa seljacima iz Progara, presele u blizinu Živače i da tu naprave jedno selo i crkvu. To im je odobrio i vlastelin. Izgleda da se nisu sporazumeli sa seljacima iz Progara nego su se preselili u Dobanovce i to tek 1743/4.“[17]
Danas se Tolincima naziva potes između Progara i Petrovčića.

Topola je bilo selo u srednjem veku, a zapustelo je tokom 16. veka, prilikom osmanskih osvajanja; u 16. veku se pominje kao mezra kod Bućavaca; danas je to potes kod Boljevaca.

Vidimo da su se naselja ovde brzo zasnivala, ali brzo i gasila. Nevelik broj naselja je imao neki duži istorijski kontinuitet i, s obzirom na prostranstvo, i danas nema mnogo naseljenih mesta van gradske sredine. Razloge za ovo pre svega možemo naći u nesigurnosti položaja Donjeg Srema, koji je nekoliko stoleća bio granično područje Habsburškog i Osmanskog carstva, često je menjao gospodara, i mnogo puta bio poprište velikih ratnih dejstava. Drugi razlog je činjenica da su Dunav i Sava u ovom delu toka često plavili okolna područja i da se njihov tok kroz istoriju menjao. Zbog ovih okolnosti, više puta od kraja 15. veka, pa zaključno sa Drugim svetskim ratom, stanovništvo je napuštalo svoja sela i odlazilo u neke mirnije krajeve, a na njegovo mesto dolazilo neko novo stanovništvo, obnavljalo zatečena selišta ili zasnivalo nova naselja. U takvim istorijskim i geografskim okolnostima, jasno je da nije mogao biti ostvaren kontinuitet naselja i stanovništva.

- Kraj -

[1] Podaci o naseljima iz radova Dragane Amedoski: „Zemun i Zemunska nahija u XVI veku“ i „Dva popisa Zemunske nahije iz 1578/9. i 1588-1596.“

[2] Ćelap Lazar, „Zemunski vojni komunitet (1717 - 1881)“

[3] Popović Dušan, „Srbi u Sremu do 1736/7“

[4] Do 1947. selo je nosilo dvojni naziv Pregervica - Sveti Ivan, mađarski: Bacsszentivan.

[5] Popović Dušan, navedeni rad.

[6] Obilje podataka o Bežaniji može se naći na stranici: http://www.starabezanija.rs

[7] Loma Aleksandar, „Srpskohrvatska geografska imena na -ina, mn. -ine: pregled tipova i problemi klasifikacije“

[8] „Iz toponimije Srbije“, Onomatološki prilozi, 1989

[9] Popović Dušan, navedeni rad

[10] Dimitrije (u nekim izvorima i u obliku - Dmitar) Potrečić je bio jedan od srbskih vojvoda prebeglih u Ugarsku kod kralja Matije Korvina, krajem srednjeg veka. Uz Brankoviće, Jakšiće, Miloša Belmuževića, Grgura Popovića i druge srbske vojskovođe, od ugarske krune dobio je veliki posed u Sremu, a za uzvrat obavezu da srbske prebege naseli na posedu i od njih napravi vojsku za borbe protiv Osmanlija (Kalić Jovanka, „Srbi u poznom strednjem veku“)

[11] Skok Petar, „Etimologijski rječnik hrvatskog ili srpskoga jezika“

[12] Od ove reči dolazi i kasniji nemački naziv za sitan novac - pfenning.

[13] https://www.vreme.com/cms/view.php?id=320525&print=yes

[14] McGowan Bruce, „Sirem sancagi mufassal tahrir defteri“

[15] McGowan, navedeni rad.

[16] Videti naslovnu sliku ovog članka

[17] Popović Dušan, navedeni rad

Naslovna slika: Belgrad und Semlin crtež inženjera Manćinija iz 1789. godine - pogled na Zemun i Beograd sa Gardoša, sa: http://beogradskonasledje.rs

The post Toponimija Beograda (8) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Straža, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Manje selo u podnožju Ljubotena. Kuće su poređane sa leve strane Kotlinske Reke na zaravnjenoj kosi preko koje vodi put iz Pologa za Kosovo.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu sa izvora, nekoliko česama i više potočića, koji teku sa Ljubotena.

Zemlje i šume.

Ziratnog zemljišta oko  sela ima malo. Više je bukovih šuma na mestima: Kalja, Greben, Kodra Fališes i Tupan. Znatan je broj i travnih ledina.

Tip sela.

Straža je po tipu zbijeno selo. Kuće su grupisane u dve mahale: Lika i Bulica ili Apartemi (Suprotna Mahala). Udaljenje između mahala je neznatno. Straža ima ukupno 24 domova (1940 g.).

Prošlost, ime sela i starine.

Straža je staro selo, ranije sa pravoslavnim južnoslovenskim stanovništvom i crkvom. Po kazivanju, crkva se nalazila na putu koji vodi iz Straže prema Kotlini. Nije poznato iz kog je doba utvrđenje (Kalja) u neposrednoj blizini naselja niže Ljubotena. Ruševine od zidova danas se ne poznaju, a nema naročitih tragova ni u tradiciji. Današnji su rodovi u selu noviji doseljenici iz Arbanije i po veri muslimani. Kod njih ne postoji tradicija ni o životu ranijeg sela, već jedino kazuju, po slušanju, da je ime selu dato po „straži“ koja je ranije boravila u utvrđenju i štitila prolaz putnika od napada kačaka, razbojnika.

Sa dolaskom muslimana, staro pravoslavno stanovništvo iz sela se potpuno iselilo. Slušao sam da su poslednji starinački rodovi iz Straže prešli u sela Skopske Crne Gore i u Polog. Nesumnjivo da ovdašnjih pravoslavnih iseljenika ima i u drugim selima i oblastima, samo nema u Straži očuvanih starinaca koji bi o tome mogli reći nešto određenije. Posle iseljavanja pravoslavnih stanovnika porušena je seoska crkva i uništeno groblje oko nje. 1896 g., Straža je imala svega 19 doseljenih muslimanskih domova“.

Za vreme bugarske okupacije u prvom svetskom ratu (1916 god.), selo je, zbog odmetnika protiv okupatora, bilo zapaljeno i stanovništvo internirano u Negotin (Srbija). Iza rata većina se porodica povratila i obnovila selo na istom položaju.

Poreklo stanovništva.

Svi su današnji seoski stanovnici doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Ajredin ili Bulica (3 k), od fisa Krasnić. Poreklo im je y Severnoj Arbaniji iz sela Bulica (Bulica) u Dukađinu (Dukagjin). Ovde došli preci iz četvrtog pojasa preko Sirinića, gde se neko vreme zadržavali. Ovde imaju istoimenu mahalu.

-Likaj (21 k), od fisa Kruja Zi. Doselili su se iz Dukađina u Severnoj Arbaniji. Osnivači roda su tri brata, koji su došli iza roda Ajredin. Pre toga su neko vreme boravili u selu Nikovcu (Gornja Morava), kažu kao „ispoldžin“.

Iz sela, za poslednjih 20 godina, iselilo se 5 muslimanskih porodica u Tetovo i jedna u Kačanik (od roda Likaj).

Privredne prilike.

Njive oko sela su male i sve su postale u krčevinama. Ispod kuća bila je ranije ispaša, a sada su  većinom njive. Seljaci imaju žito 2 do 6 meseci, a neki ga kupuju preko cele godine.

Veća korist u selu je od stoke. Stočarstvo je glavno zanimanje stanovništva, te se bogatstvo seljaka ceni po broju stoke. Naročito se gaje koze zbog obilnosti šume i lakše ishrane lisnikom.

Drva za ogrev i japiju seljaci donose na konju, saonama i na sebi. Seoska gora prodaje se još trgovcima (1940 g.) iz Skoplja i Tetova. Oni seku šumu pomoću najmljenih radnika i odmah iza toga drva prevoze kolima.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Straža (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Pustenik (po knjizi Stari i Novi Pustenik), opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Stari Pustenik

Položaj sela.

Selo se nalazi u dubokom dolinskom delu levo od Kotlinske Reke pri njenom ušću y Lepenac.

Vode.

Voda za piće dobija se iz česama (tri), sa izvora i iz reke.

Zemlje i šume.

Glavniji topografski nazivi za zemljište oko sela su: Koje Gumes (Kojovo Gumno), Ara Atanas (Atanasova Njiva), Ara Bogdanit (Bogdanova Njiva), Đuri Markut (Markov Kamen), Gubovc, Kiša (Crkva).

Tip sela.

Selo je zbijenog tipa, više niznog oblika. To je došlo zbog brda koja ga pritešnjavaju. Stari Pustenik ukupno ima 25 domova (1948 r.).

Prošlost i starine.

Početkom 19. veka, u ataru Starog Pustenika (jugoistočno) od ovog starog sela, na daljini od jednog sata hoda, osnovano je selo Novi Pustenik. Dotle se Stari Pustenik zvao samo imenom Pustenik.

Stari Pustenik prvobitno je bio naseljen južnoslovenskim pravoslavnim stanovništvom. Ti stari stanovnici iz sela su se potpuno iselili kada su tu došli preci današnjih muslimanskih rodova, koji su poreklom iz Arbanije. Sada se od iseljenih pravoslavnih stanovnika zna samo za rod:

-Kačaniklievi (8 k, slave sv. Nikolu); oni su se po iseljenju iz Pustenika naselili u selo Čučer kod Skoplja. Iseljenih starinačkih pravoslavnih rodova iz Pustenika nesumnjivo ima i u drugim naseljima i oblastima, samo nema ovde očuvanih starinaca koji bi o tome kazivali. Iseljavanje pravoslavnih rodova iz Pustenika nije bilo davno,jer su opšta sećanja na njih dosta sveža, a ima u selu očuvanih ostataka i od starina.

Starost i raniji etnički karakter Starog Pustenika jasno se vide i po crkvenim ruševinama. Ruševine se nalaze na istaknutom bregu pored sela. Položaj crkve „dominira bližom okolinom i po svemu izgleda, da je smišljeno izabran u cilju, da bogomolja privlači pažnju putnika“. Crkvene „ruševine se prilično dobro očuvale. Zidovi se dižu od 0.70 m do 2.60 m od sadašnjeg nivoa zemlje“. Bogomolja „je pažljivo i solidno građena od tesanog grubog krečnjaka i od sige“. Pri zidanju bio je upotrebljen i mermer. Crkva je, dalje, imala mermerne stubove, dekorativne plastične ukrase i živopis. Crkva u Pusteniku, sudeći po građevinskoj tehnici mogla bi biti iz H—HI veka, ali nije isključeno da može biti i mnogo mlađa. Oko ruševina od hrama sada se okupljaju Cigani iz okolnih sela i poneki Arbanasi muslimani. Oni tu dovode bolesnike i pale sveće.

Uspomene na ranije južnoslovensko stanovništvo, pored imena sela i ove srednjevekovne crkve, očuvane su i y topografskim nazivima. O ranijim „krsnjanima" ima uspomena i kod današnjih muslimanskih doseljenih rodova.

Poreklo stanovništva.

Svi su sadašnji seoski stanovnici muslimanske vere arbanaškog govora. Rodovi su:

-Ljač  (14 k), od fisa Beriš. Poreklom su iz Severne Arbanije. Računaju se kao prvi seoski doseljenici. Doselili se početkom 19 veka. Rodovsko ime Ljač se upotrebljava kašto i kao ime za celo naselje. Njihove tri porodice od pre 15 godina žive u Sečištu (Dearovi).

-Beč (6 k), od fisa Beriš. Ime dobili po osnivaču roda koji je zajedno sa braćom (Isen i Sinan) pošao iz Severne Arbanije (Mesto Derjani y oblasti Mat – Matja). Oni su se, pre oko 130 godina (preci iz četvrtog pojasa), najpre naselili u Vuči-Dolu kod Skoplja. Tu su živeli u kolibami, ali su se uskoro iza toga uplašili „od žabi" i noću dobegli u Kačaničku Klisuru. Ovde se osnivač roda Beč naselio u Starom Pusteniku, dok su se druga dva brata razmestnli u susednim selima, Novom Pusteniku i Palivodenici. Od njih tamo sada potiču rodovi:

-Isen (u Novom Pusteniku) i:

-Dernjan (u Palivodenici). Ova tri roda i sada održavaju rodbinske veze i odlaze jedni drugima u posete.

-Peč (5 k), od fisa Krasnić. Ime dobili po mestu porekla u Severnoj Arbaniji (selo Reč — Reči y Ljuri — Lurja). Došli su iza prednjih rodova.

Privredne prilike.

Zemljište oko sela je tako disecirano da su ziratne površine male. Zbog toga njive su jedna od druge dosta udaljene i vezane za ravnije terene sa više rastresitog tla. Na njivama uspevaju planinska žita i kukuruz brzak.

Strmi delovi oko sela obrasli su pod šumom hrastovom i bukovom i pod šumaricom. Šumarice odlično služe kao paša za stoku, osobito za koze. Stoga svaka seoska kuća ima makar i mali broj koza.

Oko sela po stranama kosa i duž dolina vide se uski putevi. Oni vode u šumu, njive i u okolna sela.

Novi Pustenik

Položaj sela.

Selo se sastoji iz grupa kuća na uskim visokim zaravnima sa desne strane Lepenca. Susedna su mu naselja Režance sa J-Z i Stari Pustenik sa C-Z.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu iz dva bunara (u mahali Brav), nekoliko česama (Mahala Buš te Poštr 3, Buš te Epr 2, Dac 2) i izvora. Česme i izvori su: Kroj Brines, Kroj Katundat, Kajnak Belulit, Kajnak te Mulini Dacit.

Zemlje i šume.

Pojedini nazivi atara su: Kravič, Bibinol, Kalova, Smak, Šulan (Prisoj ), Đuri Zi (Crni Kamen), Buljnavica, Kisela Voda, Ureč, Osoj.

Tip sela.

Novi Pustenik spada u razbijeni tip sela. Kuće su grupisane u mahalama. Mahala ima četiri i zovu se, počev od S-I prema J-Z: Buš te Poštr (Donji Buš), Buš te Epr (Gornji Buš), Dac i Bran. Rastojanje između mahala iznosi oko 300 do 400 m.

Selo ima ukupno 32 doma (1948 g.).

Prošlost.

Novi Pustenik postao je na početku 19 veka. U njemu su tada osnovali mahale Buš te Poštr i Buš te Epr muslimanski doseljenici iz Arbanije. Iza njih su drugi doseljenici iz Arbanije osnovali i ostale dve mahale.

Novi Pustenik osnovan je na ataru Starog Pustenika. Zato, iako su među sobom dosta udaljena (oko 1 sat hoda), ova dva sela i sada se administrativno vode kao jedno naselje, pod starim zajedničkim imenom Pustenik.

Na zemljištu Novog Pustenika nema tragova starijeg stanovništva. Ostatak od starina nema. Sadašnji stanovnici govore da je, prilikom naseljivanja njihovih predaka, zemljište gde leži selo bilo pokriveno šumom.

Poreklo stanovništva.

Novi Pustenik naseljen je muslimanskim stanovništvom arbanaškog govora. Rodovi su:

-Isen (14 k), od fisa Beriš. Ime dobili po osnivaču roda, koji je zajedno sa braćom (Beč i Sinan) pošao iz Severne Arbanije (mesto Derjani, oblast Mat). Oni su se, pre oko 130 godina (preci iz četvrtog pojasa), najpre naselili u Vuči-Dolu kod Skoplja. Tu su živeli u kolibama, ali su se uskoro iza toga uplašili „od žabi“ i noću dobegli u Kačaničku Klisuru (Liman, živ, 40 godina-Bilal–Emin-Sait-Isen, koji se doselio). Ovde se osnivač roda naselio kao prvi stanovnik u Novom Pusteniku (osnovali mahalu Buš te Poštr, gde i sada žive), dok su se druga dva brata razmestili u susednim selima, Starom Pusteniku i Palivodenici. Od njih tamo sada potiču rodovi: Beč (u Starom Pusteniku) i Dernjan (u Palivodenici). Ova tri roda i sada održavaju rodbinske veze i odlaze jedni drugima u posete. Isen, osnivač roda, u Novom Pusteniku je imao sedam sinova: Redžepa, Jonuza, Jakupa, Osmana, Mustafu, Šabana i Emina. Od njih se namnožile današnje porodice.

-Ljapoč (6 k), od fisa Beriš. Potiču od pretka koji je kao „dete“ napravio „bela“ u Severnoj Arbaniji i zbog toga dobegao ovde. Po dolasku u Novi Pustenik osnivač roda bio je „sluga“ u rodu Isen. Tu se on oženio i osnovao novu mahalu Buš te Epr, gde su njegovi potomci i sada nastanjeni. Ime Ljapoč dobili iz poruge. Ovde žive od prve polovine 19 veka.

-Dac (9 k), od fisa Krasnić. Starina im je u Severnoj Arbaniji. Žive u istoimenoj mahali gde su došli iza gornjih rodova.

-Balaš (3 k), žive u Mahali Brav. Tačno poreklo ne znaju.

Iseljeni: Od 1920 g., iselile se 10 muslimanskih porodica i to iz roda Ljapoč 3 u Tetovo i 2 u Tursku; iz roda Dac 1 u Skoplje, 1 u Tetovo i 3 u Sečište.

Privredne prilike.

Male njive sa žitima su oko kuća. Iz njiva se krči kamenje n zbira na gomile. Gde su sada njive bile su ranije šume. Ispod sela, pored Lepenca, su njive sa kukuruzom. U selu nema seljaka koji mogu da izdrže kuću sa svojim žitom preko cele godine. Neke porodice nemaju svoga žita nikako.

Veću korist imaju stanovnici od stoke. Za pašu služe prostrani tereni pod šumaricom. Oii leže po kosama jugoistočno i severozapadno od sela. Bogatstvo se ne ceni po veličini imanja, već po broju stoke. Naročito su mnogobrojne koze.

Drva za ogrev i japiju seljaci donose na konju, retko na sebi ili u saonama. Pojedini seljaci teraju drva na prodaju u Skoplje i Kačanik.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Pustenik (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Gorance, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo je na visokoj jezerskoj površi (oko 700 m), koja je oko sela vrlo izrazita. Na zapadnoj strani u površ se usekla Goranska Reka, leva pritoka Vardara.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu sa česama i nekoliko izvora. Glavniji izvori su: Studenec i Vrelo.

Zemlje i šume.

Selo je bogato šumom i utrinama, a na zaravni oko kuća ima nešto njiva. Nazivi pojedinih mesta su: Pole, Brazda, Ravnište, Lozja, Đorđijeva Karpa, Đurinoec, sv. Petka, sv. Đorđe, sv. Ilija. Ajdučka Češma, Broštanje, Golem Žeden, Mal Žeden, Mala Reka, Dlaga.

Tip sela.

Gorance je po tipu zbijeno, a kuće grupisane u mahalama. Najveća je Kodralska Mahala, zatim Risjanska, Kaljošska, Musoska, ljusnjanska i Viljska. U svemu selo ima 62 doma (1940 g.).

Prošlost i starine.

Gorance je staro selo, jer je ono pod imenom Goriani 1348 g. bilo je priloženo Hilandaru. Docnijih pisanih pomena o selu nema. Da je selo staro vidi se i po očuvanom starom pravoslavnom južnoslovenskom stanovništvu, po živoj narodnoj tradiciji i ruševinama od sedam crkava. Tragovi pojedinih hramova i danas se raspoznaju. Najveći je hram bio sv. Atanasa u sredini sela. Po pričanju, njega su razorili doseljeni preci današnjeg muslimanskog roda Musovci. Oni su sagradili kuće pored crkve. Od hrama se i sada poznaju ploče sa crkvenog poda. Ruševine hrama sv. Ilije su iznad sela. Tu je, po predanju bio manastir. Na dan slave oko manastira su se skupljali pravoslavni stanovnici iz Goranca, Kotline, Dlabočice, Režanca i drugih susednih, danas muslimanskih, sela. Na zapadnoj strani od Goranca su ruševine crkve sv. Nikole i sv. Petke; a na severoistoku i istoku sv. Bogorodice, sv. Đorđa i sv. Arhanđela. Hram sv. Đorđa, po kazivanju porušen je pre oko 80 godina. Tada su od njegovog tesanog kamena seoski muslimani napravili svoju prvu seosku džamiju. Na mestu hrama sv. Bogorodice sada se pravoslavni seljaci najčešće okupljaju (na dan Male Gospođe). Tu su očuvani stari brestovi, postoje temelji od većeg hrama, koji se poznaju iznad zemlje i vidi se jedan masivan kameni stub, što svedoči da je crkva bila znatnija građevina.

Selo Gorance sada pripada parohiji sveštenika iz Bpatnice (D. Polog). Pravoslavni stanovnici iz Goranca udaju se i žene sa stanovnicima iz susednih poloških sela i iz Kučkova (Skoplje). Njihova je nošnja donjo-pološka.

Ime sela.

Ime sela došlo je „od gora“ koja je tu ranije iskrčena. To prvobitno selo bilo je veliko: imalo „trista atlari“ (konja sedlanika), „sedum stotini risjanski kući“, mnogo vinograda, velikih stočara i drugo. Kasnije je Gorance opadalo zbog prisilnih iseljavanja starinačkih pravoslavnih rodova. Od sredine 19 veka Gorance je počelo ponovo da raste doseljavanjem muslimanskih rodova iz Arbanije. Oko 1900 g., Gorance je imalo 10 pravoslavnih i 32 muslimanske kuće“.

Poreklo stanovništva.

Sada u Gorancu žive starinački pravoslavni i doseljeni muslimanski rodovi. Prvi govore makedonski, a drugi arbanaški.

Starinci pravoslavni:

-Sibinovci (8 k). Jedan od svega dva zaostala roda starinaca. Ranije je broj domova u rodu bio veći i život u zadrugama naročito razvijen. Sa dolaskom muslimana u toku 19 veka od Sibinovaca iselili su se 7 porodica u Tetovo, 4 porodice „od sila“ prešle u Skoplje, a oko 1919 g., „od kačaci“ izbeglo 12 njihovih porodica u tetovska sela: Rataje (6, tamo se zovu Vučeski), Jažince (2), Rogačevo (1) i Dolno Fališe (3, zovu se Goranci ili Stojčevci). Slave sv. Nikolu.

-Kitanovci (4 k), drugi još preostali rod starinaca. Pre 100 godina, zbog muslimana koji su im preoteli sestru, iz ovog se roda iselile 4 porodice u D. Blace, a posle prešle u Banjane (Skopska Crna Gora). Slave sv. Dimitrija.

Iz Goranca je poreklom i rod Goranovčann (5 k), koji sada žive u Banjanu kod Skoplja. Oni su se u Gorancu zvali Popovci, jer od njih je uvek bilo seoskih sveštenika.

-Dobroski (7 k, sv. Petka), sada žive u Kučkovu (Skoplje). Tamo su iz Goranca prešli pre oko 120 godina. (Filip, živ, 32 godine-Petko-Jane–Dimo-Dobre, koji se iselio). Jedna njihova porodica iz Kučkova prešla je u Đorče Petrov.

-Spasevci (4 k, sv. Petka), isto tako žive u Kučkovu. Tamo su došli iz Goranca. Jedan njihov ogranak u Kučkovu zove se Pešoski. Od Spasevaca ima iseljenika u Skoplju (1).

Iz Goranca, do iza prvog svetskog rata, bilo je neprestano iseljavanja pravoslavnih starinačkih stanovnika, samo se o svim tim iseljenicima sada ne mogu pribrati potpuniji podaci.

Seoska slava je sv. Ilija po svecu porušenog manastira. Za venčavanje i krštavanje seljaci pohađaju crkvu u Vratnici. U danima ostalih svetaca oni se skupljaju oko ruševina navedenih hramova.

Muslimanski rodovi su:

-Kaljoš (10 k), od fisa Beriš. Doselili se sredinom 19 veka iz Kolesjana u Severnoj Arbaniji. U selo došao predak Kaljoš kao katolik; ovde bio poljak. Na islam prešao odmah po doseljenju. Smatraju se kao prvi ovdašnji doseljenici.

-Bajramovci (9 k), došli kao katolici odmah iza prvog roda. Po mestu starine u Ljumi (Severna Arbanija) poznati su još pod imenom Ljusnjan. Sada su muslimani.

-Mysovci (10 k), doselili su se kao muslimani. I njihov osnivač roda ovde najpre došao „kako poljjak“, pa se stalno zadržao. Poreklo i vreme doseljavanja kao kod Bajramovaca.

-Kodralar (15 k), poreklom su iz mesta Ljusnjan u Ljumi (Severna Arbanija). Ovde došli preci kao muslimani u drugoj polovini 19. veka, preko prizrenskog kraja, gde su neko vreme boravili.

-Bilj (5 k), od fnsa Beriš. Ime dobili po mestu starine u Ljumi (Severna Arbanija). U Gorance su došli krajem 19 veka. Imaju iseljenika u tetovskom selu Neraštu (Vajlje, 4 k).

Od 1930 g. iselili su se tri muslimanske porodice u Skoplje.

Cigani-Romi su u selu zastupljeni samo jednim rodom (1 k). Ovde su kovači. Doselili se posle 1920 g. iz Đeneral–Jankopića, a dalje im je poreklo u Skoplju.

Privredne prilike.

Njive su oko sela, postale u krčevinama. Iz nekih njiva zbira se kamenje i slaže na gomile. Među njivama ima i poneka livada, ali se one posle nekoliko godina opet preobrađuju u njive. 1947 g., bilo je pod oranicom 165 ha, a pod livadama 29 xa. Oranica je po usevima bila ovako podeljena: pod kukuruzom 46, pod pšenicom 42, pod ječmom 32 i pod raži 32 ha.

Stanovnici Goranca važe i kao stočari. Stoku hrane na paši velikoj oko 80 ha i u šumama koje su prostrane oko 55 ha. Godine 1948. u selu je bilo ukupno: goveda 182, ovaca 475 i koza 382. Neplodnog zemljišta ima svega oko 8 ha.

Pojedini muškarci iz Goranca rade u rudniku Raduši.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Gorance (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Režance, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi u gornjem delu Ortice, desne pritoke Lepenca. Kuće su poređane na zaravnima sa obadve strane reke.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu iz 11 bunara, koje se nalaze po dvorištima, i nekoliko česama. Glavnije česme su: Kroj, Irija i Teljudžit.

Zemlje i šume.

Seoske šume i utrine nalaze se oko sela po kosama i na dolinskim stranama. Njive su ispod sela duž Lepenca i samo nekoliko iznad Asovske Mahale i oko Ortice. Nazivi pojedinih mesta su: Osoj, Naja, Ograda, Pržina, Derven, Livadica, Smak, Nikola (tu su ranije bile njive), Libo Glava, Šulan (Prisoj), Zabel, Kiša (Crkva), Kodra Dulas (Dulovo Brdo), Kodra Mojave (Veliko Brdo).

Tip sela.

Prvobitno Režance sastojalo se iz jednog dela (od današnje mahale Rogač) i po tipu je bilo zbijeno. Sredinom 19 veka na južnoj strani atara izdeljeni seoski stanovnici osnovali su Asovsku Mahalu (udaljenu oko 1 km), a od početka ovog veka na isti način osnovali su još Malič (na istoku oko 2.5 km) i Orticu ili Hunel-Mahalu (nazvata Ortica po reci; leži oko 0.5 km jugozapadno od glavnog seoskog dela).

Režance ima ukupno 38 domova (1948 g.). Rodovske su kuće, izuzev y mahali Ortica ili Hunel, među sobom izmešane. Najveći deo stanovništva selo je dobilo priraštajem, a kuća deobom i raspadanjem zadruga. Mahala Rogač ima 14, Asovska 9, Ortica 8 i Malič 7 domova.

Prošlost i starine.

Preci današnjih muslimana, koji su se od kraja 18 veka doseljavali iz Severne Arbanije, u Režancu su zatekli stare pravoslavne južnoslovenske rodove. Od njih i sada se pamti o rodu Stojanovci. Oni su bili toliko bogati vinogradima i vinom da je jednom, kada im se izlilo vino u podrumu, potekao potok od koga se obojila voda u Lepencu. Opšte je predanje da su pravoslavni stanovnici iz Režanca na dan sv. Ilije, zbog slave, dolazili u susedni goranački manastir.

Prvobitno pravoslavno stanovništvo živelo je uglavnom delu sela sada zvanom Rogač Mahala, a na mestu zvanom Kiša (severozapadno od sela) imalo je crkvu sv. Đorđa. Druga seoska crkva nalazila se na jugoistočnoj strani naselja. Sa namnožavanjem muslimanskih doseljenika, pravoslavno stanovništvo iz Režanca se potpuno iselilo.

Jugoistočno od Režanca, na daljini od oko 1 km (desno od reke Ortice), nalazi se uzvišenje zvano Kepi Isar (Hisar). Na temenu uzvišenja, nalaze se ostaci od zidova, crepovi i postoji rupa gde se sada za vreme kiše sklanjaju čobani. Kome je pripadalo ovo utvrđenje i kada je razoreno, današnji doseljeni seoski rodovi ne znaju.

Godine 1900. Režance je imalo 16 muslimanskih domova.

Poreklo stanovništva.

Svi su sadašnji seoski stanovnici doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Rogač (4 k), od fisa Beriš. Računaju se kao prvi muslimanski doseljenici. Ovde su došli krajem 18 veka (Bećir, živ, 50 godina–Redžep-Sejdo–Alil-Jašar, koji se doselio). Žive u istoimenoj mahali.

-Džon (6 k), od fisa Beriš. Doselili su se krajem 16. veka iz Severne Arbanije. Žive u mahali Rogač.

-Beram (4 k) i:

-Redžalar (6 k) u mahali Rogač. Doselili su se iz Severne Arbanije u isto vreme kada i rod Džon. Pripadaju fisu Beriš.

-Malič (3 k), od fisa Beriš. Doselili su se iz Severne Arbanije kada i gornji rodovi. Najpre se naselili u mahali Rogač, a posle su osnovali novu mahalu, koja je dobila naziv po njihovom rodovskom imenu.

-Asovci (8 k), od fisa Beriš. Doselili se iz istog mesta kao i prednji rodovi. U selu su od oko 100 godina. Najpre su živeli u mahali Rogač, a posle osnovali istoimenu mahalu.

-Huned (7 k), od fisa Beriš. Doselili se u 19 veku iz Severne Arbanije. Po doseljenju neko vreme živeli u mahali Rogač, a od pre 15 godina, na mestu gde su imali trla, osnovali su mahalu Ortica (ime po mestu kraj reke) ili Hunel.

Pre 40 godina dve porodice od roda Redžalar iselile su se u Skoplje. U Skoplje se iselila i jedna porodica od roda Malič pre 10 godina.

Privredne prilike.

Atar Režanca imao je 1947 g. 119 ha pod oranicom (kukuruz 38, pšenice 28, ječam 28, raž 19 ha i drugo), 1 ha pod vinogradima, 55 ha pod pašnjacima i 28 ha pod šumom. Prihodi od zemljišta su slabi. To se vidi iz pojave da nema seljaka koji mogu da ishrane kuću svojim žitom preko cele godine.

Radi potrebe zemljoradnje i zbog ishrane, stanovnici drže stoku. 1948 g., u selu je bilo ukupno: goveda 110, ovaca 117 i koza 344. Koze su više zastupljene, jer se one leti lakše napasaju u šumaricama, a zimi hrane lisnikom.

Za život stanovništva u Režancu veliki značaj ima fabrika cementa „Šar“ u susednom naselju Đeneral–Jankoviću. Iz svake seoske kuće u fabrici radi po jedan muškarac; njegovom zaradom pomažu se ukućani u izdržavanju.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni1 940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Režance (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Krivenik (po knjizi Krvenik), opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi u izvorišnoj čelenci Krvenske Reke, desne pritoke Lepenca. Čelenka je okrenuta prema istoku i stoga su kuće zaklonjene od zapadnog vetra.

Vode.

Stanovnici dobijaju vodu sa izvora i nekoliko bunara.

Zemlje i šume.

Njive i šume slabo su zastupljene. Pašnjaka ima u većoj meri i nalaze se na mestima gde je ranije iskrčena šuma. Pojedini delovi atara zovu se: Biznak, Osoj, Ljak, Ljuđe, Zabel.

Tip sela.

Krvenik je u osnovi selo zbijenog tipa. Izuzetak čine dve kuće, koje su od skora podignute na severozapadnoj strani sela na daljini od oko 600 m. Ostale kuće su grupisane u četiri mahale. Mahale su: Čajan, Kere, Štraznjan i Lec. Imena mahala su po rodovima. U svakoj mahali stanuju stanovnici jednog roda. Krvenik ima ukupno 48 domova (1940 g.).

Prošlost i starina.

Sadašnje stanovništvo je doseljeno, te se iz tradicije ne može saznati kada je selo osnovano. U obližnjim naseljima veruje se da je Krvenik staro selo, osnovano kada i Gorance. Priča se još da je prvobitni Krvenik, naseljen južnoslovenskim pravoslavnim stanovništvom, bio za oko 1.500

m niže odnosno severoistočnije od današnjeg položaja, na mestu sada zvanom Staro Sel. Ovo je mesto sa leve strane Krvenske Reke, na zaravni na kojoj se poznaju ostaci od zidova. U neposrednoj blizini je mesto Kiša gde se nalaze tragovi od porušene crkve.

Neki današnji stanovnici kazuju da je prvobitno selo i stanovništvo uništeno u vreme kada je ovde ratovala austriska vojska (1689—1690).

Ne zna se da li su današnji doseljeni muslimani, poreklom iz Arbanije, zatekli selo Krvenik na današnjem položaju ili ne. Po sadašnjem stanovništvu selo je staro oko 160 godina. Od tada je naselje raslo priraštajem i novijim doseljavanjem. Oko 1900. godine Krvenik je imao 32 muslimanska doma.

Ime sela.

Sadašnji seoski stanovnici zovu selo na arbanaškom jeziku Krivenik. Za postanak imena sela u narodu postoje tri tumačenja. Po jednom ime je došlo od „kr“ (krš) na kome je selo osnovano. Po drugom ime se dovodi od krvoprolića koja su se ranije ovde dešavala. Treće tumačenje je manje rašireno i po njemu ime sela potiče po stanovništvu koje je na sudu „krivo“ govorilo.

Poreklo stanovnišva.

U selu sada žive doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Čajan (16 k), od fisa Beriš. Ime dobili po mestu starine u Severnoj Arbaniji. Ovde došli krajem 18 veka.

-Lec (6 k), doselili se iza roda Čajan. Fis i starina kao i kod njih.

-Kere (21 k), od fisa Tsač u Severnoj Arbaniji. Od njih su tri porodice iseljene u Skoplje.

-Štreznjan (5 k), od fisa Kruja Zi. Doselili se preci iz petog pojasa. Znaju mesto starine u Severnoj Arbaniji.

Privredne prilike.

Godine 1947. selo Krvenik imalo je oko 124 ha pod oranicom, oko 4 ha pod livadama i oko 75 ha pod pašnjacima. Tada su pojedine zemljoradničke kulture bile ovako raspoređene: pšenica oko 35, ječam oko 22, raž oko 12, ovas oko 4 i kukuruz oko 50 ha.

Drugu privrednu granu čini stočarstvo. 1948 r. ukupno je u selu bilo: govedi 112, ovaca 248 i koza 191.

Pojedini muškarci iz Krvenika rade u fabrici cementa u Đeneral-Jankoviću ili kao rudarski radnici u Raduši.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Krivenik (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Sečište, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi u donjem delu Krvenske Reke, u dolinskom proširenju. Sa istoka naselje je zaklonjeno planinskom kosom.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu iz većeg broja bunara i nekoliko izvora. Nazivi izvora su: Izvor, Staro Sel, Vrbin Izvor, Bela Voda, Kalunđere.

Zemlje i šume.

Šume, ranije iznad sela, sada su iskrčene. Ogolela mesta pretvorena su u utrine, a ređe u njive i livade. Najplodnije su njive pored Lepenca severoistočno od naselja. Naziv pojedinih mesta su: Ramnište, Ramnoj, Bela Voda, Zabel, Vorba, Vradži Vir, Drač, Loka, Staro Sel.

Tip sela.

Sečište je zbijenog tipa. Sastoji se iz pet mahala, koje su među sobom neznatno udaljene. Mahale su: Kalis, Škreta, Ljur, Kuka i Dibran. U svemu selo ima 51 dom (1940 g.).

Postanak sela.

Sečište je na današnjem mestu relativno novije naselje. Pre toga, kako se priča, selo se nalazilo oko 1.000 m severnije bliže Lepencu na mestu sada zvanom Kalunđepe. Zbog prolaska „tatara“ i usled njihovog čestog navraćanja, raniji su stanovnici napustili staro selo i osnovali novo današnje naselje u zaklonjenoj rečnoj dolini.

Prvobitno Sečište na starom položaju kod Kalunđera i na današnjem mestu, po opštem i vrlo raširenom kazivanju, bilo je naseljeno južnoslovenskim pravoslavnim stanovništvom (Arbanasi vele: „kret krisjan“, tj. da su stari seoski stanovnici svi bili hrišćani). Kasnije su se ti stari pravoslavni rodovi iz sela potpuno iselili ili izumrli.

Godine 1900. Sečište je imalo ukupno 36 muslimanskih domova.

Starine u selu.

Na mestu zvanom Ramnište u blizini starog sela nalaze se tragovi najstarijeg naselja, još iz rimskog doba. Tu seljaci otkopavaju široke cigle i crepove. Pre su nalazili još i ostatke od zidova, novac i kamene stubove. Godine1940. su na Ramništu zapaženi zemljani ćunkovi, verovatno trag ranijeg vodovoda. Da se ovde radi o starom rimskom naselju postoji takvo mišljenje i kod drugih israživača.

Ima tragova od nekadašnjeg sela i na mestu zvanom Staro Sel, koje leži na granici atara prema selu Krveniku jugozapadno i iznad Sečišta. Podaci o tome izneti su pri opisu Krvenika.

Poreklo stanovništva.

Danas u Sečištu živi jedan ponslamljen starinački rod i doseljeni muslimani. Svi govore arbanaški.

Poislamljeni starinci:

-Vljač (1 k), jedini starinci. Na islam prešli početkom 19 veka i otada se ubrajaju u fis Beriš.

Doseljeni muslimani:

-Kuka (1 k) i:

-Nur Đok (1 k), su od fisa Beriš. Smatraju se kao najraniji muslimanski doseljenici, ovde su od kraja 18 veka.

-Memet (7 k),

-Jusuf (2 k),

-Jaa (2 k),

-Ramadan (1 k),

-Bektaš (3 k) i:

-Raman (2 k), su od fisa Krasnić. U Severnoj Arbaniji, odakle su se doselili, činili su jedan rod i imali zajednički naziv Škreta. U Sečištu žive od početka 19 veka.

-Fida (3 k) i:

-Salaovi (2 k), ne znaju fisnu pripadnost. Doselili se iz okoline Piškopeje (Donji Debar), po čemu ovde dobili naziv Dibrani i žive u istoimenoj mahali.

-Zećir (4 k), od fisa Krasnić. Doselili se iz mesta Ljur u Severnoj Arbaniji.

-Mysliovi (6 k),

-Džepovi (5 k),

-Veselovi (2 k) i:

-Miftarovi (2 k),doselili se iz Kalisa u Ljumi (Severna Arbanija). Tamo su bili jedan rod. Smatraju se kao najmlađi doseljenici, i po mestu starine dobili su naziv Kalisnjan. Žive u istoimenoj mahali.

-Tair (4 k), od fisa Krasnić. Doselio se bežeći „od krv" predak Tair, koji je u Severnoj Arbaniji bio katolik i zvao se Marko.

-Dearovi (3 k), od fisa Beriš. U Sečište su došli pre 15 godina kao jedna kuća. Pre toga neko vreme živeli su u Starom Pusteniku, gde imaju rođaka (Ljač). Dalje im je poreklo u Severnoj Arbaniji.

Iseljeni: Za poslednjih 20 godina iz sela je iseljeno 12 muslimanskih porodica. Od njih 11 je prešlo u Skoplje (od Kuka 3, Dibran 2, Tair 3 i Škreta 3) i jedna u Tetovo (od Dibran).

Privredne prilike.

Za zemljoradnju Sečišta veliki značaj imaju dobre i debele oranice. One leže oko Lepenca na dnu kotlinice Đeneral-Jankovića. Ove duboke zemlje važe kao jako plodne i pouzdane za rod. Oko sela ima i plitkih, kamenitih njiva. One leže na neravnim terenima, te im je privredna vrednost neznatna. Godine 1947. Sečište je imalo pod oranicom 139 ha (kukuruz 57, ječam 34, pšenica 21, raž 19, ovas 10 ha), pod livadama 3 ha i pod baštama 1 ha.

Za potrebe zemljoradnje i zbog ishrane, stanovnici iz Sečišta bave se i stočarstvom. Za gajenje stoke, pored ishrane sa njiva i livada, služe 45 ha ispaše i 16 ha šume. Godine 1948. u Sečištu je ukupno bilo: goveda 165, ovaca 185 i koza 563. Neplodne zemlje ima oko 7 ha.

Neki siromašniji muškarci iz Sečišta preko godine rade u susednoj fabrici cementa u Đeneral-Jankoviću.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Sečište (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva naselja Đeneral Janković, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj, vode, zemlje i tip naselja.

Položaj i tip. Naselje se nalazi pored železničke pruge s leve strane Lepenca na njegovoj najnižoj terasi. Oko naselja su plodne njive. Stanovnici piju vodu iz bunara i vodovoda.

Naselje je zbijenog tipa.

Postanak naselja.

Đeneral Janković je mlado naselje. U 19. veku tu je najpre postojao samo jedan han. Sa izgradnjom kosovske železnice (1873 g.) pored hana bila je sagrađena železnička stanica, a iza toga otvorena je jedna kovačnica. Po sopstveniku hana Elezu (bio je iz sela Dimca) naselje se do 1912 g. zvalo Elez Han. Brzo povećavanje naselja nastalo je tek od 1920 godine, kada je tu osnovana opština za okolna sela, podignute su dve kafane i jedna bakalnica. Od 1920 g. počeli se doseljavati kao stalni stanovnici porodice iz okolnih naselja, arbanaške i ciganske. Ali najveći razvoj naselja nastupio je od 1930 g. Tada je ovde podignuta fabrika cementa, te je to izazvalo izgradnju fabričke kolonije za potrebe činovničkih porodica i radnika. U vezi s tim otvoreno je i nekoliko zanatlijskih i trgovačkih radnji (ukupno sedam).

Poreklo stanovništva.

Stalnih porodica ima svega 16 (1948 g.). Ti stanovnici su muslimani, a po narodnosti se dele na Cigane i Arbanase.

Cigani su:

-Ramadan (2 k), došli u tursko doba iz Skoplja.

-Idriz (2 k). došli 1912 g. iz Kačanika.

-Amdija (1 k). došao kada i rod Idriz.

-Šefki (1 k), došao 1913 g. iz Dubrave (južni deo Kosova).

-Džavid (1 k), došao pre 20 godina iz tetovskog sela Podbrđa.

-Redžep (1 k), došao pre 5 godina iz Belovišta (D. Polog).

Arbanasi:

-Topojan ili Tairovi (3 k),

-Vilj (3 k) i:

-Imište (2 k), svi se postepeno doseljavali posle 1920 g. iz susednog planinskog sela Nećavca. Pravo im je poreklo iz Ljume u Severnoj Arbaniji.

Fabrička kolonija je naseljena službenicima i radnicima. Njihov boravak ovde nije sasvim stalan, jer oni često dolaze i odlaze. Ovakvih službenika i radnika ima oko 60; od njih je polovina sa porodicom, a ostali su samci. Oni su se najviše stekli iz Skoplja, a ima druth koji su iz različitih krajeva naše države. Po narodnosti su: Makedonci, Srbi, Hrvati i Slovenci.

Privredne prilike.

Cement koji se izrađuje u fabrici troši se za građevinske potrebe u N. R. Makedoniji. Od zanatlijskih i trgovačkih radnji postoje (1948 g.): dve kovačnice, jedna berbernica, jedna vodenica, 3 zadružne prodavnice i jedna menza.

Seoski stanovnici u Đeneral Jankoviću obrađuju njive i gaje stoku.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, naselje Đeneral Janković (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Dimce, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo je malo i leži sa leve strane Lepenca na uskoj terasi visokoj oko 500 m.

Vode.

Stanovništvo dobija vodu iz jedne rečice, iz izvora Kroni Katundat (Seoski Izvor) i jedne česme. Od pre nekoliko godina u selu je iskopan jedan bunar.

Zemlje i šume.

Seoske su njive na mestima: Ograda, Fuš (Polje) i Ara Dimcas. Na mestu zvanom Laki, pored livada, ima i nešto šume. Šume je ranije bilo i na mestu Đur (Kamen).

Tip sela.

Dimce je zbijenog tipa. Deli se na dva kraja: Maala Beriš i Maala Tsač. Ime je dato mahalama po fisnoj pripadnosti stanovnika. Selo ima 11 domova.

Prošlost i starine.

Pre nekoliko godina seljaci su na prostoru ispod naselja otkopali dve kamene ploče sa natpisima. Ploče je kasnije preneo neki ispitivač, ali se ne zna ko i kuda. (Svakako su prenete u muzej u Skoplje).

Današnji doseljeni muslimanski stanovnici ne znaju da li su njihovi preci prilikom doseljavanja zatekli selo ili ne. Po sadašnjem stanovništvu Dimce je staro oko 180 godina. Po pričanju Dimce i susedno selo Drobnjak iste su starosti i, po vremenu od kada se u njih doselilo današnje stanovništvo, ona se smatraju starijim od okolnih naselja.

Poreklo stanovništva.

Sada u Dimcu živi doseljeno mslimansko stanovništvo arbanaškog govora. Rodovi su:

-Soma (4 k), od fisa Tsač. Ovo je najstariji seoski rod. Doselili se iz Severne Arbanije kao katolici. U selo su došli preci iz šestog pojasa kao „tri brata“. Po doseljenju oni su prešli na islam. Dvojica se od braće docnije iselili u susedno selo Drobnjak, od kojih se tamo namnožilo današnje stanovništvo.

-Šet (4 k), od fisa Tsač. Došli su iza roda Soma. Poreklo kao i kod njih.

-Toč (2 k) i:

-M' c (1 k), poreklom iz Malesije, od fisa Beriš. Ovde se, kažu, doselili kao katolici pa po doseljenju prešli u muslimansku veru. Po vremenu doseljenja ovi su najmlađi seoski rodovi, te ih stoga ostali stanovnici zovu imenom Muadžnr. U Dimcu su od sredine 19 veka.

Za poslednjih 10 godina iselile se: jedna porodica od M'c u Skoplje, dve od Šet i jedna od Soma u Tursku.

Privredne prilike.

Godine 1947. Dimce je imalo: 24 ha pod njivama, 2 ha pod livadama, 5 ha pod pašnjacima i 8 ha pod šumom. Svi su ovi prostori neposredno oko sela. Njive su po vrstama useva bile ovako raspoređene: pod kukuruzom oko 10, pod ječmom 4, pod pšenicom 4, pod ražom 2 i pod ovsom 2 ha.

Godine 1948. od stoke selo je imalo: goveda 41, ovaca 21, i koza 193.

Nekoliko muškaraca iz Dimca preko godine stalno rade u susednoj fabrici cementa u Đeneral Jankoviću.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Dimce (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Nećavce, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Manje selo na jezerskoj terasi visokoj oko 670 do 700 m, očuvanoj sa leve strane Lepenca. Terasa je ovde uska, te su kuće većinom linijasto poređane ispod obalske linije.

Vode.

Stanovnici donose vodu sa česama: Češma Ftovt (Hladna Česma) i Češma Ljuđat. Pre nekoliko godina u selu je iskopan i jedan bunar.

Zemlje i šume.

Njive su oko sela na mestima: Ramnište, Ograda i Ara Leprit (Zečja Njiva). Šuma je na mestu zvanom Zabel, a utrina na planinskoj strani iznad sela.

Tip sela.

Do pre 50 godina Nećavce je bilo selo zbijenog tipa i sastojalo se iz mahala Tair i Vilj. Tada su 3 kuće iz druge mahale prešle na utrinu iznad sela i naselju dale karakter razbijenosti. Nećavce ima svega 17 domova (1940 g.).

Prošlost sela.

Priča se da su u Nećavcu, pre današnjih doseljenih muslimana iz Arbanije, živeli stari južnoslovenski pravoslavni rodovi. Od njih su ostali ime sela i topografski nazivi. Ali se ne zna kada su se ti raniji rodovi iselili i gde su se po iseljenju nastanili. Tair iz Sečišta uveravao me je da nećavskih pravoslavnih rodova ima nastanjenih u Skopskoj Crnoj Gori. Današnje stanovništvo potiče od kraja 18 veka.

Poreklo stanovništva.

Sada u selu žive samo doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Tair (13 k), od fisa Sop. Doselio se predak Tair krajem 18 veka iz Topojana u Ljumi (Severna Arbanija). U selu su najstariji doseljenici. Po mestu odakle su se ovi doselili, sada se, mesto imena Nećavce, za selo čuje ponekad i naziv Topojan.

-Bilj (4 k), od fisa Beriš. Doselili se posle roda Tair. Ime dobili po mestu starine (selo Vila) u Ljumi.

Od 1930 g. iz sela se iselilo 10 muslimanskih porodica i to: od roda Tair 5 u Tursku, jedna u Skoplje i jedna u Kačanik; od roda Vilj dve y Tursku i jedna u Kačanik.

Privredne prilike.

Godine 1947. na seoskom ataru bilo je pod oranicom oko 29 ha, pod livadama oko 1,5 ha, pod pašnjacima oko 23 ha i pod šumom oko 8 ha. Pojedine kulture tada su bile ovako zastupljene: pšenica oko 7, raž oko 2, ječam oko 6, ovas oko 3 i kukuruz oko 10 ha. To je nedovoljno za ishranu ukupnog stanovništva. Stoga sve seoske porodice kupuju žito preko jednog dela u godini.

Stanovnici imaju izvesnu korist i od stoke. Pomenute godine ukupno je u selu bilo: goveda 63. ovaca 40 i koza 206.

Nekoliko muškaraca iz Nećavca stalno rade u cementnoj fabrici u Đeneral–Jankoviću.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Nećavce (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Vrtomica, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo leži na uskom jezerskom podu sa leve strane Lepenca. Kuće su grupisane ispod odseka i pružaju se linijasto.

Vode.

Voda za piće dobija se iz pet bunara, jedne česme (Stan) i jednog izvora (Kroni Maal).

Zemlje i šume.

Nazivi potesa su: Ograda, Đurišta (Kamenjar). Kodra Stan, Kiša (Crkva), Ašan, Proj Adžami, Proj Nećavcas.

Tip sela.

Vrtomica je, izuzev jedne kuće podignute oko 500 m na jugoistočnoj strani, u osnovi zbijeno. Deli se na tri manje grupe, koje nose rodovske nazive. Neke su kuće sada prazne, jer se stanovništvo iz njih iselilo. Selo ima svega 9 domova.

Prošlost i ime sela.

Vrtomica je starija od doseljavanja ovdašnjih muslimana. To se vidi po imenu sela, za koje današnji muslimani kažu da su ga njihovi preci nasledili od ranijeg stanovništva, zatim po ostacima crkve i narodnoj tradiciji. Opšta je tradicija da su pre današnjih doseljenih muslimana u Vrtomici živeli stari južnoslovenski pravoslavni rodovi. Po njima, kazuje se, selu je dato ime Vrtomica, jer su se oni, zbog nekog „kijameta“, jednom nseljavali pa opet vratili. Nije poznato koliko je ranije pravoslavnih rodova bilo i gde su se iselili.

Poreklo stanovništva.

Rodovi su:

-Redžep (6 k), od fisa Krasnić. Ovo je najstariji muslimanski rod, koji se doselio pre 120 godina. U Vrtomicu došao je praded Redžep (Bajram, živ, 45 godina, imao je oca Arifa, dedu Bajrama i pradedu Redžepa, osnivača roda), koji se doselio preko kosovskog sela Bičevca. U Bičevcu Redžep imao brata sa kojim je došao iz Severne Arbanije.

-Nezir (1 k), od fisa Krasnić. Doselio se iza roda Redžep; starina kao i kod njih.

-Cena (2 k), od fisa Krasnić. Došli u isto doba iz istog mesta kao i rod Nezir.

U drugoj polovini 19 veka u Vrtomici je neko vreme živeo rod:

-Došljak. Pripadali su fnsu Kliment, i ovde su bili doseljeni preko Blaca.

Iseljeni: za poslednjih 20 godina iz sela se iselile 7 muslimanskih porodica (od roda Nezir 4 y Tursku, od roda Cena dve i od roda Redžep jedna u Skoplje).

Privredne prilike.

-Vrtomnca ima mali seoski atar. Godine 1947. zemljište je bilo ovako podeljeno: pod oranicom oko 10 ha, pod livadama oko 1 ha, pod pašnjacima 10 ha i pod šumom 17 ha.

Izvesnu korist stanovnici imaju i od stoke. Godine 1948. Selo je imalo: goveda 22, ovaca 31 i koza 43.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Vrtomica (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Palivodenica, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi na prostranoj terasi, visokoj oko 550 m, sa leve strane Lepenca. Teme terase je na nekoliko mesta disecirano plitkim dolinama. Jednom takvom dolinicom protiče potok koji povremeno nadođe donoseći veliku količinu materijala. Ovim nanosom potok zasipa korito Lepenca, čiji je tok pri ušću nešto pomerio.

Vode.

Stanovništvo pije tekuću vodu, vodu sa jedne česme (Češma Džamis) i iz dva Izvora (Izvor i Kroni Apartemi).

Zemlje i šume.

Njive i livade su na ravni oko kuća, a utrine i šume na planinskoj padini iznad sela. Pojedini nazivi potesa su: Gotovuša, Buktovec, Kolovoz, Ograde, Gradinec, Šamak, Paranica, Sočešma, Ara Leprit (Zečja Njiva), Crni Vir, Beli Breg.

Tip sela.

Selo je po tipu razbijeno, jer su dosta veliki nenastanjeni prostori između pojedinih mahala. U svakoj mahali (tri: Dernjan, Vilj i Čup) žive stanovnici jednog roda. Stoga su mahalska imena postala od rodovskih. Razbijenost Palivodenice je uslovljena stočarskim načinom života i ekstenzivnom zemljoradnjom. Selo ukupno ima 35 domova (1940 g.).

Prošlost sela.

Na putu za Skoplje, južno od Kačanika, u 16 veku (1575 g.) putopisac mletačkog poslanstva Jakov Sorance pominje selo Palevoreza. Po P. Matkoviću to bi bila današnja Palivodenica. Kako se kazuje, Palivodenica najpre je bila južnoslovensko pravoslavno selo. Docnije, sa namnožavanjem doseljenih muslimana iz Arbanije u Kačaničkoj Klisuri i u selu, stari pravoslavni rodovi iz Palivodenice su se postupno i potpuno iselili. Iz literature se zna za iseljene Daboviće u Mirkovcima i Uredevce y Bulačanima kod Skoplja; poslednjih ima 14 domova i u selo, gde čine zasebnu mahalu, doselili su se na prelazu iz 18 u 19 vek. U skopskoj kotlini zabeleženi su još neke rodovi koji su starinom iz ovog sela. To su:

-Jovčevi (9 k) u Brazdi,

-Živankik'evi (6 k) u Gluvu,

-Živanci (4 k) u Bulačanu (Skopska Crna Gora) i:

-Ceulevci (8 k, slave sv. Petku) u Kučkovu (okol. Skoplja). Ceulevci pričaju da su im stari izbegli iz Palivodenice i došli u Kučkovo da bi mogli da žive „so risjani“. Jedna njihova porodica iz Kučkova prešla je u Đorče Petrov. Za druge starinačke rodove iz Palivodenice sada se ne zna mesto iseljenja.

Na stare južnoslovenske rodove u Palivodenici podsećaju, dalje, ime sela, neki topografski nazivi i tradicija o staroj seoskoj vodenici.

Ime sela.

Priča se, na primer, da su raniji seoski pravoslavni stanovnici imali vodenicu niže sela pored Lepenca (mesto Crni Vir). Tu su jednom naišli neki „kačaci“, koji su zapalili vodenicu zajedno sa vodeničarem i njegovom ženom. Po tome, vele, ostalo je današnje ime sela. Na mestu gde je bila stara vodenica sada postoji druga novija; ona pripada muslimanskim doseljenicima, koji su poreklom iz Arbanije (rod Vilj).

Poreklo stanovništva.

Svi su sadašnji seoski stanovnici doseljeni muslimani arbanaškog govora. Rodovi su:

-Dernjan (20 k), od fisa Beriš. Osnivač roda zvao se Sinan. On je zajedno sa braćom (Isen i Beč) pošao iz Severne Arbanije (mesto Derjani y oblasti Mat — Matje). Oni su se, pre oko 130 godina (kao preci iz četvrtog pojasa), najpre naselili y selu Vuči–dolu kod Skoplja. Tu su živeli u kolibama, ali su se uskoro iza toga uplašili „od žabi“ i noću dobegli u Kačaničku Klisuru. Ovde su se braća razdvojila i svaki od njih naselio se y no jedno od susednih sela: Sinan u Palivodenici, Beč u Starom Pusteniku i Isen y Novom Pusteniku. U pomenutim selima i sada postoje od ovih osnivača posebni rodovi. Oni održavaju rodbinske veze i jedni drugima odlaze u posete. Sinan, osnivač roda Dernjan u Palivodenici, imao je pet sinova: Alila, Arslana, Saita, Selima i Adema. Stanovnici iz roda Dernjan u Palivodenici žive u posebnoj mahali.

-Bilj (6 k), od fisa Beriš. Poreklom su iz Severne Arbanije (selo Vilj – Vila; oblast Kalis –— Kalisi). Ovde su došli iza roda Dernjan pre oko 120 godina (Veli, živ, 62 godine — Arif–Adem-Zena, osnivač roda koji se doselio). Postoji muslimanski rod Vilj u susednom selu Nećavcu, ali ovi sa njima nisu rođaci.

-Čup (9 k), od fisa Beriš. Došli su zajedno sa precima iz roda Vilj. Nadimak Čup dobili po nekom pretku koji je bio niskog rasta.

Od početka ovog veka iz sela se iselilo 9 muslimanskih porodica i to: 4 y Tursku, 4 y Skoplje i jedna u okolinu Kumanova.

Privredne prilike.

Godine 1947. atar sela Palivodenice imao je: oko 109 ha oranice, 8 ha livade, 20 ha pašnjaka, 12 ha šume i 2 xa neplodnog zemljišta. Oranica pomenute godine bila je zasejana pod sledećim usevima: pšenica oko 20, raž oko 17, ječam oko 18, ovas oko 5.56, kukuruz oko 49 ha.

Stanovnici u Palivodenici gaje i stoku. Godine 1947. stoka je po vrstama bila ovako raspoređena: goveda 110, ovaca 222 i koza 355.

Da bi ostvarili potrebna sredstva za život, neki muškarci iz Palivodennce uposleni su kao radnici u fabrici cementa u susednom Đeneral–Jankoviću.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Palivodenica (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Đurđev Dol, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Selo se nalazi na obema stranama Đurđevdolskog Potoka, leve pritoke Lepenca. Kuće su po manjim zaravnima i kosama. Između njih su dolinice sa povremenim tokovima.

Vode.

Stanovništvo upotrebljava vodu sa potoka, česama, izvora i šest bunara. Glavnije česme i izvori su: Kajnak, Izvor, Vrelo, Škoza, Ra i Kroj Avdis.

Zemlje i šume.

Oko sela su brda sa šumom i utrinama. Šuma ima 472 ha na mestima zvanim: Gradište, Mečkin D'b, Crna Gora, Duškaja, Kašane, Buzalka; a utrine su: Šulan, Ašan i Kriva Reka. Prrstranstvo njiva i livada je neznatnije. Nekoliko njiva ima Oko kuća na mestu zvanom Kiša (Crkva).

Tip sela.

Selo je po tipu razbijeno, jer su nenastanjeni prostori između mahala znatni. Seoske su mahale: Beljjan, Kiša (Crkva), Mano, Elez i Adžam. Ukupno ima 52 doma (1940 g.).

Prošlost, ime sela i starine.

Đurđev Dol je staro naselje. Opšte je predanje da je pre dolaska današnjih muslimana po stanovništvu selo bilo južnoslovensko i pravoslavno. Kako se veruje, i ime sela donio je po nekom Đurđu ili Đorđiju, koji je bio najstariji stanovnik naselja.

Današnji muslimani se ne sećaju ili ne kazuju da li su njihovi preci, prilikom doseljavanja, u selu zatekli pravoslavne starinačke rodove. Iz literature se zna za iseljene pravoslavne Vučeviće, koji sada žive u Kučevištu kod Skoplja, zatim za poislamljen rod Belj, u Gošici kod Gnjilana.

Ispitivanjima po skopskoj kotlini zabeleženi su i drugi pravoslani rodovi, koji su starinom iz Đurđeva Dola. To su:

-Aleksovi (2 k) i Marinkovi (14 k) u Gornjanu. Za poslednje se zna da su izbegli „od zulum" oko sredine 19 veka. Đurđevdolskih pravoslavnih iseljenika nesumnjivo ima i u drugim selima i oblastima.

Dok je u Đurđevu Dolu živelo pravoslavno stanovništvo, selo je imalo i crkvu. Crkva se nalazila u mahali danas zvanoj Kiša. Ruševine od hrama sada se ne poznaju.

Poreklo stanovništva.

Sada u selu žive poislamljeni starinački i muslimanski doseljenički rodovi. Svi govore arbanaški.

Poislamljeni starinci:

-Mano (11 k). Žive u mahali Elez. Na islam prešao predak koji je dobio ime Alija. Sada se ubrajaju u fis Sop.

Muslimanski doseljenici:

-Elez (7 k), žive u istoimenoj mahali. Od fisa su Sop. Doselili se iz mesta Topojana u ljumi (Severna Arbanija). Odatle je osnivač roda najpre došao u selo Požarane kod Prizrena (?), pa pre oko 175 godina prešao u Đurđev Dol (Zenel, živ, 85 godina, sada u Kačaniku, imao je oca Bajrama, dedu Alima, zatim Zenela i Eleza, koji se ovde doselio). Ovi su najstariji muslimanski doseljenici u selu. Jedna njihova porodica sada živi u Kačaniku.

-Beljjan (13 k), od fisa Krasnić. Potiču od braće Selima, Ramana i Taira, koji se doselili iz Ljume u Severnoj Arbaniji. U Ljumi preci su im bili katolici. Ime su dobili po nekom pretku Beljjanu. Ovde žive u istoimenoj mahali od pre 130 godina (Abdilj, živ, 70 godina, imao je oca Adema, dedu Rustema i pradedu Taira, koji se sa braćom doselio).

-Idriz (4 k), od fisa Sop. Doselili se iz Topojana kada i rod Beljjan. Iz starine pošla dva brata, od kojih se jedan nastanio y Lanište, a drugi ovde. Žive u mahali Kiša.

-Adžam (13 k), od fisa Krasnić. Doselili se sredinom 19 veka iz Severne Arbanije. Od ovih, 10 porodica žive y istoimenoj mahali i 3 u mahali Elez. Rod im je istoimeni ogranak u Laništu.

-Mijak (4 k), u Đurđev Dol došao je osnivač roda Bafti pre 90 godina (Ćazim, živ — Ilaz – Bafti, koji se doselio) iz sela Mijaka u Gornjoj Moravi. Bafti je došao sa ženom i decom; ovde su dugo živeli u kolibi. Docnije, kada su mu sinovi odrasli, osnivač roda iskrčio je oko kolibe utrinu i napravio kuću. Njihovo pravo poreklo je iz topojanskog sela Mijaka u Ljumi (Severna Arbanija). Po predanju znaju da su im u starini, u Ljumi, u Severnoj Arbaniji, njihovi preci bili pravoslavni Srbi („Škije“). Ovde žive u mahali Kiša (2 k) i Elez (2 k).

Privredne prilike.

Zemljište oko sela je jako neravno, stoga su ziratne površine sasvim male. Sve seoske porodice kupuju žito preko jednog dela godine.

Veću korist seljaci dobijaju od stočarstva i šumarstva.

Od stoke pretežno gaje koze (531), zatim ovce (407) i goveda (178). Koze se lako ishranjuju zbog obilnosti šume i pomoću lisnika. Drva stanovnici prodaju u Kačaniku i Đeneral-Jankoviću.

Nekoliko seljaka peku niže naselja, na mestu zvanom Kašane, kreč za građevinske potrebe u Đorče–Petrovu i Skoplju.

Na ataru Đurđev Dola ima 31 ha privredno nekorisnog stenovitog tla.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Đurđev Dol (Kačanik) appeared first on Poreklo.

Poreklo stanovništva sela Lanište, opština Kačanik – Kosovski okrug. Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela i vode.

Maleno selo jugoistočno i iznad varošice Kačanika. Ispod sela, prema Lepencu, je izvor Vranjak, a oko kuća po dvorištima nalaze se bunari (6).

Zemlje i šume.

Oko sela su najpre njive, a oko njih na višem zemljištu su šume i ledine. Nazivi za pojedina mesta su: Lug, Gradište, Kriva Reka, Kodra Beljas (Belino Brdo), Ljak, Ikonas.

Tip sela.

Lanište je razređenog tipa. Deli se u dve mahale, koje se zovu imenima pojedinih rodova. Između mahala je veća presedlina. Selo ima svega 10 domova (1940 g.).

Prošlost i starine.

Lanište je mlado naselje. Po pričanju, njega su osnovali doseljeni muslimani iz roda Adžam pre oko 120 godina. Selo je osnovano na mestu gde su ranije pravoslavni stanovnici iz Đurđeva Dola imali trla. Naziv Lanište i ostala topografska imena nasledili su današnji muslimanski stanovnici od rodova kojima je to zemljište pripadalo pre njihovog doseljavanja.

Zapadno od sela postoji mesto Gradište (kota 761 m). To je krečnjačko uzvišenje, koje se diže levo od Lepenca, na mestu gde je Kačanička Klisura najuža i najpovoljnija za odbranu. Priča se da su Gradište osnovali „Rimljani“, a iza njih su, vele, došliTurci. Jednom su Turci bili „zatvoreni“ u utvrđenju odakle su branili nekoj neprijateljskoj vojsci prolaz kroz klisuru (svakako tragovi predanja iz 1689—1690).

Poreklo stanovništva.

U Laništu žive samo muslimanski doseljenici arbanaškog govora. Rodovi su:

-Idriz (7 k), od fisa Sop. Doselili se pre 120 godina iz Topojana u Severnoj Arbaniji (oblast Ljuma). Iz starine pošli su „sa turskom verom" preci kao dva brata, od kojih se jedan kasnije nastanio u Đurđevu Dolu. Pre toga su bili katolici. Ovde žive u istoimenoj mahali.

-Adžam (3 k), od fisa Krasnić. Doselili se sredinom 19 veka iz Severne Arbanije zajedno sa stanovnicima istog roda u Đurđevu Dolu. Ovde žive u mahali koja nosi njihovo rodovsko ime. Poznati su još pod imenom Ajdarovi.

Privredne prilike.

Stočarstvo je glavno zanimanje stanovništva i osnov privrede. Od stoke se na prvom mestu drže koze,  zatim ovce i goveda.

Oko kuća su njive i poneka livada. Livade se posle nekoliko godina opet preobraćaju u njive. Sve seoske porodice kupuju žito preko jednog dela godine.

Šume seku seljaci za ogrev, za građu i za prodaju.

IZVOR: Prema knjizi Jovana F. Trifunoskog „Kačanička Klisura“, (podaci prikupljeni 1940. i 1948. godine). Priredio saradnik Porekla Milodan.

The post Poreklo prezimena, selo Lanište (Kačanik) appeared first on Poreklo.